دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه از جاهای طبیعی ایران است که عنوان ششمین دریاچه آب شور جهان، بزرگ‌ترین دریاچه آب شور خاورمیانه و بزرگ‌ترین دریاچه ایران را با خود یدک می‌کشید. وجود سواحل زیبای ماسه‌ای، صخره‌ای و لجنی در دور دریاچه، حدود ۱۰۲ جزیره منحصربه‌فرد، انواع گوناگون پرندگان و پستانداران و... بخشی از جاذبه‌های اکوتوریستی این پارک ملی بودند؛ اما امروزه بخش زیادی از دریاچه ارومیه خشک شده است. خوشبختانه، اقدام‌های اتخاذشده برای احیای دریاچه بی‌تاثیر نبوده‌اند و این دریاچه در حال حاضر (تابستان ۱۴۰۳) تا حدودی وضعیت بهتری پیدا کرده است. برای اینکه از دریاچه ارومیه و شرایط کنونی آن بیشتر بدانید، ادامه مقاله را از دست ندهید.

هرآنچه باید درباره دریاچه ارومیه بدانید:

• آدرس: مرز بین استان‌های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی (نمایش روی نقشه)

دریاچه ارومیه از دیدنی های اطراف ارومیه است که در ۲۱ کیلومتری شرق ارومیه، در شمال غرب ایران و در مرز دو استان آذربایجان غربی و شرقی قرار دارد.

عکاس: Hesam32 Tjdd

از طریق آزادراه تبریز-ارومیه می‌توانید با خودرو به دریاچه ارومیه بروید. پل میان‌گذر دریاچه ارومیه موسوم به پل شهید کلانتری بخشی از این آزادراه است که از روی دریاچه می‌گذرد.

دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین آبگیر دائمی در آسیای غربی و از جاهای دیدنی ارومیه است که آب آن از ۶۰ رودخانه نظیر زرینه‌رود، باراندوز، شهرچای، نازلو سیمینه‌رود، تلخه‌رود، گادر و زولا تامین می‌شود و بسیار شور است. سیمینه رود و زرینه رود از بزرگ‌ترین رودخانه‌های حوضه آبریز دریاچه هستند که نقش بسزایی بر میزان آب دریاچه دارند. بارش برف و باران و چشمه‌های درون دریاچه نیز در تامین آب دریاچه موثر بوده‌اند. متاسفانه، با توجه به شوری آب دریاچه ارومیه و اینکه در انتهای حوضه قرار دارد، بخش زیادی از آب‌های ورودی به آن به‌سرعت تبخیر می‌شود. به‌عنوان مثال، دو جزیره اشک و کبودان به‌شدت تحت‌تاثیر خشک‌شدن دریاچه ارومیه قرار گرفته و بسیاری از گونه‌های حیات‌وحش خود را از دست داده‌اند. این جزایر زمانی زیستگاه اصلی دو گونه مهم گوزن زرد ایرانی و قوچ و میش ارمنی بودند که به‌دلیل شرایط نامناسب دریاچه در سال‌های اخیر، در معرض خطر قرار گرفته‌اند.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)

دریاچه ارومیه گاهی اوقات به رنگ سرخ و نارنجی درمی‌آید که این موضوع در نتیجه فعالیت موجودات میکروسکوپی در داخل آن است. در واقع با کاهش آب دریاچه و متعاقبا افزایش غلظت نمک، تعداد این موجودات افزایش می‌یابد که به پررنگ‌ترشدن سرخی دریاچه می‌انجامد.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)

با توجه به اهمیت اکولوژیکی، تنوع زیستی منحصربه‌فرد گیاهی و جانوری و وجود جوامع بومی، دریاچه ارومیه از سال ۱۳۴۶ منطقه حفاظت‌شده اعلام شد و یونسکو در سال ۱۳۵۵ آن را به‌عنوان یکی از ۵۹ ذخیره‌گاه زیست‌کره دنیا و پارک ملی معرفی کرد. پارک ملی دریاچه ارومیه تقریبا ۱۰۲ جزیره دارد که جزیره شاهی بزرگ‌ترین و تنها جزیره مسکونی دریاچه محسوب می‌شود. برخی از جزایر دور از دسترس مردم قرار دارند و از همین رو دارای اکوسیستمی غنی هستند.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)

دریاچه ارومیه درست مثل بیشتر دریاچه‌های جهان دارای جزیره‌های متعددی است که تعدادشان به ۱۰۲ مورد می‌رسد. جزایر اشک، کبودان و شاهی به‌عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین جزایر دریاچه هستند؛ هرچند جزایر کوچک و بزرگ زیادی همچون جزیره آتش، آذر، آذین، اردشیر، اسپیر، اشکو، امید، کاظم داشی، تنجک، توس، چشمه کنار، زاغ، شبدیز، سنگو، کفجه نوک، گیو و... نیز در گوشه‌وکنار این دریاچه خودنمایی می‌کنند. جزیره شاهی تنها بخش مسکونی دریاچه ارومیه است که هفت روستا دارد.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)

دریاچه ارومیه در طول قدمت تاریخی زیادش، به اسامی مختلفی نامیده شده است؛ به‌طوری که در زبان پارسی کهن به آن «چی‌چست» به‌معنای «درخشنده» می‌گفتند. دریاچه کبودان (دریاچه آبی) نیز از اسامی آن بوده است که اکنون یکی از جزایر دریاچه به این نام خوانده می‌شود. برخی از اقوام ارمنی ساکن در ایران آن را «کپوتان» به‌معنای «عاریه» نامیده بودند. در میان نام‌های قدیم دریاچه، نام‌های دریای شاهی و شور دریا نیز به چشم می‌خورد. اصطخری از دریاچه ارومیه با عنوان دریاچه «شراه» به‌معنی دریاچه مخالفان نیز یاد کرده است که علت این موضوع به اقامت فرقه‌‌ای از خوارج در سواحل آن برمی‌گشت. از نام‌های معاصر آن می‌توانی رضائیه اشاره کرد که در هنگام سلطنت رضاشاه به افتخار وی نام‌گذاری شد. با انقلاب اسلامی ایران، نام دریاچه مجددا به ارومیه تغییر کرد که در زبان آذری به آن «ارومو گولو» می‌گویند.

حیات‌وحش دریاچه ارومیه در هیچ نقطه‌ای از کشور نظیر ندارد؛ به‌طوری که از ۵۳ گونه پستاندار آذربایجان غربی، ۲۳ گونه از جمله قوچ و میش ارمنی و گوزن زرد ایرانی در پارک ملی دریاچه ارومیه زندگی می‌کنند. جزیره کوهستانی کبودان، زیستگاه منحصربه‌فردی برای زندگی و زادآوری قوچ و میش ارمنی به حساب می‌آید. ۱۱۵ گونه پرنده نظیر پلیکان سفید، عقاب طلایی، فلامینگو، کرکس مصری، اردک مرمری، اردک سرسفید، اردک سر حنایی و غیره نیز در جزایر این پارک حضور دارند.

آرتمیا یکی از هفت گونه آرتمیای دو جنسی جهان است که یک گونه آن با نام آرتمیا ارومیانا در آب شور این دریاچه یافت می‌شود. از کاربردهای متعدد آرتمیا می‌توان به پرورش ماهی و میگو و منبع غذایی پرندگانی مانند فلامینگو اشاره کرد. علاوه بر این، ۱۰ گونه مارمولک و سه گونه دوزیست در حوضه آبریز پارک ملی دریاچه ارومیه زیست می‌کنند. با توجه به شوری بسیار زیاد دریاچه، هیچ نوع ماهی در آن وجود ندارد.

منبع عکس: خبرگزاری تسنیم (عکاس: عرفان سامان فر)

جزایر دریاچه ارومیه همچون حصاری امن در حفاظت از حیات وحش و گونه‌های مختلف جانداران در این منطقه عمل می‌کنند؛ از همین رو، کارشناسان معتقدند که بحران کم آبی دریاچه ارومیه سبب اتصال جزایر پارک ملی به یکدیگر شده است و ورود گونه‌های پستانداران به جزیره اشک به‌عنوان رقیب غذایی گونه‌هایی دیگر، خطر انقراض برخی از جانداران در این منطقه را افزایش داده است.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)

دریاچه ارومیه از ارزشمندترین زیست‌بوم‌های آبی کشور به حساب می‌آید که حدود ۵۵۰ گونه گیاهی یک‌ساله و چندساله را در خود جای داده است. پوشش گیاهی دریاچه ارومیه علاوه بر پوشش گیاهی جزایر، اغلب شامل گونه‌های خشکی‌دوست، شورپسند و آبزی می‌شود. تاکنون ۱۷۷ گونه‌های گیاهی پیرامون دریاچه و ۱۷۴ گونه‌ در جزایر شناسایی شده است که گیاهان خانواده کاسنی و خانواده گندمیان بزرگ‌ترین خانواده گیاهی اطراف دریاچه هستند. تنوع گونه‌های درختی و درختچه‌ای جزیره اشک بیشتر از اراضی اطراف دریاچه است؛ ضمن اینکه گونه‌های شورپسند و علف‌های هرز در اطراف دریاچه بیشتر پیدا می‌شود.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)

دریاچه ارومیه در کتیبه‌های سده نهم پیش از میلاد بارها با نام «چی‌چست» آمده است؛ از جمله کتیبه شلمنسر سوم پادشاه آشوری که طبق آن، دو قوم پرسواه و ماتای در ساحل این دریاچه زندگی می‌کردند. منائیان نیز این دریاچه را به‌عنوان مرکز پادشاهی انتخاب کرده بودند و بیش از یک قرن بر این منطقه تسلط داشتند.

بسیاری از دولت‌های حاکم بر ایران در سال‌های پس از میلاد، با استقرار نیروهای کشتیرانی خود از این منطقه مهم محافظت می‌کردند. با توجه به وضعیت آب‌وهوایی، شوری آب و وزش باد، شرایط عبور کشتی‌ها در دریاچه دشوار بود و کشتیرانی در آن به مهارت خاصی نیاز داشت. به همین دلیل فقط مردم بومی توانایی این کار را داشتند و همین امر از منابع درآمدی بسیار مهم در آن زمان محسوب می‌شد.

عکاس: M. Taghizad، بردیا سعادت (منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان)

پیشینه این موضوع را می‌توان در زمان قاجار نیز دید که نیروهای دریانوردی فرانسوی برای تصاحب امتیاز کشتیرانی در دریاچه، مبالغ هنگفتی به دولت می‌پرداختند. تبادل امتیازات کشتیرانی تا دوران پهلوی ادامه داشت؛ هرچند بیشتر درآمد تجارت از طریق دریاچه یا منابع آن در اختیار دولت‌های خارجی قرار می‌گرفت.

دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران قرار دارد و با اینکه روزگاری دومین دریاچه بزرگ آب ‌شور دنیا محسوب می‌شد، از اواسط دهه ۸۰ شمسی به‌تدریج کم‌آب و خشک شد؛ به‌طوری که در سال ۱۳۹۴ حدود ۸۸ درصد از مساحت دریاچه کاهش یافت. جالب اینکه مساحت دریاچه ارومیه در سال ۱۳۷۷ به پنج هزار کیلومتر مربع می‌رسید و از همین جهت عنوان بیست و پنجمین دریاچه دنیا از لحاظ مساحت را از آن خود کرده بود.

با این وجود، چندین دهه خشک‌سالی پیاپی، استفاده از منابع آبی حوضه آبریز دریاچه برای سدسازی و آبیاری مزارع، افزایش دمای هوا در تابستان و افزایش تبخیر و همچنین افزایش تقاضای آب در بخش کشاورزی، ساخت‌وسازهای بی‌رویه، باعث تسریع روند خشک‌شدن دریاچه شده‌اند. حجم آب دریاچه در سال ۱۳۷۸ به ۳۰ میلیارد مترمکعب می‌رسید که این رقم در سال ۱۳۹۲ به نیم میلیارد مترمکعب تقلیل یافت. علاوه بر این، مساحت دریاچه در سال ۱۳۷۸ رقمی معادل ۵۰۰۰ کیلومتر مربع بود که در سال ۱۳۹۲ به یک‌دهم یعنی ۵۰۰ کیلومتر مربع رسید.

منبع عکس چپ: خبرگزاری مهر‌ (عکاس: وحید عبدی)

اگرچه نوسانات سطح دریاچه همیشه بخشی جدایی‌ناپذیر از آن بوده است و بر تنوع گیاهان و گونه‌های دریایی دریاچه تاثیر می‌گذارد؛ اما برنامه‌ها و پروژه‌های زیست محیطی اخیر در دریاچه ارومیه به‌معنای بهره‌برداری بیشتر از چنین اکوسیستم شکننده‌ای نخواهد بود. در واقع، برای به حداقل رساندن مداخلات انسانی در دریاچه و اکوسیستم‌های مرتبط و همچنین کاهش تهدیدها، به برنامه‌های مرمتی منطقی‌تری نیاز است.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)

علت خشک شدن دریاچه ارومیه در طی دو دهه ناشی از کاهش بارندگی، سد‌سازی بی‌رویه، احداث آزادراه روی دریاچه و برداشت مستمر از منابع آب حوضه آبریز دریاچه بوده است. این موضوع باعث شد در تابستان ۱۴۰۱ مدیرکل بحران استان آذربایجان غربی اعلام کند، به‌دنبال کاهش ۴۰ سانتی‌متری ارتفاع دریاچه در فاصله سال ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۱، حالا ۹۵ درصد دریاچه خشک شده است؛ در حالی که سال ۱۳۷۴ پرآب‌ترین دوره حیات خود را داشت و حجم آب آن به ۳۲ میلیارد مترمکعب می‌رسید.

منبع عکس: خبرگزاری تسنیم (عکاس: مجتبی اسماعیل زاده)، عکاس: Hamid Sedghinezhad

انتشار تصویر ماهواره‌ای از وضعیت دریاچه ارومیه در تیرماه سال ۱۴۰۳ و مقایسه آن با تصویر هوایی که در موعد مشابه سال گذشته ضبط شده بود، نشان می‌دهد که تلاش‌ها برای احیای دریاچه ارومیه کمی تاثیرگذار بوده است و این موضوع امید را در دل دوست‌داران محسط زیست زنده نگه خواهد داشت. تراز دریاچه ارومیه در ابتدای سال ۱۴۰۳ به ۴۷ سانتی‌متر رسیده بود.

منبع عکس: عرشه آنلاین (عکاس: نامشخص)

با‌ این همه، دریاچه ارومیه راهی طولانی پیش رو دارد و هدف نهایی ستاد احیای دریاچه، افزایش سطح آب آن به بیش از ۱,۲۴۷ متر است که همچنان به تلاش‌های اساسی نیاز دارد. این خبر خوش مایه امیدواری درباره تنوع زیستی موجود در دریاچه است؛ به‌عنوان مثال، آرتمیا که به‌دلیل شوری زیاد دریاچه دیگر در این اکوسیستم زندگی نمی‌کرد، شاید بتواند به زیستگاه خود باز گردد.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)

بر اساس پیش‌بینی کارشناسان محیط زیست، خشک شدن دریاچه ارومیه باعث تغییر محیط زیست منطقه می‌شود و هوای معتدل منطقه به هوای گرمسیری مملو از بادهای نمکی تغییر خواهد کرد. علاوه بر این، بسیاری از آلودگی‌های صنعتی و مواد سمی کشاورزی وارد آب‌های مرتبط با دریاچه می‌شوند و پس از خشکی دریاچه منجر به بروز بیماری‌های تنفسی برای مردم منطقه خواهند شد. ضمن اینکه خشک‌شدن احتمالی دریاچه می‌تواند باعث بارش باران نمک در بسیاری از استان‌های همجوار شود و متعاقبا به آوارگی ۱۳ میلیون نفر بینجامد.

پیش از خشک‌شدن دریاچه ارومیه، قایق‌سواری و تماشای جزایر آن، یکی از تفریح‌های اصلی گردشگران بود که کم‌کم‌رنگ باخت. گردشگران علاقه‌مندان به قایق‌سواری به بندر شرفخانه می‌رفتند که در مسیر سلماس به تبریز قرار داشت.

منبع عکس: خبرگزاری مهر (عکاس: ناشناس)

منطقه کاظم داشی که در ساحل غربی دریاچه قرار دارد تا قبل از اتفاق‌های ناخوشایندی که برای دریاچه بیفتد، به‌شکل شبه‌جزیره به‌نظر می‌رسید. این منطقه که از جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی محسوب می‌شود، به‌خصوص در فصل رویش شقایق‌های وحشی، بسیار دیدنی است و می‌تواند گزینه‌ای عالی برای عکاسی باشد. تماشای غروب خورشید در کنار دریاچه نیز چنان جذابیتی دارد که اغلب سوژه عکاسی گردشگران می‌شود.

عکاس: مرتضی برجسته

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد دریاچه، خواص گل‌ولای کف دریاچه است که برای درمان انواع بیماری‌های پوستی، روماتیسمی، بیماری‌های تنفسی مثل آسم و برونشیت، بیماری‌های زنان و... مناسب است و لذت گل‌بازی را نصیب‌تان می‌کند. علاوه بر این، به‌خاصر غلظت بالای نمک دریاچه، گردشگران می‌توانستند تنی به آب بزنند و با شناورماندن روی آب، به آرامش برسند. کریستال‌های نمکی دریاچه، جذابیت آن را دوچندان کرده‌اند؛ به‌خصوص که با انباشت این کریستال‌ها روی هم، در برخی نقاط تپه‌های زیبا و درخشانی ایجاد شده است.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)

اگر در فصل مهاجرت پرندگان، راهی دریاچه شده باشید، احتمالا انواع و اقسام پرنده‌ها از فلامینگو تا پلیکان، لک‌لک، مرغ نوروزی و... را خواهید دید که شاید دیدن آن‌ها در هیچ کجای ایران امکان‌پذیر نباشد. این دریاچه از مقاصد پرنده‌ نگری ایران به شمار می‌رود و افراد علاقه‌مند به پرنده‌نگری فرصت را غنیمت می‌شمارند تا به تماشای تعدادی از نادرترین گونه‌های پرندگان بنشینند و تجربه‌ای متفاوت برای خود بسازند. پلی از روی دریاچه می‌گذرد که چشم‌انداز زیبایی از دریاچه را پیشکش‌تان خواهد کرد. برای عبور از روی دریاچه ارومیه باید سوار بر خودرو شوید و از بزرگراه ارومیه-تبریز بگذرید.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)

در فصل بهار و تابستان، بازار سفر به دریاچه ارومیه حسابی داغ می‌شود؛ اما با فرارسیدن پاییز و زمستان و برودت هوا، گردشگران کمتری به دیدن دریاچه می‌روند.

منبع عکس: خبرگزاری تسنیم (عکاس: محمد آقایی پر، مجتبی اسماعیل زاد)، باشگاه خبرنگاران جوان (عکاس: بردیا سعادت)، عکاس: Hesam32 Tjdd

• آدرس: استان آذربایجان غربی، ارومیه، خیابان امام خمینی (ره)، خیابان خیام جنوبی، پشت کلیسای آنجلیک (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از دریاچه ارومیه: ۲۰ کیلومتر (حدود ۳۰ دقیقه با خودرو)

کلیسای ننه مریم که با نام‌هایی همچون کلیسای حضرت مریم، سنت ماری و شرق‌ آشور نیز شناخته می‌شود، یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی ارومیه است. قدمت این کلیسا به سال‌های ابتدایی پس از میلاد می‌رسد که در آن زمان ساسانیان در ایران حکمرانی می‌کردند. این کلیسا پس از کلیسای بیت لحم فلسطین، دومین کلیسای قدیمی جهان محسوب می‌شود.

منبع عکس: گوگل‌مپ؛ عکاس: آرزو فضل‌الله

کلیسای ننه مریم شامل دو بخش است. بخش اول از ورودی، سالن نیایش، محراب و اتاق‌های پیرامون آن تشکیل شده است. بخش دوم نیز سالن دیگری با یک سری اتاقک دارد که به موازات سالن نخست قرار گرفته‌اند. ساختمان این کلیسا برخلاف اکثر کلیساهای معروف که سقف بلندی دارند، دارای سقف کوتاه است و برای ورود به آن باید سر را خم کنید. مارکوپولو، جهانگرد معروف، از جمله افراد مشهوری است که از این کلیسا دیدن کرده‌اند و در سفرنامه‌های خود از آن نام برده است. کلیسای ننه مریم در تاریخ ۲۲ آبان ۱۳۹۲ هجری شمسی در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.

• آدرس: استان آذربایجان غربی، ارومیه، خیابان شهید بهشتی، رو‌به‌روی بانک تجارت (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از دریاچه ارومیه: ۲۰ کیلومتر (حدود ۳۰ دقیقه با خودرو)
• هزینه بلیط (سال ۱۴۰۳): مجموعا ۳۰ هزار تومان (۱۵ هزار تومان برای بخش باستان‌شناسی و ۱۵ هزار تومان برای بخش مردم شناسی)

موزه ارومیه شامل دو بخش باستان‌شناسی و مردم‌شناسی است که در آن آثاری از دوره‌های مختلف تاریخ این منطقه نگهداری می‌شوند. این موزه یکی از بهترین مقاصد و جاذبه‌های گردشگری ارومیه برای علاقه‌مندان به شمار می‌رود و در تمام طول سال، میزبان گردشگران و بازدیدکنندگان است.

منبع عکس: گوگل‌مپ؛ عکاس: امیررضا تقوی

یکی از مهم‌ترین آثار موزه ارومیه سنگ‌نوشته کله‌شین است که با نام‌های «کتیبه کله‌شین» و «کتیبه کیله‌شین» نیز شناخته می‌شود. این سنگ‌نوشته در گذشته در مرز بین ایران و عراق و وسط گردنه کوهی که شهرستان اشنویه را از شهر رواندوز عراق جدا می‌کند، قرار داشت. همچنین لباس‌های محلی، زری‌دوزی، مخمل‌های قلاب‌دوزی، کتاب‌های خطی، کارهای ظریف مینیاتوری و... نیز در موزه ارومیه به نمایش گذاشته شده‌اند.

• آدرس: استان آذربایجان غربی، بخش مرکزی شهرستان ارومیه، دهستان باراندوز، روستای بند (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از دریاچه ارومیه: ۳۰ کیلومتر (حدود ۴۵ دقیقه با خودرو)

روستای بند که با نام گردشگاه‌ بند نیز شناخته می‌شود، در ۱۰ کیلومتری جنوب غرب شهر ارومیه و ۳۰ کیلومتری غرب دریاچه ارومیه قرار دارد. این روستا با برخورداری از طبیعتی تماشایی و چشم‌نواز، یکی از مکان‌های دیدنی ارومیه به‌ شمار می‌رود.

منبع عکس: گوگل‌مپ؛ عکاس: علی امام قلی زاده

روستای بند در کنار رودخانه «شهرچای» به‌صورت خطی امتداد یافته است و بیش از سیصد سال قدمت دارد. خانه‌های بافت قدیم روستا ساختاری سنتی دارند که در ساخت آن‌ها از مصالحی مثل سنگ، چوب، خشت، گل و انواع آجر استفاده شده است. تفرجگاه‌های حاشیه رودخانه شهرچای، باغات پیرامون روستا، چشم‌انداز کوهستان و تفرجگاه زمستانی بند، دریاچه پشت سد شهرچای با قابلیت‌ ورزش‌های آبی، تفرجگاه پیرامونی سد شهرچای و مسجد روستای بند از جمله جاذبه‌های دیدنی روستای بند هستند که نباید فرصت تجربه آن‌ها را از دست داد.

اگر تاکنون از دریاچه زیبای ارومیه یا جاهای دیدنی اطراف آن دیدن کرده‌اید، می‌توانید نظرات خود را با کجارو و مخاطبان در میان بگذارید.

نویسنده: صدیقه شجاعی