تیمچه امین الدوله

بازار کاشان یکی از مهم‌ترین و زیباترین بازار‌های ایران به شمار می‌رود که در اواخر قرن دوازدهم هجری قمری بر اثر زلزله به طور کلی از بین رفت. اما در دوره قاجار و در عهد فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه، به وضع مطلوب مرمت و بازسازی شد و بناهای بسیاری در این بازسازی‌ها به وجود آمد. از جمله این بناها، تیمچه و کاروانسرایی است که توسط «جلالت مآب امین الدوله» بنا شد.

تمیچه امین الدوله از جاهای دیدنی کاشان به شمار می‌رود و در تقاطع خیابان بابا افضل و میدان کمال الملک، در یکی از نقاط مرکزی بازار واقع شده است. برای شناخت بهتر این جواهر شناخته شده در بازار کاشان، با کجارو همراه باشید.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: Jérémie B)

تیمچه امین الدوله یکی از بخش‌های دیدنی بازار تاریخی کاشان به شمار می‌رود که در میانه آن و در کنار تیمچه بخشی واقع است. بازار کاشان نیز در تقاطع خیابان بابا افضل و میدان کمال الملک قرار دارد.

• آدرس: استان اصفهان، کاشان، تقاطع خیابان بابا افضل و میدان کمال الملک، بازار کاشان (مشاهده روی نقشه)

عکاس: اکرم زمانی نوری

تیمچه امین الدوله یا کاروانسرای امین الدوله یکی از بناهای قاجاری شهر کاشان محسوب می‌شود که در چهارسوق بازار تاریخی این شهر قرار دارد و به میانچال معروف است. در اواخر قرن ۱۲ هجری قمری در اثر زلزله این بازار تخریب و بعد در دوره قاجار و به همت فردی به نام فرخ خان غفاری ملقب به امین الدوله، از رجال نامدار آن زمان بازسازی شد. یکی از بخش‌هایی که به بازار کاشان افزوده شد، همین تیمچه است که به اسم بانی آن امین الدوله نام گرفت. کار ساخت این تیمچه بین سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۲۸۴ هجری قمری به طول انجامید و معمار آن استاد علی مریم کاشانی بود.

مادام دیولافوای فرانسوی که اواخر قرن گذشته هنگام مسافرت خود به ایران مطالعات دقیقی راجع به آثار و ابنیه تاریخی به عمل آورد، درباره کاروانسراهای کاشان و به‌خصوص در مورد تیمچه امین‌الدوله در سفرنامه خود چنین اظهار عقیده می‌کند:

بازار این شهر وسیع است و سقف آن دارای گنبدهای کوچکی است که به‌هم‌پیوسته‌اند. همچنین جابه‌جا کاروانسراهایی هست که مخزن مال‌التجاره هستند. این کاروانسراها تاجرنشین و غیر از آن‌هایی هستند که مسافرین در آن‌ها منزل می‌کنند. این‌ها دارای بناهای مجلل و مزینی هستند. یکی از بهترین نمونه‌های آن‌ها کاروانسرای تازه‌ای است که تجار ساخته‌اند. شکل آن مانند منشور مربع‌القاعده است و در دو طرف آن درب ورودی دارد. تمام بنا با آجر است و نمایش قشنگی دارد. در سقف آن هم سه روزنه بزرگ است که به‌قدر کافی محوطه را روشن می کند. این بنای مهم که پر از مال‌التجاره‌های گران‌بها است، بهتر از هرگونه احصائیه و محاسبه‌ای اهمیت تجاری و آبادی و ترقی شهر را نشان می‌دهد.

تیمچه امین الدوله در ۲۹ دی‌ماه سال ۱۳۵۳ با شماره ثبت ۱۰۱۶ در فهرست میراث‌فرهنگی کشور به ثبت رسید.

عکاس: اکرم زمانی نوری

تیمچه امین الدوله از سه طبقه بنای مستحکم و مسقف مرتفع با دهانه وسیعی تشکیل شده است و از نظر عرض و طول بنایی با عظمت و باشکوه محسوب می‌شود. این بنا علاوه بر داشتن زیبایی‌ چشم‌نواز و شاهکارهای هندسی، در استحکام ساختمان، طرح نقشه و معماری آن‌چنان دقت و مهارتی به کار رفته که پس از صد سال هنوز کوچک‌ترین رخنه و شکافی در اساس و بنیان آن دیده نمی‌شود.

سقف تیمچه امین الدوله با مقرنس‌کاری‌های از جنس آجر و کاشی و طاق‌بندی ایرانی ‌بسیار زیبا دیده می‌شود. در این سقف به‌دلیل عدم استفاده از کاربندی، پوشش رومی به کار رفته و به همین دلیل، توانسته‌اند ارتفاع سقف تیمچه را افزایش دهند.علاوه بر آن، عدم قابلیت‌های سازه‌ای یزدی‌بندی به معمار این امکان را داده است تا این پوشش تزیینی را با سهولت بیشتری اجرا کند.

تیمچه امین الدوله یک هشتی و یک فضای میانی دارد و حجره‌هایی در دو طبقه در پیرامون آن واقع‌ هستند. این تیمچه از طریق دو درب بزرگ چوبی به بازار مربوط می‌شود. یک در از چهار سو به صحن کوچک هشت ضلعی و دیگری به صحن بزرگ مربع مستطیل شکل جنوبی‌ منتهی می‌شود و در نهایت سرای واحدی را به‌ وجود می‌آورند که یکی از بهترین شاهکارهای معماری ایران در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری به شمار می‌رود.

تاکنون در تیمچه امین الدوله دخل و تصرف زیادی صورت نگرفته، به‌غیر از آن که در و پنجره‌های چوبی آن در گذشته ارسی بوده است و در حال حاضر به در و پنجره شیشه‌ای تبدیل شده‌اند. از ویژگی‌های اجتماعی فرهنگی این تیمچه برگزاری مراسم عزاداری اصناف، هیئت‌های بازار و محلات کاشان در ماه محرم است.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: امیر پاشایی)

• ساعت بازدید: ۹:۳۰ تا ۱۳ و ۱۷ تا ۲۱
• روزهای تعطیل: جمعه‌ها و ایام سوگواری

نویسنده: پریسا همایونی/بازنویسی: اکرم زمانی نوری