شهر زیرزمینی نوش آباد

شهر زیرزمینی نوش‌آباد یکی از حیرت انگیزترین شهرهای زیرزمینی جهان است. این شهرزیرزمینی از جاهای دیدنی کاشان در شهر نوش‌آباد به شمار می‌رود. سابقه این شهر به حدود ۱,۵۰۰ سال پیش و دوره ساسانی بازمی‌گردد. گفته می‌شود که این شهر از پایتخت‌های حکومت ساسانی در دوره حکومت انوشیروان بود. این شهر زیرزمینی در سال ۱۳۸۵، به‌صورت کاملا اتفاقی توسط فردی کشف شد که در منزل خود در حال حفر چاه بود.

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان آران و بیدگل، شهر نوش آباد، خیابان امام خمینی (ره)، مجموعه شهر زیرزمینی نوش آباد (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia| عکاس: Bernard Gagnon

نوش‌آباد از مناطق باستانی و تاریخی شمال اصفهان و از توابع شهرستان آران و بیدگل است. این شهر که به‌عنوان یکی از پایتخت‌های ساسانیان در دوره انوشیروان شناخته می‌شود، در پنج کیلومتری کاشان (شهر تپه‌های باستانی سیلک) قرار گرفته است. شهر نوش‌آباد دارای ۱۲,۰۰۰ نفر جمعیت است. دهخدا نام شهر را از ریشه انوشه به‌معنای جاودانی می‌داند. در این شهر علاوه بر شهر زیرزمینی اویی، مسجد جامع و مسجد امام علی (ع) از آثار دوره مغول، قلعه خشتی سی زان و پل تاریخی اسحاق‌آباد از آثار دوره سلجوقی از جاذبه‌های خاص گردشگری محسوب می‌شوند. همچنین مسجد عتیق نیز که سابقه‌ای متعلق به دوران سلجوقی دارد، از مهم‌ترین جاذبه‌های شهر است.

شهر نوش‌آباد، از قدیمی‌ ترین شهرهای ایران، قدمت بسیار زیادی دارد؛ اما آنچه شهر را معروف کرده و بر سر زبان‌ها انداخته، وجود «شهر زیرزمینی» اویی است. این شهر همواره بسیاری از علاقه‌مندان تاریخ، هنر و باستان‌شناسی را به‌سمت خود می‌کشاند.

دسترسی به شهر نوش‌آباد از تهران، از طریق اتوبان تهران-قم و سپس ورود به آزادراه شماره هفت (قم-اصفهان) امکان‌پذیر است. همچنین اگر در شهر کاشان حضور دارید، قادر خواهید بود تا با ورود به بلوار ملاصدرا و طی مسافت هشت کیلومتری، خود را به شهر نوش‌‌آباد برسانید.

عکس‌ از گوگل‌مپ |‌عکاس: Frank Engel

آنچه به نام شهر زیرزمینی «اویی» معروف شده است، ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده‌ای چون دالان‌های باریک تودرتو و اتاق‌هایی با ابعاد کوچک است. مجموعه اویی در زیر بافت شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده است. عمق شهر اویی را بین چهار تا ۱۶ متر تخمین زده‌اند. وسعت آن نیز به‌قول اهالی منطقه، تا بیرون از حصار تاریخی شهر گسترش یافته و چهار کیلومتر تخمین زده شده است. این مجموعه را به‌صورت دست‌کند زیر بافت شهر نوش‌آباد به‌صورت مجموعه‌ای از اتاق‌ها، راهروها، چاه‌ها و کانال‌های متعددی در سه طبقه ایجاد کرده‌اند. بر دیواره‌های این شهر، آثار برخورد لبه شیء تیز دیده می‌شود. با توجه به ‌سختی جنس زمین این منطقه، باستان‌شناسان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که وسایل استفاده‌شده در حفاری، باید از جنسی شبیه الماس برخوردار بوده باشند.

در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۵، شهر زیرزمینی اویی در نوش‌‌آباد با شمار ثبت ۱۵۸۱۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

عکس‌ از ز وب‌سایت Wikipedia| عکاس: Bernard Gagnon

طبقه اول در حقیقت کوره‌راه‌ها و دالان‌هایی بوده است که برای گمراه کردن تعقیب‌کنندگان احتمالی به‌کار می‌رفتند. طبقه دوم و سوم محل پناه گرفتن و زندگی در مواقع خطر و ذخیره آذوقه بوده است. ورودی‌‌های متعددی برای شهر زیرین شناسایی ‌شده که بسیاری از آنان توسط سیلاب‌ سال‌های دور مسدود شده‌اند. شهر دارای راه‌روهای پیچ در پیچ، اتاق‌های کوچک و بزرگ، تله‌های پدافندی و دفاعی بوده‌ است که گویا در هنگام هجوم دشمن استفاده می‌شده‌اند. وسعت این شهر به‌دلیل ارتباط بین محلات آن و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی، زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته است. این معماری دست‌کم در شهر نوش‌آباد با واژه «اویی» نامیده می‌شود. به‌جز ورودی، ارتفاع تمام قسمت‌های اویی به قد طبیعی یک انسان بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه‌سوز به چشم می‌خورد.

در بعضی قسمت‌ها نیز دیوار سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده است که در بعضی از اتاق ‌ها تبدیل به طاقچه جهت قرار دادن اشیا می‌شود. ورودی شهر زیرزمینی نوش‌آباد، راهرویی باریک به‌اندازه یک نفر است. هنگام ورود به شهر، بوی خاک مرطوب به مشام می‌رسد. دالان‌های تنگ با ارتفاعی کمتر از یک انسان ایستاده، فرد را به بخش‌های داخلی شهر می‌رساند.

عکس‌ از گوگل‌مپ |‌عکاس: احسان رجبی

چاه‌های عمودی نقش راه‌های ارتباطی طبقات را ایفا می‌کنند و چاه‌های به‌شکل U برای تهویه هوا بوده است. از خانه‌های مردم و مراکز اجتماعی چون حمام و مسجد و نیز قلعه کنار شهر به اینجا راه داشته است. فضاهای در نظر گرفته شده برای شهر در حد فضاهای ضروری است و سیستم تهویه آن بر اساس اختلاف فشار هوا با سطح زمین کار می‌کند که گردش و تصفیه هوا برای تنفس در آن را امکان‌پذیر می‌سازد. حجره‌های کوچک به ابعاد دو متر در دو متر، سرویس‌های بهداشتی ابتدایی، فضاهای پناهگاهی، تونل‌های ارتباطی و تهویه هوا و چاه‌های آب از جمله فضاهای این شهر زیرزمینی است.

عمده کارشناسان هسته اولیه شهر را متعلق به دوره ساسانی می‌دانند؛ بااین‌حال آنچه مشخص است، شهر زیرزمینی نوش‌‌آباد در دوره‌های مختلفی محل سکونت اقوام و مردم بود. گفته می‌شود که در زمان حملات مغولان، از این شهر برای امنیت مردمان استفاده می‌شد. بسیاری از جزییات شهر در اثر سیلاب و گذشت زمان از بین رفته است؛ ولی سفالینه‌هایی پیدا شده که به ۱۸۰۰ سال پیش و به عصر ساسانیان بر‌می‌گردد. همچنین آثاری از دوره صفویه تا عصر قاجار نیز به‌چشم می‌خورد.

• ساعت بازدید در سال ۱۴۰۲: همه‌روزه به‌جز تعطیلات سوگواری. ۶ ماه اول سال از ۸ تا ۲۰؛ ۶ ماه دوم سال از ۸ تا ۱۸
• هزینه بازدید در سال ۱۴۰۲: گردشگران ایرانی ۲۰,۰۰۰ تومان و گردشگران خارجی ۱۰۰,۰۰۰ تومان

• آدرس: استان اصفهان، ضلع جنوبی غربی شهر کاشان، سمت راست جاده کاشان به فین، خیابان امیر کبیر (مشاهده در نقشه)

تپه سیلک به‌مجموعه‌ای از آثار باستانی از تمدنی ۵,۰۰۰ ساله در فلات مرکزی ایران گفته می‌شود. این مجموعه که دربرگیرنده زیگورات و برخی بناهای باستانی دیگر است، محل اکتشاف سفالینه‌ها و اشیای فلزی ارزشمندی است که ارزش باستانی دارند. این تمدن فراموش‌شده، پس از جاری شدن سیل در زمین‌های کشاورزی کاشان نمایان شد.

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان کاشان، ارتفاعات بخش نیاسر (مشاهده در نقشه)

آتشکده یا چهارطاقی نیاسر یکی از آثار ثبت‌شده در فهرست ملی ایران به شمار می‌رود که سالم‌ترین آتشکده بازمانده از دوران باستان است. قدمت این چهارطاقی که روی یکی از صخره‌های غربی مشرف به شهر ساخته شده است، به‌دوره ساسانیان باز می‌گردد.

شهر اویی نوش‌آباد هر ساله گردشگران بسیاری را به‌سمت خود جذب می‌کند. هنوز هم بسیاری از گردشگران از وجود این شهر بی‌اطلاع هستند. تجربیات خود را درباره بازدید از این شهر با ما و سایر کاربران کجاروبه‌اشتراک بگذارید.

نویسنده: زهرا آذرنیوش / پوریا محمدی پیوند