دانشگاه سه ‌گوش اهواز

شاید بیشتر گردشگران، جاهای دیدنی اهواز را مختص کارون و پل‌های آن بدانند؛ اما این شهر ساختمان‌هایی قدیمی دارد که از یادگارهای آغاز دوره‌ معاصر در اهواز هستند. یکی از بناهای قدیمی اهواز، ساختمان معروف به دانشگاه سه‌ گوش است که استادان و دانشجویان بسیاری روزهای جوانی را در آنجا گذرانده‌اند. این عمارت مثلثی‌شکل، سال‌ها شاهد رفت‌وآمد اهوازی‌ها بوده است و خاطره‌هایی بسیار از گذر زمان در دل دارد. با کجارو همراه باشید و داستان دانشگاه سه‌ گوش اهواز را بخوانید.

حدود یک قرن است که اهوازی‌ها ساختمان دانشگاه سه‌ گوش را در کرانه‌ کارون می‌بینند و درشکه‌ها، ماشین‌ها و چشم‌های بی‌تفاوت یا مشتاق از کنار آن می‌گذرند. اما شاید کمتر کسی بداند طی این سال‌ها چند بار نقش این بنای زیبا تغییر کرده است. این یادگار قدیمی هنوز و همچنان مانند نگینی بر انگشتر اهواز می‌درخشد.

عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: درفش)

با توجه به ارزش تاریخی و معماری، دانشگاه سه گوش یکی از دیدنی های استان خوزستان به شمار می‌آید و با شماره ۲۴۹۷ در سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دانشگاه سه گوش در استان خوزستان، اهواز، خیابان موسی صدر، فلکه سه گوش قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)

عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: درفش)

• فاصله خانه ماپار تا دانشگاه سه‌ گوش: ۳ کیلومتر
• فاصله پل سفید تا دانشگاه سه‌ گوش: ۱.۱ کیلومتر
• فاصله موزه هنرهای معاصر اهواز تا دانشگاه سه‌ گوش: ۲.۵ کیلومتر
• فاصله کاروانسرای معین التجار تا دانشگاه سه‌ گوش: ۱ کیلومتر

ساختمان سه‌ گوش در سال ۱۳۰۸ به‌عنوان ساختمان بانک ملی مرکزی اهواز افتتاح شد. سه سال بعد به اداره حکومتی ولایت یا همان استانداری تغییر کاربری داد. در سال ۱۳۲۱ که اهواز در جنگ دوم جهانی اشغال شد، عمارت سه‌ گوش مقر ارتش متفقین بود. در ۱۳۳۰ مقر سازمان امریکای اصل چهار ترومن یا Point Four، ستاد استانداری خوزستان، ستاد فرمانداری اهواز و اداره‌کل دارایی خوزستان بود.

عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: درفش)

تا اینکه بالاخره در سال ۱۳۳۶ به مبلغ ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان از بانک ملی ایران خریداری شد و برای مدت طولانی، دانشکده پزشکی دانشگاه جندی‌شاپور نام گرفت. اما داستان به همین جا پایان نیافت. ساختمان سه‌ گوش از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۰، محل دانش‌سرای عالی تربیت دبیر، مرکز علوم پایه دانشگاه جندی‌شاپور، مرکز علمی و سمعی-بصری دانشگاه جندی‌شاپور و دانشکده علوم و سازمان مرکزی دانشگاه جندی‌شاپور بود.

سال ۱۳۵۰ بود که سه‌ گوش به دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه جندی‌شاپور تبدیل شد. دانشجویان ادبیات و زبان‌های خارجی در سال ۱۳۸۹ اثاث‌کشی کردند و از این ساختمان پرخاطره به دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز رفتند. سه‌ گوش اکنون در حال مرمت است.

عکس از سایت mapio.net (عکاس: نامشخص)

نزدیکی به رود کارون، شرجی هوای اهواز و انتقال رطوبت لایه‌های خاک به پی ساختمان، وجود درخت‌های درشت‌ریشه مانند کُنار و اکالیپتوس از جمله مواردی هستند که این بنای باشکوه را نیازمند مرمت کرده‌اند. گذشته از آسیب‌های جزیی که یادگار روزهای جنگ تحمیلی هستند، موریانه‌زدگی بیشتر درها و پنجره‌های چوبی و ترک‌های آشکار در دیوار ساختمان نیز سه‌ گوش را تهدید می‌کنند.

عکس از ویکی‌مدیا (عکاس: درفش)

از سال ۱۳۹۳ کار مرمت عمارت سه‌ گوش با همکاری دانشگاه شهید چمران اهواز و اداره‌کل میراث فرهنگی خوزستان با اعتبار ۱۰ میلیارد ریال آغاز شده است. گفته می‌شود قرار است این بنا به‌عنوان بانک اطلاعاتی فرهنگی و پژوهشی استان، موزه علم و فناوری و خوزستان‌شناسی مورد بهره‌برداری قرار بگیرد. گروهی نیز برای مرمت درها و پنجره‌های چوبی دانشگاه تاریخی ادبیات اهواز اقدام کرده‌اند.

در دوره پهلوی اول، معماری فرانسوی به‌ نام آندره گدار که بسیار علاقه‌مند به آثار معماری و تاریخی ایران بود، طرح ساختمان سه‌ گوش را برای بانک ملی ارائه کرد. گدار که فارغ‌التحصیل دانشکده‌ هنرهای زیبای پاریس در رشته‌ معماری و باستان‌شناسی بود، ساختمان کتابخانه‌ ملی ایران، کلاه‌فرنگی آرامگاه حافظ و چندین بنای معروف دیگر همچون ساختمان موزه ایران باستان را نیز طراحی کرد. آندره گدار در آن زمان رئیس اداره باستان‌شناسی ایران بود. لازم به توضیح است که او موسس دانشکده‌ هنرهای زیبای دانشگاه تهران نیز بوده است.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: علیرضا جواهری)

ساختمان سه‌ گوش یا دانشکده‌‌ ادبیات اهواز مساحتی حدود سه هزار متر مربع دارد. در ساحل غربی کارون، روبه‌روی پل نادری و میدان مولوی قرار گرفته است. ویژگی بارز آن، طراحی مثلثی‌شکل آن است که باعث شده به نام سه‌ گوش معروف شود. مشخصه‌های معماری دوره پهلوی اول، یعنی قوس‌های دایره‌ای شکل ایوان و رواق‌های حیاط مرکزی در این عمارت نیز نمایان است. با این‌ همه ساختمان سه‌ گوش بر اساس معماری باشکوه دوره ساسانی، درکنار آجرکاری و کاشی‌کاری‌های دوره‌ اسلامی ساخته شده است. طرح کاشی‌کاری‌ ایوان، با آجر دقیقا تکرار شده است و این آجرکاری از ویژگی‌های برجسته‌ دانشگاه سه‌ گوش به‌ شمار می‌رود. این عمارت دو ورودی شمالی و جنوبی و حیاطی باصفا در بخش مرکزی دارد.

نویسنده: مهتاب خسروشاهی