آب انبار قوام

بسیاری از جاهای دیدنی بوشهر شامل آثار تاریخی می‌شوند. در میان بناهای ارزشمند بوشهر، آب‌انبار قوام برای اهالی شهر نامی آشنا است؛ محلی که البته آن را با عنوان رستوران سنتی قوام می‌شناسند. این آب‌انبار ۱۵۰ ساله، از دوره قاجار مهمان سواحل بوشهر است و هم‌اکنون با غذاهای خوشمزه ایرانی و محلی، از مردم پذیرایی می‌کند. در سفر به سواحل بوشهر با کجارو همراه شوید و بیشتر درباره آب‌انبار قوام بخوانید.

آب مهم‌ترین عامل طبیعی برای حیات بشر بوده و نقش بسزایی در ایجاد سکونتگاه‌های نخستین داشته است. در ایران به‌دلیل کمبود بارندگی، در مناطق مختلف برای تامین آب از روش‌های سنتی مانند قنات، چشمه، چاه و آب‌‌انبار استفاده می‌شد.

برکه ممدایی در گراش/ عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: Standardwhale)

توزیع آب و احداث آب‌ انبار امری اعتقادی بود و ریشه در ارزش‌ها و باورهای اسلامی داشت. آب‌انبارها معمولا در مراکز شهر و محل تجمع مردم و همچنین در کاروان‌سراها تاسیس می‌شدند تا دسترسی به آب برای همگان آسان‌تر باشد. معماری آب‌ انبارها در مناطق مختلف تحت‌تاثیر معماری‌های محلی قرار گرفته است. آب‌انبارهایی که در سواحل جنوبی کشور ساخته می‌شدند، به نام برکه و آبگیر نیز خوانده می‌شوند. مخزن این آب‌ انبارها اگرچه درون زمین واقع است، محفظه بالای مخزن آن محصور نیست و اهالی از طریق بازشوهای اطراف مستقیما به داخل آن می‌روند و آب را برداشت می‌کنند. آب این برکه‌ها عمدتا از طریق جمع‌آوری آب باران از روی سطح زمین تامین می‌شود.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: سجاد شفیعی)

در سواحل جنوبی کشور هوا مرطوب است؛ ولی به‌دلیل میزان بسیار اندک بارندگی و شوری آب‌های زیرزمینی، وجود این برکه‌ها امری ضروری بود و در اغلب موارد دسترسی به آب شیرین فقط از طریق آب برکه‌ها میسر می‌شد. در بندر لنگه و بندر بوشهر، با حفر چند متر از زمین به آب شور یا تلخ می‌رسیدند و از این آب فقط جهت شستشو و آبیاری استفاده می‌کردند.

آب‌انبار قوام بیش از ۱۵۰ سال عمر دارد و قدمت آن به دوره قاجاریه بازمی‌گردد. این بنای تاریخی با معماری شگفت‌انگیز از آثار تاریخی بوشهر به شمار می‌آید. در گذشته آب شرب مردم بوشهر از این آب‌انبار تامین می‌شد و هم‌اکنون نیز به‌عنوان رستوران سنتی، پذیرای اهالی شهر و گردشگران است.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Omid M)

با توجه به ارزش تاریخی و معماری، آب‌انبار قوام با شماره ثبت ۳۵۱۲، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آب‌ انبار قوام در بوشهر، محوطه باری، در خیابان ساحلی واقع شده است و در جانب غربی شهر بوشهر، در کنار دریا قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Omid M)

علی اکبر قوام الملک شیرازی از دولتمردان قاجاری بود که در سال ۱۲۲۶ هجری قمری، به‌عنوان کلانتر شیراز انتخاب شد. او در سفرش به بوشهر، پی به مشکل کمبود آب آشامیدنی برد و بر آن شد تا مشکل را به‌نوعی برطرف کند. در ضلع غربی بندر بوشهر و نزدیک برج بحری، آب‌انبار بزرگی به‌صورت متروکه قرار داشت. قوام الملک دستور لایروبی و بهسازی آب‌انبار را با هزینه شخصی خود داد. نهری نیز در کنار آب‌انبار کنده شد تا آب باران در آن جمع و به‌سمت آب‌انبار هدایت شود.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: ابراهیم زارع پور)

آب‌انبار قوام را با مصالح محلی ساخته‌اند. اسکلت اصلی و طاق آن از سنگ‌های رسوبی بسیار مقاوم هستند. دو ‌متر از آب‌ انبار خارج از زمین و حدودا سه متر در زیرزمین قرار دارد. داخل آب‌انبار با پوشش ساروج مقاوم ساخته شده است. در نمای خارجی به فاصله معینی پنجره‌هایی به ابعاد ۱۲۰ در ۹۰ سانتی‌متر تعبیه ‌شده‌اند که از داخل با شبکه‌ای از سنگ پوشیده شده است.

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: علی فراتی، صدف عبداللهی و سجاد شفیعی)

• بازدید از نمای بیرونی آب‌انبار قوام بدون هیچ هزینه‌ای میسر است؛ اما برای بازدید داخلی بهتر است کاربری کنونی آن را در نظر داشته باشید و سفارش غذا را در برنامه‌ بازدید خود بگنجانید.
• اگر قصد دارید به رستوران قوام بروید، در نظر داشته باشید که ظهرهای روزهای تعطیل این رستوران بسیار شلوغ است.
• پیش از بازدید سعی کنید درباره آب‌انبار قوام و معماری آن مطالعه کنید.
• فضای داخلی بنا را با وسایل قدیمی تزیین کرده‌اند؛ بنابراین بازدید از آن می‌تواند یک تیر و چند نشان باشد.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: سعید جلیل حسینی)

تعدادی از مهم‌ترین آثار تاریخی بوشهر در نزدیکی رستوران سنتی قوام واقع شده‌اند. با برنامه‌ریزی می‌توانید در عرض یک روز از جاهای دیدنی بافت قدیمی بوشهر دیدن کنید و ناهار را مهمان آب‌انبار قوام باشید.

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: ضرغام تقوی، مهدی زرافشان و بابک معاون)

نویسنده: بهاره غنچه