روستای اندبیل

استان اردبیل واقع در شمال غربی ایران، یکی از مناطق سرسبز و خوش‌آب‌وهوا محسوب می‌شود که با اقلیم نیمه‌کوهستانی و مجاورت با دریای خزر، بخشی از جنگل‌ های سرسبز هیرکانی را در خود جای داده است. روستای اندبیل، یکی از روستاهای نمونه گردشگری در این استان به شمار می‌رود که علاوه بر طبیعت چشم‌نواز، از فرهنگ و آداب‌و‌رسوم غنی ساکنان خود نیز بهره می‌برد.

• آدرس: استان اردبیل، شهرستان خلخال، ۳ کیلومتری شمال‌شرقی شهر خلخال (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia |‌عکاس: Sahand1990

روستای اَندَبیل در سه کیلومتری شهرستان خلخال و ۱۱۰ کیلومتری مرکز استان (اردبیل) در جنوب استان اردبیل قرار دارد. این روستا با وسعتی معادل ۲,۲۰۰ هکتار از شمال غرب به روستای علی آباد، از شرق به ارتفاعات خانقاه و باغرو، از جنوب شرق به روستای خانقاه سادات و از غرب و جنوب غرب به شهر خلخال محدود می‌شود.

برای بازدید از روستای اندبیل از شهر اردبیل، باید خود را به خلخال برسانید. برای این منظور، از خروجی جنوب شهر اردبیل، جاده خلخال را پیش بگیرید تا پس از حدودا ۱۰۰ کیلومتر، به این شهر برسید. دسترسی به روستای اندبیل از طریق جاده سه‌کیلومتری و زیبایی که در شمال شرق خلخال واقع شده است، امکان‌پذیر خواهد بود.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس:‌ Hamed Rabiei

روستای اندبیل از جاذبه های گردشگری خلخال در استان اردبیل به شمار می‌آید. اهالی روستای اندبیل با زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند. آنان مسلمان‌اند و پیرو مذهب شیعه هستند.

درآمد اکثر مردم روستای اندبیل از فعالیت‌های زراعی و دامداری تأمین می‌شود و تعدادی نیز در بخش خدمات و صنایع دستی اشتغال دارند. فعالیت‌های زراعی غالبا شامل کشت غلات و علوفه است؛ اما باغداری نیز به‌دلیل وجود شرایط مساعد آب، خاک و اقلیم رونق خاصی دارد و میوه‌هایی مانند گیلاس، سیب، گلابی، آلبالو، هلو، زردآلو و غیره در زمره محصولات سردرختی روستا به شمار می‌آیند. مردم روستای اندبیل، به‌ویژه زنان، در کنار فعالیت‌های زراعی و دامداری به تولید محصولات صنایع دستی اعم از گلیم، جاجیم، قالی و قالیچه نیز می‌پردازند.

طبیعت‌گردی، پیاده روی، کوهنوردی، پرنده‌نگری، پیک‌نیک، جمع‌آوری گیاهان دارویی و... از جمله تفریحات روستای اندبیل است.

اندبیل از جمله مناطق تاریخی آذربایجان است و در کتاب‌های جغرافیایی و تاریخی سده‌های دو و سه هجری قمری نظیر «حدود العالم من المشرق تا المغرب» نیز به شهر خلخال و اندبیل اشاره شده است؛ بنابراین، می‌توان گفت روستای اندبیل سابقه مسکونی طولانی دارد. از طرف دیگر، وجود آثار و بقایای قلعه کفو و آتشکده آن، در محدوده ارتفاعات تفرجگاهی اندبیل (ارتفاعات دره بنات) نیز گواه بارزی بر قدمت طولانی روستای اندبیل است.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia |‌عکاس: Sahand1990

اندبیل از جاهای دیدنی خلخال و روستایی کوهپایه‌ای با بافت مسکونی متراکم است. این روستا در شیبی ملایم استقرار یافته است و کوچه‌های پیچ‌درپیچی دارد که نهر آب از میان آن‌ها می‌گذرد. معابر روستا با درختان فراوان به‌شکل کوچه‌باغ‌هایی درآمده‌اند که طراوت و زیبایی کم‌نظیری را به نمایش می‌گذارند. منظره ساختمان‌های روستا با سقف‌های شیروانی و دیوارهای گلی همرنگ طبیعت، نشانگر درآمیختگی فضای روستا با محیط طبیعی اطراف است. خانه‌های روستا از نوع فعالیت آنان شکل گرفته و متأثر از معیشت آنان است. وجود جاذبه‌های زیبای منطقه و احداث اتوبان جدیدالاحداث اردبیل-زنجان-تهران از سمت جنوب استان سبب افزایش گردشگر در این منطقه بکر شده است.

روستای نمونه و هدف گردشگری اندبیل به‌همراه روستایی در قم برای اجرای طرح پایلوت فاضلاب روستایی انتخاب شدند. برای این کار ۱,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال اختصاص یافت. در کنار این امر پروژه‌هایی برای افزایش امکانات رفاهی روستا به‌منظور جذب گردشگر تعریف و اجرا شد.

آب‌وهوای روستای اندبیل در تابستان معتدل و در زمستان سرد است. از طرف دیگر جنگل‌های اندبیل در بهار، تابستان و پاییز جلوه‌ای چشمگیر دارند و پرواز شاهین‌ها و پوشش ابر و مه در تابستان‌ها، باعث جذب گردشگران فراوان به تفرجگاه می‌شود. بنابراین بهترین زمان سفر به روستای اندبیل، فصل بهار و تابستان است؛ با این حال، مناظر و جشنواره‌های این روستا در فصل زمستان نیز محبوبیت ویژه‌ای دارد.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس:‌ Alireza Molapour

از گذشته‌های دور موسیقی با طبیعت روستای اندبیل درآمیخته است. استفاده از انواع آواها و آهنگ‌ها در مراسم عروسی و جشن‌ها از خصوصیات بارز این روستا به شمار می‌رود. جشن عروسی گاهی چندین روز ادامه می‌یابد و عاشیق‌های محلی انواع آوازهای عاشیقی را در این مراسم به اجرا درمی‌آورند. اجرای انواع موسیقی آذربایجانی از قبیل مقامات و آواز، ترانه‌ها و ریتم‌ها در کنار رقص‌ و پایکوبی از ویژگی‌های عروسی در روستای اندبیل است.

پوشاک غالب مردان روستا مانند مردم شهر، کت‌وشلوار است. تعدادی از مردان کلاه خاصی بافته از پشم یا نخ بر سر می‌گذارند؛ اما لباس غالب زنان روستا برخلاف مردان از لباس های محلی ایران است. زنان به‌جای دامن شهری، دامن چین‌دار (شلیته) می‌پوشند؛ پیراهن گل‌دار بلندی تا پایین دامن به تن می‌کنند؛ کتی را که به آن یَل می‌گویند، روی پیراهن می‌پوشند و با «یایلیق» (روسری) سر خود را می‌پوشانند. رنگ پیراهن معمولا سفید گل‌دار یا به رنگ روشن است. زنان و دختران روستا از چادر استفاده نمی‌کنند؛ مگر اینکه بخواهند به مراسم رسمی عزاداری بروند یا در ایامی خاص، برای مراسم ویژه عازم مسجد شوند. لباس کودکان نیز مانند پوشش کودکان شهری است.

هر ساله با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه، از طرف سازمان میراث فرهنگی استان اردبیل، جشنواره زمستانی شامل ساخت آدم‌برفی، اسکی و غذاهای زمستانی در این منطقه برگزار می‌شود. این جشنواره به جذب گردشگر و حضور میهمانان در این روستای گردشگری کمک می‌کند.

انواع غذاهای محلی آبگوشت، کوفته، کباب و انواع خورشت‌ها در روستا تهیه می‌شود. استفاده از برنج نیز در روستای اندبیل رایج است. در این روستا مواد لبنی همچون شیر، پنیر، ماست و کره به‌وفور یافت می‌شود. انواع ماهی و آش را نیز در اندبیل طبخ می‌کنند.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia |‌عکاس: Sahand1990

اهالی روستای اندبیل عزاداری‌های محرم را به سبک خاص خود برگزار می‌کنند. مراسم عزاداری «شاه حسین» که در زبان محلی «شاخسی» گفته می‌شود، صدها سال در اندبیل خلخال پیشینه تاریخی دارد. این عزاداری با آداب و سبک خاصی انجام می‌شود؛ به‌گونه‌ای که اهالی روستا با به دست گرفتن چوب‌دستی‌ و تکرار مضمون‌هایی در خصوص عاشورا و محرم به عزاداری می‌پردازند.

هماهنگی جلوه خاصی به مراسم «شاخسی» اندبیل بخشیده است و اهالی شهر خلخال نیز به‌علت نظم در عزاداری «شاخسی» اندبیل در آن شرکت می‌کنند. هرروز که از ماه محرم می‌گذرد، بر جمع عزاداران در میدان روستا اضافه شده و هر شب دسته عزاداری «شاخسی» بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شود؛ به‌طوری که میدان منتهی به مسجد روستا مملو از اهالی می‌شود. طبق رسم خاص، دسته‌های عزاداری «شاخسی» از مساجد دیگر و عباسیه اندبیل به‌سوی مسجد جامع می‌روند و عزاداران مسجد جامع از آن‌ها به گرمی استقبال می‌کنند.

پس از اینکه مراسم «شاه حسین» آغاز می‌شود، دسته‌های حاضر یک‌صدا ندای لبیک یا حسین و اسم ائمه اطهار را تکرار می‌کنند و در محوطه مسجد به عزاداری می‌پردازند. اهالی روستای اندبیل که ساکن سایر مناطق کشور هستند نیز به‌دلیل شکوه عزاداری در روستا تا روزهای هفت و هشت محرم خود را به روستا می‌رسانند و در مراسم تاسوعا و عاشورا همراه اهالی زادگاه خود به عزاداری می‌پردازند. بعد از عزاداری‌ها نیز اهالی محل و عزاداران در مسجد حاضر می‌شوند. در روستاهای خلخال از اولین روز ماه محرم مراسم و احسانات و نذری‌ها از منازل و مساجد و حسینیه‌ها آغاز شده و مردم از سفره نذری بهره‌مند می‌شوند. در سطح روستا ایستگاه‌های صلواتی از مردم در حین برگزاری مراسمات عزاداری پذیرایی می‌کنند و تا ساعاتی از نصف شب این پذیرایی در اندبیل ادامه دارد.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس:‌ faraj Zadeh khalkhali

روستای اندبیل به‌دلیل استقرار در ناحیه‌ای کوهستانی و هم‌جواری با جنگل‌ها، از مناظر و جلوه‌های منحصربه‌فرد طبیعی برخوردار است. چشم‌انداز بیشه‌ها و ارتفاعات، به‌خصوص در بهار، تابستان و پاییز طراوت و زیبایی شورانگیزی دارد که هر بیننده‌ای را مجذوب و مسحور می‌کند.

رودخانه اندبیل داخل روستا جریان دارد. این رودخانه از سرشاخه‌های رودخانه هروآباد است و از کوه‌های سراخانی، خانقاه داغی و باغرو سرچشمه می‌گیرد. رودخانه اندبیل پس از سیراب کردن اراضی زراعی و باغات روستای اندبیل به رودخانه هروآباد می‌پیوندد. کرانه‌های این رودخانه در فصل تابستان محل مناسبی جهت گذران اوقات فراغت است و گردشگران در سواحل این رودخانه چادر برپا می‌کنند و به استراحت می‌پردازند.

جنگل‌های بلوط و ممرز و بوته‌های تمشک که به‌صورت متراکم در شمال روستا گسترده شده‌اند، یکی از جلوه‌های بسیار زیبای طبیعی روستا به شمار می‌روند. چشم‌انداز این جنگل‌ها در بهار، تابستان و پاییز با رنگ‌های متنوع، زیبایی سحرانگیزی دارند که هر دوستدار طبیعت را به‌سوی خود جذب می‌کنند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس:‌ faraj Zadeh khalkhali

چشمه میرعادل از ارتفاعات بنات سرچشمه می‌گیرد و تفرجگاه اندبیل پیرامون آن شکل گرفته است. این تفرجگاه دارای بوته‌زارهای جنگلی و هم‌جوار با استان گیلان است و در میان قله‌های تماشایی از جمله عجم قرار دارد. همه‌ساله در فصول مساعد سال به‌ویژه ایام تابستان، مسافران و گردشگران زیادی در این محل حضور می‌یابند؛ به‌خصوص در سیزده فروردین که محل تجمع جمعیت انبوهی از خانواده‌های شهرستان است. همچنین این منطقه سرسبز وعده‌گاه طبیعت‌گردانی است که همه‌ساله در فصول گرم سال مسیر قدیمی پیاده‌روی خلخال تا اسالم را از این نقطه شروع می‌کنند و با طی این مسیر از زیبایی‌های آن لذت می‌برند.

چشمه میرعدیل آبی بسیار گوارا و مطبوع دارد و به خاطر حجم بالا، سرچشمه رودخانه‌ای با همین عنوان است. در پایین‌دست چشمه با ایجاد سدهای مختلف و همچنین استخرهایی توسط اهالی، پرورش ماهی قزل‌آلا رونق دارد. چشمه از طریق آبراهی که به‌صورت پلکانی ساخته شده است، جاری می‌شود. این آبراهه یکی از دیدنی‌ترین پدیده‌های چشم‌انداز روستا محسوب می‌شود.

در ارتفاعات شمال روستای اندبیل آثار قلعه کُفو و آتشکده آن به‌جای مانده است؛ ولی تاکنون اقدامات اکتشافی کافی در خصوص آن صورت نگرفته است. امید است آثار ارزشمند تاریخی و فرهنگی آن بیش از پیش مورد بررسی قرار گیرد.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia |‌ عکاس: Sahand1990

روستای اندبیل چند مسجد، یک حسینیه و یک گورستان عمومی دارد. مسجد جامع روستا از قدمت تاریخی چندان برخوردار نیست و به سبک معماری جدید بازسازی شده است. فضای داخلی مسجد وسیع ولی فضاهای بیرون آن بسیار محدود است. مردم این روستا مانند سایر مردم ایران، در اعیاد ملی و مذهبی به جشن و سرور و در ایام محرم و وفات ائمه به عزاداری می‌پردازند.

اگر قصد اقامت در روستای اندبیل را دارید، می‌توانید در هتل ستاره شب اندبیل اتاق رزرو کنید. علاوه بر این امکان اقامت در سوییت‌های اجاره‌ای نیز وجود دارد. از آنجایی که اندبیل و خلخال فاصله چندانی ندارند، شب را می‌توانید در هتل‌ها و اقامتگاه‌های خلخال بمانید.

• هنگام سفر به روستای اندبیل، به فرهنگ بومی منطقه احترام بگذارید.
• سوغات و صنایع دستی روستای اندبیل از کیفیت و زیبایی فوق‌العاده‌ای برخوردار هستند؛ ازاین‌رو برای حمایت از اقتصاد محلی، از محصولات روستا خرید کنید.
• حین سفر به روستای اندبیل، در حفظ طبیعت کوشا باشید.
• بازدید از روستای اندبیل رایگان است.

منبع عکس کاور: گوگل مپ. عکاس: faraj Zadeh khalkhali

نویسنده: زهرا صالح نژاد / پوریا محمدی پیوند