استون‌ هنج

استون هنج سازه‌ای مدور به قدمت حدود ۵۰۰۰ سال است که در مدت‌زمان حدود ۱۵۰۰ سال ساخته شد و یکی از جاهای دیدنی سالزبری در ویلتشر انگلستان محسوب می‌شود. این بنای باستانی برای قرن‌ها توسط دانشمندان مورد کاوش قرار گرفته و نظریه‌های مختلفی درباره چرایی و چگونگی ساخت آن مطرح شده است. محققان در نهایت از معمای ساخت استون هنج پرده برداشته‌ و تایید کرده‌اند که استون هنج به‌عنوان یک تقویم خورشیدی استفاده می‌شد. این سازه باستانی با دقت زیادی طراحی شده بود تا با حرکات خورشید هماهنگ شود و انقلاب تابستانی و زمستانی را به‌خوبی نشان دهد. فرضیه‌های دیگری نیز برای شکل‌گیری چنین بنایی ذکر شده است که از آن جمله می‌توان به محلی برای گرامیداشت مردگان، ابزاری برای پیش‌بینی ماه‌گرفتگی و خورشیدگرفتگی، شفای بیماران، مرکز ائتلاف سران در عصر برنز و... اشاره کرد.

بخش زیادی از استون هنج از بین رفته است؛ اما بقایا و تاریخ طولانی آن اهمیت زیادی دارد؛ از همین رو، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. سالانه هزاران گردشگر بازدید از استون هنج را در برنامه خود می‌گنجانند و در سال‌های اخیر علاقه‌مندان، به‌خصوص در زمان انقلاب تابستانی، در این محل دور هم جمع می‌شوند تا طلوع خورشید را تماشا کنند.

• آدرس: انگلستان، شهرستان ویلتشر، دشت سالزبری، سه کیلومتری غرب شهر ایمزبری (نمایش روی نقشه)

منبع عکس: سایت english-heritage.org.uk (عکاس: ناشناس)

استون هنج در سه کیلومتری غرب شهر ایمزبری در ویلتشر انگلستان واقع شده است. این سازه باستانی در دشت سالزبری در حدود ۱۳ کیلومتری شمال سالزبری و ۱۴۰ کیلومتری لندن قرار دارد.

• قطار: ایستگاه سالزبری نزدیک‌ترین ایستگاه قطار به استون هنج است که در فاصله ۱۵ کیلومتری آن قرار دارد. برای اینکه از لندن به این منطقه بروید، باید در «ایستگاه واترلو» (Waterloo Station) سوار قطار شده و در سالزبری پیاده شوید. قطارها معمولا هر یک ساعت یک بار حرکت می‌کنند و در مدت‌زمانی حدود ۱٫۵ ساعت به مقصد می‌رسند. ادامه مسیر را باید با اتوبوس‌ها یا تاکسی‌های محلی طی کنید.
• اتوبوس: برای رفتن به استون هنج با اتوبوس می‌توانید از اتوبوس‌های فرودگاه هیترو و همین طور «اتوبوس‌ نشنال اکسپرس» (National Express Bus) در ایستگاه اتوبوس ویکتوریا در مرکز لندن استفاده کنید که شما را به شهر ایمزبری می‌رسانند. این سفر از مرکز لندن نزدیک به دو ساعت طول می‌کشد. مابقی مسیر حدود سه کیلومتر است که برخی گردشگران آن را با پای پیاده طی می‌کنند و عده‌ای نیز به‌سراغ اتوبوس و تاکسی می‌روند.
• خودرو: رانندگی با خودرو یکی از سریع‌ترین و مستقیم‌ترین روش‌ها برای سفر از لندن به استون هنج به حساب می‌آید؛ با این حال، کرایه خودرو در این شهر بسیار گران است. ابتدا وارد بزرگراه M4 شوید و سپس مسیر خود را به بزرگراه M3 تغییر دهید. در ادامه از خروجی هشت به آزادراه A303 بروید. تابلوهای ایمزبری را دنبال کنید تا به آزادراه A360 برسید که به استون هنج منتهی می‌شود. در صورتی که ترافیک زیاد نباشد، این مسیر را در ۱٫۵ ساعت طی خواهید کرد. در نهایت نیز خودروی خود را در نزدیکی مرکز بازدیدکنندگان پارک کنید. استفاده از پارکینگ برای دارندگان بلیط استون هنج رایگان است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Farouk Khilji)

استون هنج (Stonehenge) معروف‌ترین دایره سنگی جهان است که سالانه بیش از یک میلیون نفر از آن بازدید می‌کنند. این سازه‌ سنگی که به دوران پیش از تاریخ تعلق دارد، همراه با بیش از ۳۵۰ بنای تاریخی و تعدادی هنج (محوطه‌های خاکی به‌شکل دایره یا بیضی) در سال ۱۹۸۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.

بیش از یک قرن است که مردم در این بنای باستانی دور هم جمع می‌شوند تا انقلاب تابستانی را جشن بگیرند. این گردهمایی در سال ۱۹۸۵ به‌دلیل درگیری‌های خشونت‌آمیز مردم با پلیس برای چند سال ممنوع شد؛ اما مجددا گردشگران توانستند از سال ۲۰۰۰ در این جشن شرکت کنند. علاوه بر این، رویدادهای انقلاب‌های تابستانی و زمستانی در سال‌های اخیر به‌صورت زنده از این سازه باستانی پخش می‌شوند که علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به کانال یوتیوب میراث انگلیس (English Heritage) از تماشای آن‌ها لذت ببرند. این مناسبت‌ها فرصتی را برای همه مردم به وجود می‌آورند تا دوباره با دنیای طبیعی اطراف خود ارتباط برقرار کرده و فارغ از دغدغه‌های روزمره زندگی، بار دیگر به حرکت خورشید توجه کنند.

هنج چیست؟| ارتباط استون هنج با ماه و خورشید| تقویم استون هنج| نظریه ها درباره کاربری استون هنج| حفاری ها در استون هنج| افسانه ها درباره استون هنج| ساعت بازدید و بلیط استون هنج| جاهای دیدنی استون هنج

منبع عکس: سایت edition.cnn.com (عکاس: ناشناس)

«هنج» (henge) اصطلاحی است که برای اولین بار توسط «توماس کندریک» (Thomas Kendrick)، متصدی موزه بریتانیا، در اوایل دهه ۱۹۳۰ ابداع شد. او از این کلمه برای توصیف مجموعه‌ای از بناهای تشریفاتی استفاده کرد که از خندق‌ها و برآمدگی‌های خاکی کنار آن تشکیل می‌شدند؛ معمولا به‌شکل دایره‌ یا بیضی بودند و برای محصورکردن یک فضای مقدس استفاده می‌شدند.

جالب اینکه استون هنج، یک هنج نیست! طبق تعریف کندریک، در یک هنج باید برآمدگی یا لبه‌ خاکی خندق در بخش بیرونی آن قرار بگیرد؛ اما در مورد استون هنج، این برآمدگی‌ هم در سمت داخلی و هم در لبه بیرونی ایجاد شده است.

استون هنج و خورشید

منبع عکس: سایت britishmuseum.org (عکاس: ناشناس)

سنگ‌های استون هنج هزاران سال است که انقلاب‌های تابستانی و زمستانی را نشان می‌دهند؛ اما اولین بار در اوایل دهه ۱۷۰۰ بود که «ویلیام استوکلی» (William Stukeley)، باستان‌شناس و عتیقه‌شناس به این موضوع پی برد. در دهه ۱۸۶۰، پس از چندین سخنرانی عمومی و توضیح درباره هم‌ترازی استون هنج با خورشید، مردم شروع به تجمع در این محل کردند تا طلوع خورشید در طولانی‌ترین روز سال را به نظاره بنشینند. به‌تدریج تعداد شرکت‌کنندگان این مراسم افزایش یافت؛ به‌طوری که در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ به جشنواره‌ای عمومی تبدیل شد و هر ساله هزاران نفر از علاقه‌مندانی را جذب می‌کرد که در اطراف آن کمپ می‌زدند و اول تابستان را جشن می‌گرفتند. بیش از ۳۰,۰۰۰ نفر در سال ۱۹۸۴ در آخرین رویداد حضور داشتند که متاسفانه صدمه‌های زیادی به بناهای باستانی این منطقه وارد شد و به این ترتیب، برگزاری این جشنواره برای حدود ۱۵ سال ممنوع شد. مسئولان این میراث باستانی انگلیسی از سال ۱۹۹۹ با مدیریتی بهتر، مجدد امکان بازدید از استون هنج در انقلاب تابستانی و زمستانی و همچنین اعتدال بهاری و پاییزی را برای گردشگران فراهم کرد‌ه‌اند.

محور سنگ‌ها در استون هنج، موقعیت طلوع خورشید در نیمه تابستان و غروب خورشید در نیمه زمستان را مشخص می‌کرد. بررسی‌های اخیر روی سطوح سنگ‌های سارسن حاکی از آن است که با استفاده از چکش‌های سنگی با دقت شکل داده شده‌اند تا حرکت خورشید را در نقطه اوج مدار خود به‌خوبی را قاب کنند.

محل قرارگیری سنگ‌های جانبی در استون هنج و جهت طلوع خورشید در انقلاب تابستانی و غروب خورشید در انقلاب زمستانی؛ منبع عکس: سایت britishmuseum.org

اگر در روز موسوم به «نیمه تابستان» (Midsummer) یا انقلاب تابستانی در وسط دایره سنگی بایستید، خورشید درست در سمت چپ «هیل استون» (Heelstone) طلوع می‌کند؛ سنگی که در شمال شرق این بنای باستانی وجود دارد. در طول حفاری‌های باستان‌شناسی، حفره سنگی بزرگی در سمت چپ هیل استون پیدا شده که شاید محل قرارگیری جفت همین سنگ بوده است و هر دو سنگ، یک قاب برای طلوع خورشید ایجاد می‌کردند.

در «نیمه زمستان» (Midwinter) یا انقلاب زمستانی آن روزگار اگر کسی به‌سمت جنوب غربی استون هنج می‌ایستاد، می‌توانست شاهد غروب خورشید از بین بلندترین سه‌سنگ (Trilithon) وسط استون هنج باشد. امتداد غروب خورشید به «سنگ محراب» (Altar Stone) می‌رسید که در محور انقلاب تابستانی و زمستانی قرار داشت. امروزه امکان مشاهده غروب به این شکل وجود ندارد؛ زیرا نیمی از سه‌سنگ بزرگ در طول زمان سقوط کرده است.

علامت طلوع خورشید در نیمه تابستان، منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Aida Felicia Armasoiu)

این احتمال وجود دارد که مردم در انقلاب تابستانی و زمستانی در استون هنج گرد هم می‌آمدند تا علاوه بر تماشای خورشید، آیین‌ها و مراسم‌ مربوط به تغییر فصول و آسمان را برگزار کنند. سرنخ‌های بسیار کمی درباره اجرای جشن‌ها و رسوم مختلف در این دایره سنگی وجود دارد. باستان‌شناسان در حین کاوش‌ها دریافته‌اند که این مکان بسیار تمیز است و هیچ نشانه‌ای از برپایی جشن، آتش و... در آن به چشم نمی‌خورد. شاید استون هنج محلی مقدس بوده است که فقط افراد خاصی نظیر رهبران می‌توانستند در حلقه درونی آن بایستند تا طلوع و غروب خورشید را ببینند. تصور می‌شود که مردم برای ساخت استون هنج، تمرکز خود را روی میانه زمستان قرار داده بودند. این استدلال مطرح است که هنگام قدم‌زدن در خیابان منتهی به این سازه، خطوط ترازی که به‌سمت غروب خورشید در نیمه زمستان هستند، درست روبه‌روی شما قرار می‌گیرند.

سایر بناهای تاریخی موجود در اطراف استون هنج نیز برای هماهنگی با حرکات خورشید ساخته شده بودند. به‌عنوان مثال، «وودهنج» (Woodhenge) سازه‌ای چوبی در نزدیکی «دورینگتون والز» (Durrington Walls) بود که در محوری همسو با جهت حرکت خورشید در انقلاب زمستانی و تابستانی قرار داشت. «دایره جنوبی»‌ (Southern Circle) بنای دیگری در آن نزدیکی است که به‌سمت طلوع آفتاب در نیمه زمستان ساخته شده و خیابانی دارد که در راستای غروب خورشید در نیمه تابستان است. این هم‌ترازی‌ها شاید حاکی از آن باشند که مردم مراسم سپیده‌دم را در بخشی از منطقه انجام می‌دادند و شاید در زمان غروب خورشید در قسمتی دیگر به انجام مراسم می‌پرداختند.

منبع عکس: سایت english-heritage.org.uk (عکاس: ناشناس)

دورینگتون والز، محله‌ای در شمال غرب استون هنج است که ظاهرا سازندگان استون هنج در آنجا زندگی می‌کردند و به نظر می‌رسد که مردم برای برگزاری جشن در طول زمستان در این محل دور هم جمع می‌شدند. از این محل استخوان‌ خوک‌هایی به دست آمده است که در گودال‌ها و زباله‌دان‌ها دفن شده بودند. بیشتر خوک‌ها در سن ۹ ماهگی کشته شده‌ بودند؛ در نتیجه اگر آن‌ها در فصل بهار به دنیا می‌آمدند، اکثرا برای جشن انقلاب زمستانی استفاده می‌شدند. شواهد به‌دست‌آمده از استخوان‌های گاو و خوک نشان می‌دهند که این حیوانات را از مسافت‌های دور به دورینگتون والز می‌آوردند. پس می‌توان نتیجه گرفت که جمعیت زیادی در میانه زمستان در این محل جمع می‌شدند تا در کنار هم مراسم خود را برگزار کنند و جشن بگیرند. این احتمال نیز وجود دارد که مردم برای جشن‌های مختلف در انقلاب تابستانی به این محل می‌آمدند.

استون هنج و ماه

منبع عکس: سایت english-heritage.org.uk (عکاس: ناشناس)

چرخه طلوع و غروب خورشید از شمالی‌ترین نقطه تا جنوبی‌ترین حد در طول یک سال کامل می‌شود؛ اما چرخه ماه بسیار سریع‌تر است؛ به‌طوری که طلوع و غروب ماه از شمالی‌ترین به جنوبی‌ترین حد خود در عرض یک ماه به محل اول برمی‌گردد. برای مردم باستان نور ماه در شب، به‌ویژه در نیمه زمستان مفید بود و چرخش منظم ماه می‌توانست راه مناسبی برای اندازه‌گیری زمان باشد.

در مرحله اول ساخت استون هنج، به‌ویژه در حدود ۳۰۰۰ تا ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد، مردم مرده‌های خود را می‌سوزاندند و خاکستر آن را در «گودال‌های اوبری» (Aubrey holes)، خندق استون هنج و برآمدگی‌های آن دفن می‌کردند. بیشتر این خاکسترها در قسمت جنوب شرقی بنا و در جهت جنوبی‌ترین موقعیت طلوع ماه یافت شده‌اند. بر این اساس، شاید ارتباط نزدیکی بین ماه و خاکستر مردگان وجود داشته است.

تصویر سه‌بعدی از استون هنج. رنگ آبی مرکز دایره: سنگ‌های سارسن و کبود، رنگ قرمز: محورهای نجومی محوطه؛ منبع عکس: ویکی پدیا

برای مردم ماقبل تاریخ که بیشتر در کار کشاورزی و ساخت‌وساز یا مشغول سفر و مهاجرت بودند، حرکات خورشید و تغییر فصول اهمیت اساسی داشت. آسمان وسیله‌ای برای کسب اطلاعات در مورد آب‌وهوا، زمان‌سنجی و ناوبری محسوب می‌شد؛ ضمن اینکه ارتباط تنگاتنگی بین آسمان و داستان‌ها، اسطوره‌ها و باورهای مردم وجود داشت.

برخلاف امروزه که تقویم‌‌های مختلف به‌راحتی در دسترس همه قرار دارند، مردم هزاره سوم قبل از میلاد از سنگ‌های غول‌پیکری مانند سنگ‌های استون هنج برای پیگیری یک سال خورشیدی استفاده می‌کردند. دانشمندان با تجزیه‌وتحلیل دقیق تعداد و موقعیت سنگ‌های این محوطه و همچنین مقایسه آن‌ها با دیگر سیستم‌های تقویمی باستانی به این نتیجه رسیدند که محوطه مزبور به‌عنوان یک تقویم اعتدال خورشیدی با ۳۶۵٫۲۵ روز محسوب می‌شد. مبنای این تقویم، فاصله زمانی دو عبور متوالی خورشید از نقطه اعتدال بهاری بود. البته احتمالا استون هنج بسیار بیشتر از یک تقویم ساده بوده و اهمیت مذهبی و آیینی نیز داشته است.

تقویم استون هنج به روشی بسیار ساده کار می‌کرد؛ به‌طوری که هر یک از ۳۰ سنگ موجود در دایره سارسن (دایره مرکزی متشکل از سنگ‌های سارسن) نشان‌دهنده یک روز از ماه بودند. این دایره خود به سه دهه تقسیم می‌شد (هر دهه شامل ۱۰ روز بود). سنگ‌های متمایز و بزرگ وسط دایره نشان‌دهنده پنج روز اضافی در هر سال بودند که با پنج سه‌سنگ (سازه‌ای متشکل از دو سنگ عمودی و سنگی افقی روی آن‌ها) مشخص می‌شدند. با افزودن این پنج روز، تعداد روزهای یک سال خورشیدی به ۳۶۵ می‌رسید.

استیشن استونز، منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Dietrich Krieger)

چهار سنگ موسوم به «استیشن استونز» (Station Stones) که در بیرون دایره سارسن قرار داشتند و در حال حاضر، فقط دو سنگ از آن‌ها باقی مانده است، به‌عنوان ابزاری برای تعیین روز کبیسه بودند. علاوه بر این، انقلاب زمستانی و تابستانی در هر سال با همین جفت سنگ‌ها تعیین می‌شدند.

در تقویم‌های خورشیدی مشابهی در مصر، مدیترانه شرقی و برخی نقاط دنیا نیز تقویم‌هایی ثبت شده‌اند که هر ماه را به سه دهه تقسیم کرده‌اند؛ اما مشخص نیست که در آن زمان این دانش به جنوب انگلستان رسیده بود یا خیر. پروفسور «تیموتی دارویل» (Timothy Darvill) از دانشگاه بورنموث دارویل در این رابطه، به شخصیت تاریخی معروف به «کماندار آمسبوری» (Amesbury Archer) اشاره می‌کند که در کوه‌های آلپ به دنیا آمد و بعدها در بریتانیا ساکن و سرانجام در نزدیکی استون هنج دفن شد. دارویل معتقد است که شاید مسافران، دانش مربوط به تقویم خورشیدی را با خود از منطقه مدیترانه به این محل آورده بودند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Martina Z)

نظریه‌های متعددی در مورد هدف از ساخت استون هنج مطرح شده است؛ اما هیچ کس به‌طور قطع نمی‌داند که چرا بریتانیایی‌های ماقبل تاریخ با صرف زمان و تلاش زیاد اقدام به احداث آن کرده بودند. جالب اینکه طبق یافته‌های باستان‌شناسی اخیر، صدها سال قبل از شروع به کار استون هنج، منطقه اطراف آن مقدس بوده است. باستان‌شناسان با توجه به کشف ابزارهای صیقلی و همچنین بقایای انسان‌هایی از عصر سنگ به این نتیجه رسیدند که منطقه استون هنج در ابتدا محل ندفین بوده است. در هزاره‌های بعدی نیز احتمالا مردم از استون هنج به‌عنوان مرکزی آیینی و زیارتگاهی استفاده می‌کردند. همچنین برخی متخصصان حدس می‌زنند که شاید هدف از احداث استون هنج اتحاد بین دو فرهنگ شرق و غرب در بریتانیای دوره نوسنگی بوده است.

«جان اوبری» (John Aubrey) باستان‌شناس انگلیسی قرن هفدهم و هم‌وطنش «ویلیام استوکلی» (William Stukeley) در قرن هجدهم هر دو معتقد بودند که استون هنج، یک «معبد دروئید» (Druid temple) متعلق به مذهب سلت‌ها (Celts) بوده است. این ایده توسط محققان بعدی رد شد؛ زیرا اکنون مشخص شده که استون هنج حدود ۲۰۰۰ سال قبل از دروئیدها وجود داشته است.

«جرالد هاوکینز» (Gerald Hawkins)، ستاره‌شناس آمریکایی، در سال ۱۹۶۳ استون هنج را به‌عنوان «کامپیوتری» برای پیش‌بینی ماه‌گرفتگی و خورشیدگرفتگی معرفی کرد. گروهی از کارشناسان معتقد بودند که استون هنج همچون یک رصدخانه علمی کار می‌کرد و از آنجا که با خورشید و ماه هم‌تراز بود، از آن برای آیین‌های مرتبط با تغییر فصل‌ها و انقلاب‌های تابستانی و زمستانی استفاده می‌شد.

«کالین رنفرو» (Colin Renfrew)، باستان‌شناس انگلیسی، در سال ۱۹۷۳ این فرضیه را مطرح کرد که استون هنج مرکز ائتلاف سران عصر برنز بوده است. برخی باستان‌شناسان نیز این بخش از دشت سالزبری را نقطه تقاطع بین قلمروهای مجاور یکدیگر در دوران پیش از تاریخ می‌دانستند که در هزاره چهارم و سوم پیش از میلاد به محل تجمع فصلی گروه‌های ساکن در مناطق پایین‌دست شرق و غرب منطقه تبدیل می‌شد.

نظریه‌پردازی‌ها درباره کاربری استون هنج در سال‌های بعد ادامه داشت؛ به‌طوری که باستان‌شناسی ماداگاسکاری در سال ۱۹۹۸ عنوان کرد که استون هنج بنای یادبودی برای احترام به نیاکان بود و دوام سنگ‌های آن نشان‌دهنده زندگی ابدی پس از مرگ بودند. علاوه بر این، «مایک پارکر پیرسون» (Mike Parker Pearson) از دانشگاه شفیلد و یکی از مدیران «پروژه استون هنج ریورساید» ادعا کرد که این منطقه برای بزرگداشت اجداد مردم در آن روزگار به کار می‌رفت و از طریق رودخانه آون (Avon) و دو خیابان به یک دایره چوبی مشابه استون هنج متصل می‌شد که در نزدیکی دورینگتون والز قرار داشت. طبق گفته پارکر پیرسون، این دو دایره با ساختارهای موقت و دائمی به‌ترتیب نشان‌دهنده محدوده زندگان و مردگان بودند. به نظر وی، استون هنج یک بنای تاریخی تکی نیست و از یک جفت تشکیل شده که یکی سنگی و دیگری چوبی است. طبق این نظریه، استون هنج خانه‌ای برای ارواح نیاکان محسوب می‌شد.

تیموتی دارویل و «جفری وینرایت» (Geoffrey Wainwright) در سال ۲۰۰۸ بر اساس اسکلت کماندار آمسبوری که در پنج کیلومتری استون هنج کشف شده بود و همچنین تعدادی اسکلت از عصر برنز که نشانه‌هایی از ناهنجاری استخوانی داشتند، این سازه را مکانی برای درمان بیماران معرفی کردند.

منبع عکس: ویکی پدیا، کاوش‌های سرهنگ ویلیام هاولی در نزدیکی هیل استون، سال ۱۹۲۵

استون هنج امروزی کامل نیست؛ زیرا بسیاری از سنگ‌های اصلی آن احتمالا در دوره بریتانیای رومی و قرون‌وسطا شکسته شده و از بین رفته‌اند. از قرن شانزدهم میلادی که «ویلیام کامدن» (William Camden)، مورخ و باستان‌شناس، به کشف خاکستر و تکه‌های استخوانی سوخته در این محل اشاره کرد، استون هنج آسیب‌های زیادی دیده و حفاری‌های مختلفی در آن صورت گرفته است؛ به‌عنوان مثال، «جورج ویلیرز» (George Villiers)، اولین دوک باکینگهام، در سال ۱۶۲۰ به امید یافتن گنج، سوراخ بزرگ و عمیقی در دایره سنگی استون هنج حفر کرد.

«ویلیام هاولی» ‌(William Hawley) در فاصله سال‌های ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۶ و «ریچارد اتکینسون» (Richard Atkinson) در سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۸ اقدام به حفاری در این محوطه کردند؛ حفاری وسیعی که حدود نیمی از استون هنج (بیشتر در ضلع شرقی آن) را دربرمی‌گرفت.

تحقیقات زیادی در اوایل قرن ۲۱ توسط تیم تحقیقاتی پروژه استون هنج ریورساید انجام شد که اصلاحات زیادی را در زمینه توالی تاریخی در این منطقه به‌همراه داشت. حفاری‌های دارویل و وینرایت در سال ۲۰۰۸ کوچک بودند؛ اما اهمیت زیادی داشتند. دو دایره از گودال‌ها نیز در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ در این منطقه کشف شدند که قدمت آن‌ها مشخص نیست.

گذشته اسرارآمیز بنای باستانی استون هنج باعث ایجاد افسانه‌های متعددی شده است. بر اساس یکی از افسانه‌های عامیانه، استون هنج توسط مرلین، جادوگر افسانه آرتور ساخته شد؛ او با قدرت خود سنگ‌های عظیم را از ایرلند به این محل منتقل کرد. طبق برخی افسانه‌ها نیز استون هنج منطقه‌ای ساخته فرازمینی‌ها و محلی برای فرود آنان بوده است.

منبع عکس: سایت english-heritage.org.uk (عکاس: ناشناس)

• ساعت بازدید: بازدید از استون هنج همه‌روزه از ۹:۳۰ تا ۱۷ امکا‌ن‌پذیر است؛ درهای مجموعه از ساعت ۱۵ بسته می‌شود.
• تورهای گردشگری: تور استون هنج از لندن را می‌توانید از سایت رسمی استون هنج تهیه کنید که برای بزرگسالان ۶۲٫۰۲ پوند، کودکان سه تا ۱۶ سال ۵۲٫۰۲ پوند و افراد بالای ۶۰ سال ۵۹٫۰۴ پوند هزینه برمی‌دارد. با تورهای گردشگری دیگر نیازی به خرید بلیط استون هنج نیست و از نظر وسیله نقلیه مشکلی نخواهید داشت. این تور که حدود ۶ ساعت می‌کشد، با اتوبوس انجام می‌شود و مبدا حرکت، ایستگاه ویکتوریا در مرکز لندن است.
• تنها راه بازدید از سنگ‌های بزرگ استون هنج از نزدیک، رزرو «تور استون سیرکل اکسپرینس» (Stone Circle Experience tour) است که به شما امکان گردشی ۴۰ دقیقه‌ای در میان سنگ‌ها را می‌دهد. برای رزرو آن باید از سه ماه قبل به سایت «bookings.english-heritage.org.uk» مراجعه کنید. در طول بازدیدتان به هیچ‌عنوان به سنگ‌ها دست نزنید و از ایستادن روی آن‌ها بپرهیزید. هزینه تور برای بزرگسالان ۵۹ پوند، برای کودکان پنج تا ۱۷ سال ۳۵ پوند و برای کودکان زیر سه سال رایگان است. بروشور راهنما به قیمت حدود ۶ پوند به هشت زبان در دسترس است که تاریخچه استون هنج را شرح می‌دهد.
• راهنمای صوتی: حین بازدید می‌توانید راهنمای صوتی را از گوگل پلی استور یا اپ استور دانلود کنید و با تاریخچه و افسانه‌های مرتبط با استون هنج آشنا شوید.

در کنار بازدید از دایره سنگی استون هنج می‌توانید به مرکز بازدیدکنندگان و خانه‌های نوسنگی این منطقه سر بزنید.

دایره سنگی استون هنج

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Mahmoud Seylsepour)

در هر زمان از سال که به استون هنج بروید، می‌توانید از مسیر مشخص‌شده به بازدید از سنگ‌های شگفت‌انگیز سارسن‌ و سنگ‌های کبود بپردازید. امکان تماشای سنگ‌ها از فاصله نزدیک امکان ندارد؛ مگر آنکه از «تور استون سیرکل اکسپرینس» استفاده کنید و به این ترتیب، شانس عکاسی از این سنگ‌های غول‌پیکر را از فاصله کم خواهید داشت. در واقع بازدید نردیک از سنگ‌ها محدود شده است تا از آسیب بیشتر به آن جلوگیری شود و عملا گردشگران امکان تماشای این جاذبه را از فاصله ۹ متری دارند.

موزه و مرکز بازدیدکنندگان استون هنج

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Kolawole Oladokun)

مرکز بازدیدکنندگان در سال ۲۰۱۳ در کنار استون هنج آغاز به کار کرد. ساختمان مزبور دارای سقفی مواج است که توسط ستون‌های فولادی زاویه‌دار نازک پشتیبانی می‌شود. سازه آن نیز به‌شکل مکعبی و شیشه‌ای است که به کافه و فروشگاه اختصاص دارد. در کافه، انواع شیرینی‌های گیاهی و سنتی، ساندویچ‌های گیاهی و سوسیس سنتی، سالاد و غیره با استفاده از محصولات منطقه تهیه و سرو می‌شود. علاوه بر صرف غذا و نوشیدنی در کافه می‌توانید از منطقه اختصاصی پیک‌نیک استفاده کنید و در حین میل غذا، یکی از متفاوت‌ترین مناظر جهان را به نظاره بنشینید.

ساختمانی از چوب شاه بلوط نیز در محل بازدیدکنندگان قرار گرفته که محل موزه است. صدها شیء ماقبل تاریخ از جواهرات و سفال‌ تا ابزار و بقایای انسان‌های باستانی در این موزه به نمایش درآمده‌اند. در موزه حتی می‌توانید چهره مردی از ۵,۵۰۰ سال قبل را مشاهده‌ کنید که بر اساس استخوان‌های کشف‌شده در نزدیکی استون هنج بازسازی شده است. این فرد حدود ۵۰۰ سال قبل از ساخت استون هنج در این محل دفن شده بود. بسیاری از این اشیا از موزه سالزبری و موزه ویلتشر به امانت گرفته شده‌اند.

خانه های نوسنگی

منبع عکس: سایت english-heritage.org.uk (عکاس:ناشناس)

پنج خانه که به‌شکل خانه‌های متعلق به دوره نوسنگی ساخته‌ شده‌اند، درست در خارج از مرکز بازدیدکنندگان قرار دارند. تاریخ‌گذاری رادیوکربن نشان داده است که این خانه‌ها حدود ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد برای مدت ۵۰ تا ۱۰۰ سال مسکونی بوده‌اند؛ دقیقا زمانی که سنگ‌های سارسن در استون هنج ساخته می‌شدند. با توجه به همز‌مانی تاریخ‌ها این احتمال می‌رود، ساکنان خانه‌ها در ساخت و جاگذاری سنگ‌های سارسن و جشن‌های استون هنج مشارکت داشته‌اند.

هر خانه شامل یک اتاق تکی با دیوارها و کف‌های گچی سفیدرنگ می‌شود که برای انعکاس نور خورشید و جذب گرمای آتش به این شکل طراحی شده‌ است. هنگام روشن کردن آتش، دود ناشی از اجاق از طریق سقفی پوشیده از کاه بیرون می‌رود. اطراف دیوارها مبلمان چوبی یا بافته شده نظیر تخت، مبل و قفسه قرار دارد.

داوطلبانی در این محل حضور دارند که به بازدیدکنندگان در مورد خانه‌ها و فعالیت‌های روزانه سازندگان استون هنج مانند آسیاب غلات یا ساختن طناب از درخت راش توضیح می‌دهند. بازدیدکنندگان می‌توانند به داخل خانه‌ها بروند و زندگی روزمره مردم در زمان احداث استون هنج را به‌خوبی تصور کنند.

وودهنج

منبع عکس: سایت english-heritage.org.uk (عکاس:ناشناس)

«وودهنج» (Woodhenge) یکی دیگر از بناهای دوره نوسنگی در بریتانیا است که در فاصله سه کیلومتری استون هنج قرار دارد و بازدید از آن برای علاقه‌مندان به سازه‌های باستانی خالی از لطف نیست. وودهنج احتمالا حدود ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد ساخته شد و از ۶ بیضی متحدالمرکز با ستون‌های چوبی تشکیل می‌شود که با یک خندق و برآمدگی دورش احاطه شده است. این مکان در سال ۱۹۲۵ از طریق عکس‌برداری هوایی کشف و در سال‌های ۱۹۲۶ تا ۱۹۲۷ حفاری شد تا موقعیت ستون‌های چوبی مشخص شود. امروزه وودهنج بخشی از میراث جهانی استون هنج و اوبری است.

منبع عکس: سایت english-heritage.org.uk (عکاس:ناشناس)

استون هنج به‌عنوان دایره‌ای سنگی، ساختار منحصربه‌فردی دارد و علاوه بر سنگ‌های کبود، شامل سنگ‌های سارسن می‌شود که به‌صورت عمودی و افقی روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. ضمن اینکه خندقی با لبه‌های برآمده دور آن را احاطه کرده است.

استون هنج از تعدادی عناصر ساختاری تشکیل شده است که بیشتر آن‌ها در پلانی مدور قرار دارند. بخش بیرون این منطقه از خندق گردی به قطر ۱۰۰ متر تشکیل شده است که دو برآمدگی خاکی در لبه داخلی و بیرونی آن وجود دارد. این بخش با یک شکاف ورودی در شمال شرقی قطع شده و به خیابان منتهی می‌شود. دایره‌ای متشکل از ۶۵ حفره کم‌عمق به نام گودال‌های اوبری در نزدیکی برآمدگی خندق حفر شده بود.

گودال‌های اوبری در دایره بالای صفحه، خیابان در دایره وسط صفحه و سنگ‌های جانبی و گودال‌های Z و Y در دایره پایین صفحه مشخص شده‌اند، منبع عکس: سایت abyss.uoregon.edu

در مرکز محوطه‌ استون هنج، پنج عدد سه‌سنگ‌ سارسن وجود داشت که شکلی شبیه به نعل اسب پیدا می‌کرد. این سنگ‌ها با دایره‌ای از سنگ‌های سارسن عمودی احاطه می‌شدند که روی آن‌ها سنگ‌های افقی قرار می‌گرفت. در حدفاصل سه‌سنگ‌ها و دایره سنگی دور آن، دایره‌ای از سنگ‌های کبود کوچک‌تر و کوتاه‌تر وجود داشت که اکنون اکثر آن‌ها مفقود شده‌اند. تعدادی سنگ مجزا از جمله سنگ محراب، اسلاتر استون، دو سنگ استیشن استونز و هیل استون نیز در استون هنج نصب شده بودند. دو خندق دایره‌ای کوچک موسوم به «تپه جنوبی» (South Barrow) و «تپه شمالی» (North Barrow) در بیرون دایره سنگی سارسن وجود دارد که سوراخ‌هایی از جنس سنگ در آن مشهود است.

سازندگان استون هنج از طیف وسیعی از تکنیک‌های مکانیکی برای ساخت آن استفاده کردند که از آن جمله می‌توان به روش‌های اتصالات چوبی نظیر کام و زبانه، فاق و زبانه، تنون و مورتیس اشاره کرد. امروزه استون هنج به‌طور قابل‌توجهی ویران شده و نه‌تنها بسیاری از سنگ‌های آن توسط سازندگان قرون‌وسطا و... به سرقت رفته و مفقود شده، معماری آن نیز در طول هزاران سال در معرض فرسایش قرار گرفته است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Peifeng Qiu)

استون هنج به‌طور کلی از دو نوع سنگ به نام‌های سنگ کبود و سنگ سارسن تشکیل شده است. اکثر سنگ‌های کبود استون هنج از نوع دولریت خال‌دار هستند که از جنوب غرب ولز، به‌ویژه تپه‌های پرسلی استخراج شده‌اند. مابقی سنگ‌ها شامل ریولیت، توف ریولیت، خاکستر آتشفشانی و دولریت می‌شوند که منشا آن‌ها نیز مانند سنگ‌های کبود است. سنگ محراب و دو سنگ جانبی دیگر به رشته کوه‌های بریکن بیکنز در ۱۰۰ کیلومتری شرق تپه‌های پرسلی تعلق دارند.

سنگ محراب خوابیده روی زمین، منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Pam Brophy)

برای ساخت استون هنج به احتمال زیاد بزرگ‌ترین سنگ‌ها که به‌عنوان سه‌سنگ شناخته می‌شوند و در مرکز دایره قرار دارند، باید قبل از دایره‌ای ساخته می‌شدند که دور آن‌ها را احاطه کرده است؛ زیرا فاصله بین سنگ‌های دایره بسیار کوچک‌تر از ابعاد سه‌سنگ‌ها بود. این امر باعث می‌شود که جاگذاری سنگ‌های دایره‌ با استفاده از طناب‌های بلند غیرممکن باشد؛ چراکه کشیدن سنگ‌ها با طناب و قراردادن آن‌ها در محل‌های مشخص به‌خاطر وجود سه‌سنگ‌ها در مرکز استون هنج عملا اجرایی نبود. «مایک پیتس» (Mike Pitts) یکی از باستان‌شناسانی بود که راهکاری برای این ماجرا ارائه کرد. به نظر او، سازندگان از چوب‌هایی استفاده کردند که به هم بسته یا با مفصل‌هایی به یکدیگر متصل شده بودند. آن‌ها این چوب‌ها را با کمک اهرم‌ها به‌تدریج زیر سنگ‌های بزرگ قرار می‌دادند تا سنگ‌ها به حالت قائم درآیند.

سنگ های سارسن

منبع عکس: سایت english-heritage.org.uk (عکاس: ناشناس)

سنگ‌های سارسن که بخش اعظم استون هنج را تشکیل می‌دهند و جلوه باشکوهی به آن داده‌اند، همه یک منبع مشترک دارند و حدود ۲,۵۰۰ سال قبل از میلاد در یک زمان به این محل آورده شده‌اند. این سنگ‌ها نوعی ماسه سنگ سیلیسی هستند که منشا آن‌ها به منطقه اوبری در مارلبورو داونز (Marlborough Downs) در ۳۲ کیلومتری شمال استون هنج مربوط می‌شود. سنگ‌های سارسن به‌خوبی تراش خورده و با اتصالات متعددی به هم وصل شده بودند. این سنگ‌ها به‌طور متوسط ۲۰ تن وزن داشتند؛ در حالی که وزن سنگ‌های کبود فقط به دو تن می‌رسید.

بیش از ۸۰ سنگ سارسن عظیم برای این محل استفاده شده بود که حمل‌ونقل هرکدام حداقل به ۱۰۰۰ نفر نیاز داشت و کار تیمی، صبر و برنامه‌ریزی بی‌نظیری می‌طلبید که بدون شک شامل جراحات و مرگ‌ومیر می‌شد. حمل سنگ‌های سارسن مستلزم استفاده از سورتمه‌های قوی بود که باعث نشست جاده‌ با خاک نرم می‌شد. پس مردم آن روزگار برای انجام چنین کاری به مسیری چوبی احتیاج داشتند که باید در جاده‌ای به طول ۲۵ تا ۳۰ کیلومتر امتداد می‌یافت.

ماکت سنگ سارسن، منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Peifeng Qiu)

از ۸۰ سنگ سارسن فقط ۵۲ سنگ باقی مانده است و ۱۵ سنگ مربوط به سه‌سنگ‌های مرکزی می‌شود. ۳۳ سنگ از ۶۰ سنگ عمودی و افقی در دایره سارسن و همین طور سنگ‌های هیل استون، اسلاتر استون و دو عدد از سنگ‌های استیشن استونز در زمره سنگ‌های سارسن برجامانده هستند.

برای اینکه بازدیدکنندگان با عظمت و بزرگی سنگ‌های استون هنج آشنا شوند، ماکتی از سنگ‌های سارسن در پشت مرکز بازدیدکنندگان در فضای باز وجود دارد که نسخه دقیقی از یکی از سه‌سنگ‌های مرکز استون هنج است.

سنگ های کبود

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Rachel Fortenbery)

«هربرت هنری توماس» (Herbert Henry Thomas)، زمین‌شناس و باستان‌شناس بریتانیایی، تقریبا یک قرن پیش مدعی شد که منشا سنگ‌های استون هنج را شناسایی کرده است. یافته‌های او از آن زمان به بعد مورد مناقشه بود؛ اما در نهایت نتایج یک پروژه حفاری تایید کرد که توماس تا حد زیادی درست گفته بود و منشا این خرسنگ‌های مرموز مشخص شد. خرسنگ‌ به تکه سنگ‌های بزرگی گفته می‌شود که در سازه‌های ماقبل تاریخ به کار می‌رفت. محققان دانشگاه کالج لندن اخیرا به شواهد جدیدی دست یافتند که نشان می‌داد، ۵۶ سنگ‌ کبود استون‌ هنج از تپه‌های پرسلی در نزدیکی پمبروکشر در غرب ولز به این محل آورده شده‌اند. دو معدن سنگ در این تپه‌ها قرار گرفته است که حدود ۲۳۰ کیلومتر تا استون‌ هنج فاصله دارند و سنگ‌های آن‌ها با سنگ‌های کبود مطابقت داشتند. کشف معادن به باستان‌شناسان این امکان را داد تا با انجام تاریخ‌گذاری رادیوکربنی مشخص کنند که سنگ‌ها تقریبا ۵۰۰ سال قبل از احداث استون هنج استخراج شده بودند. از همین رو، باستان‌شناسان حدس می‌زدند که این سنگ‌ها شاید بخشی از یک بنای باستانی قدیمی‌تر بوده که برچیده شده و سنگ‌های آن دوباره برای ساخت استون هنج استفاده شده‌اند.

با توجه به اینکه در کلیه بناهای نوسنگی اروپا از خرسنگ‌هایی استفاده شده‌ که سنگ آن‌ها از فاصله کمتر از ۱۶ کیلومتر آورده شده بودند، کشف منشا سنگ‌های استون‌هنج این پرسش را برای کارشناسان به وجود آورد که چرا سنگ‌های آن از چنین منطقه دوری آمده‌ است؟ ۵۰۰۰ سال پیش چه ویژگی خاصی در تپه‌های پرسلی وجود داشت که از سنگ‌های آن (سنگ‌های کبود دولریت خال‌دار و سنگ‌های ریولیت) برای ساخت استون‌ هنج استفاده شد؟

طبق یک تحقیق، سنگ‌های کبود از طریق دریا به استون هنج منتقل نشده‌اند؛ چراکه راه زمینی سرراست‌تر و گزینه بهتری بود. همچنین به نظر بیشتر کارشناسان این سنگ‌های ولزی توسط انسان و با سورتمه حمل شده‌اند که این فاصله از ولز به استون هنج تقریبا ۴۰ تا ۶۰ روز طول می‌کشید. این سفر طولانی، ارزش، معنا و اهمیت نمادین آن‌ها را نشان می‌دهد. برخی از زمین‌شناسان نیز معتقدند که شاید هزاران سال قبل، سنگ‌ها از طریق رودخانه‌های یخی در عصر یخبندان به دشت سالزبوری انتقال یافته‌اند.

منبع عکس: سایت cdn.britannica.com (عکاس: ناشناس)

استون هنج در منطقه‌ای ساخته شد که پیش‌تر برای مردم میان‌سنگی و نوسنگی از اهمیت خاصی برخوردار بود. شکارچی-گردآورندگان دوره میان‌سنگی در حدود ۸۰۰۰ تا ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد در فاصله ۲۰۰ متری از مکان فعلی استون هنج، گودال‌هایی حفر و تیرک‌هایی از درخت کاج نصب کرده بودند. ساخت بناهای یادبود به دست شکارچیان ماقبل تاریخ امری غیرعادی بود؛ به‌خصوص که هیچ بنای یادبود مشابهی از این دوران در شمال غربی اروپا وجود ندارد. در شعاع پنج کیلومتری استون هنج، ۱۷ تپه تدفین از دوره نوسنگی و دو بنای یادبود «کورسوس» (Cursus، سازه‌ای شبیه به خندق یا سنگر طولانی) باقی مانده است که همگی مربوط به هزاره چهارم قبل از میلاد هستند. علاوه بر این، محوطه باستانی عظیمی در نزدیکی شهر لارک‌هیل در ویلتشر وجود دارد که قدمت آن به سال‌های ۳٬۷۵۰ تا ۳,۶۵۰ قبل از میلادمی‌رسد و از نظر هم‌ترازی با انقلاب‌های تابستانی و زمستانی، مقدس و مورد احترام بود. بنابراین، کارشناسان احتمال داده‌اند که قرارگیری استون هنج در تراز با خورشید و امکان تعیین بلندترین و کوتاه‌ترین روز سال شاید با الهام از سازه‌های مشابه در این منطقه صورت گرفته باشد.

منبع عکس: سایت britishmuseum.org (عکاس: ناشناس)

استون هنج حدود ۵۰۰۰ سال قبل توسط کشاورزان مهاجر آناتولی ساخته شد که ایده‌های درخشانی مانند کشاورزی و مهندسی را به شکارچی-گردآورندگان بریتانیایی معرفی کردند. قدیمی‌ترین قسمت از بنای باستانی استون هنج در دوره ۳۰۰۰ تا ۲۹۳۵ قبل از میلاد به‌دست کشاورزان احداث شد. این بخش شامل محوطه‌ای مدور است که ۵۶ گودال به نام گودال‌های اوبری را در خود چای داده است. این گودال‌ها به افتخار «جان اوبری» (John Aubrey) نام‌گذاری شده‌اند که آن‌ها را در سال ۱۶۶۶ میلادی کشف کرد. خندقی دور این گودال‌ها وجود دارد که دارای برآمدگی خاکی بلندی در لبه داخلی و برآمدگی کوتاه‌تری در لبه بیرونی است. رسوب موجود در کف این خندق شامل شاخ‌های گوزنی می‌شد که برای حفر آن‌ها استفاده شده بود و همچنین تعدادی استخوان‌ گاو و آهو در این محل پیدا شد که در زمان گذاشتن در خندق، قرن‌ها قدمت داشتند. دو ورودی برای این محوطه مدور در نظر گرفته بودند که ورودی اصلی در شمال شرقی و ورودی باریک‌تر در جنوب قرار می‌گرفت.

زمانی اعتقاد بر این بود که گودال‌های اوبری به‌عنوان چاله‌ای برای ستون‌های چوبی عمل می‌کردند؛ اما حفاری‌ها و تحقیقات پروژه استون هنج ریورساید نشان داد که احتمالا سنگ‌های کبود ولز در این محل‌ها تعبیه می‌شدند. بین ۱۵۰ تا ۲۴۰ تدفین خاکستر انسان‌ در داخل و اطراف بیشتر گودال‌ها و همچنین در داخل خندق و برآمدگی‌های آن وجود دارد که ۶۴ مورد آن‌ها در دهه اول قرن ۲۱ حفاری شدند و اکثر تدفین‌ها مربوط به مردان بالغ بودند. ضمن اینکه ‌استخوان‌های نسوخته انسان نیز در گوشه‌وکنار استون هنج پیدا شده است. از حدود ۳۰۰۰ تا ۲۳۰۰ قبل از میلاد از اطراف گودال‌های اوبری برای محل دفن استفاده می‌شد و می‌توان گفت که این بزرگ‌ترین گورستان شناخته‌شده از هزاره سوم قبل از میلاد در بریتانیا است. بسیاری از اشیای مربوط به این دوره که در کنار مرده‌ها دفن بودند، احتمالا از شمال اسکاتلند آورده شدند. از جمله این اشیا می‌توان به سر گرز ساخته‌شده از سنگ «نایس» (Gneiss) اشاره کرد. در قرن‌های متمادی پس از شکل‌گیری استون هنج، دفن اجساد همراه با اشیای با ارزش در این زمین مقدس به روش رایجی برای ابراز مفاهیم فرهنگی و معنوی در سراسر بریتانیا تبدیل شد.

دایره‌ای به قطر ۱۰ متر در ساحل رودخانه آون و در فاصله ۱٫۶ کیلومتری از گودال‌های اوبری وجود دارد که با نام «بلو استون هنج» (Bluestonehenge) شناخته می‌شود. این دایره در سال ۲۰۰۹ طی پروژه استون هنج ریورساید کشف شد که شامل حدود ۲۵ سنگ کبود ولز می‌شد و احتمال می‌رود اجساد در این محل سوزانده و سپس در استون هنج به خاک سپرده می‌شدند.

هیل استون، منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: ناشناس)

هیل استون، یک سنگ بزرگ سارسن است که در بیرون ورودی شمال شرقی استون هنج قرار دارد و احتمالا در مرحله اول استون هنج برپا شده است. مضاف بر اینکه، سوراخ‌های محل قرارگیری تیرهای چوبی که در ورودی شمال شرقی به چشم می‌خورند، به این دوره تاریخی تعلق دارند. تیرک‌هایی که در این سوراخ‌ها وجود داشتند، احتمالا برای نشان‌دادن حرکت ماه به‌سمت حد شمالی آن استفاده می‌شدند.

به‌جز دفن خاکستر انسان، هیچ مدرکی مبنی بر فعالیت در استون هنج در فاصله مراحل اول و دوم ساخت‌وساز آن وجود ندارد. ظاهرا استون هنج برای حدود ۵۰۰ سال مورد استفاده قرار گرفت و سپس متروک شد.

منبع عکس: سایت cdn.britannica.com (عکاس: ناشناس)

پس از آنکه سنگ‌های سارسن حدود ۲۵۰۰ قبل از میلاد به این منطقه انتقال یافتند، در خارج از ورودی شمال شرقی استون هنج با چکش‌های سارسن، صاف و پرداخت شدند؛ سپس در دایره استون هنج به‌صورت پنج سه‌سنگ (دو سنگ عمودی و سنگی افقی روی آن‌ها) قرار گرفتند که شکلی شبیه به نعل اسب درست کردند. اکثر سنگ‌های سارسن عمودی حدود ۲۵ تن وزن و ۵٫۵ متر ارتفاع داشتند. با این حال، سه‌سنگ غول‌پیکر که از بقیه بزرگ‌تر بودند و در مرکز قرار داشتند، شامل دو سنگ عمودی به ارتفاع ۹ و ۱۰ متر و وزنی بیشتر از ۴۵ تن می‌شدند. امروزه فقط یکی از سنگ‌های عمودی این سه‌سنگ‌ غول‌پیکر باقی مانده است که هفت متر ارتفاع دارد.

در اطراف سه‌‌سنگ‌ها، ۳۳ سنگ عمودی دیده می‌شود که سنگ‌های افقی منحنی روی آن‌ها تعبیه شده بود و در نهایت دایره سارسن را تشکیل می‌دادند. سنگ‌های افقی که حدود هفت تن وزن داشتند، از طریق اتصال فاق و زبانه روی سنگ‌های عمودی سوار شده و انتهای سنگ‌های افقی با کمک اتصال کام و زبانه به یکدیگر متصل می‌شدند. سنگ‌های افقی مستطیلی نبودند و به‌شکل منحنی درآورده شدند تا در کنار هم یک دایره درست کنند. سنگ‌های عمودی نیز به‌سمت بالا مخروطی‌شکل می‌شدند. همه اتصالات با استفاده از چکش‌های سنگی ایجاد شده بودند. از مجموع ۲۳۰ سنگ افقی فقط ۶ سنگ در دایره سارسن بر جا مانده است و دو سنگ نیز روی زمین قرار دارد. از چهار سنگ عمودی این دایره اثری نیست و یکی از سنگ‌های آن بسیار کوتاه‌تر از بقیه است. اگرچه این امکان وجود دارد که دایره سارسن هرگز تکمیل نشده باشد، وجود سوراخ در محل یکی از سنگ‌های مفقودی نشان می‌دهد که این سنگ و سایر سنگ‌ها به‌عنوان مصالح ساختمانی برای ساختمان‌های رومی و کلیساهای قرون‌وسطایی در مجاورت آن به کار رفته‌اند.

ریچارد اتکینسون معتقد بود، سنگ‌های کبود استون هنج در حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد به‌صورت دو ردیف گودال متحدالمرکز در وسط این منطقه باستانی جاگذاری شده بودند که شکل هلالی داشتند و او برای راحتی کار آن‌ها را گودال‌های Q و R نامیده بود. به نظر او این گودال‌ها قدیمی‌تر از دایره سارسن و سه‌سنگ‌ها بودند؛ اما کارشناسان در حفاری سال ۲۰۰۸ عنوان کردند که «هلال بلو استون» به‌عنوان بخشی از دایره سارسن و سه‌سنگ‌ها ساخته شده بود. سنگ‌های کبود حداقل ۲۲۸۰ سال قبل از میلاد از بلو استون هنج به این منطقه آورده شدند که هر یک از آن‌ها حداکثر تا چهار تن وزن داشتند و ارتفاع بلند‌ترین آن‌ها به دو متر می‌رسید. اکثر این سنگ‌ها، ستون‌های طبیعی و فاقد هرگونه چکش‌کاری بودند.

منبع عکس: سایت researchgate.net

چهار سنگ عمودی با نام «استیشن استونز» در نزدیکی دایره گودال‌‌های اوبری وجود داشت که احتمالا در مرحله دوم ساخت استون هنج در این محل نصب شده‌ بودند. از این چهار سنگ فقط دو سنگ باقی مانده است که از جنس سارسن هستند. استیشن استونز در امتداد همان محوری تعبیه شده بودند که هلال بلو استون و سه‌سنگ غول‌پیکر قرار داشتند. محل قرارگیری دو سنگ مفقودی استیشن استونز تا حدی با «تپه جنوبی» (South Barrow) و «تپه شمالی» (North Barrow) پوشانده شده‌ است. تپه جنوبی در شرق ورودی جنوبی در استون هنج به چشم می‌خورد.

سایر سنگ‌های سارسن در داخل ورودی شمال شرقی جای گرفتند؛ به‌طوری که سه عدد از آن‌ها نمای ورودی را تشکیل می‌دادند. از این سنگ‌ها فقط «اسلاتر استون» (Slaughter Stone) همچنان موجود است. در پشت این سنگ‌، «هیل استون» (Heelstone) خودنمایی می‌کند که در یک خندق مدور و کوچک قرار دارد. در حدفاصل اسلاتر استون و هیل استون، سه سوراخ سنگی با فاصله مساوی از هم وجود دارد که قدمتشان مشخص نیست.

تقریبا هم‌زمان با نصب سنگ‌های سارسن، دو سری دایره متحدالمرکز با استفاده از الوارهای چوبی در یک منطقه مسکونی بزرگ در سه کیلومتری شمال شرق استون هنج ساخته شد. «دایره جنوبی» (Southern Circle) در مرکز منطقه‌ای متشکل خانه‌های کوچک قرار داشت و دایره موسوم به «دایره شمالی»‌ (Northern Circle) که کوچک‌تر از دایره جنوبی بود، در شمال منطقه مزبور ایجاد شده بود. ۹ خانه در سال ۲۰۰۴-۲۰۰۷ از این محل حفاری و مشخص شد که بخشی از یک منطقه مسکونی ۱۷ هکتاری با حداکثر ۱۰۰۰ خانه و ۴۰۰۰ نفر جمعیت بودند. این محل سکونت فصلی برای دوره‌ای کوتاه‌مدت مورد استفاده بود و این طور به نظر می‌رسد که محل زندگی سازندگان استون هنج باشد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Matt Cooper-Kay)

یک خیابان به طول تقریبی سه کیلومتر از استون هنج تا رودخانه آون کشیده شده است که خندق‌ها و لبه‌های برآمده‌ اطراف آن طبق تاریخ‌گذاری رادیو کربن در دوره‌ای بین ۲۴۷۰ تا ۲۲۸۰ قبل از میلاد حفر شده‌اند. احتمال می‌رود که در مرحله دوم ساخت استون‌ هنج، از این خیابان برای انتقال سنگ‌های کبود از گودال‌های اوبری و بلو استون هنج به گودال‌های Q و R استفاده شده باشد. عرض این خیابان از ۱۸ تا ۳۵ متر متغیر است و در هنج کوچکی به قطر ۳۰ متر در کنار رودخانه به پایان می‌رسد. حدود ۵۰۰ متر اول خیابان در راستای طلوع خورشید انقلاب تابستانی و غروب خورشید انقلاب زمستانی قرار دارد.

در دورینگتون والز (Durrington Walls)، خیابان مشابهی به طول تقریبی ۱۷۰ متر و عرض ۳۰ متر وجود دارد که تقریبا ۲,۵۰۰ سال قبل از میلاد بین «دایره جنوبی» (Southern Circle) و رودخانه آوون ساخته و برای چندین قرن استفاده می‌شد. خیابان دورینگتون در تراز با غروب خورشید انقلاب تابستانی واقع شده، در حالی که دایره جنوبی در جهت طلوع خورشید انقلاب زمستانی بود. این هم‌ترازی انقلابی باعث شد که کارشناسان احتمال دهند که استون هنج و دورینگتون به‌عنوان دو نیمه یک مجموعه واحد بودند و توسط رودخانه آوون به یکدیگر وصل می‌شدند.

منبع عکس: سایت english-heritage.org.uk (عکاس: ناشناس)

مرحله چهارم ساخت استون هنج بین سال‌های ۲۲۸۰ تا ۲۰۳۰ قبل از میلاد اتفاق افتاد. حدود ۲۲۰۰ سال قبل از میلاد، سنگ‌های کبود مجددا به‌شکل یک دایره و یک بیضی کوچک‌تر در داخل آن تنظیم شدند. ریچارد اتکینسون معتقد بود که این بیضی درونی در دوره ماقبل تاریخ تغییر شکل یافته و به‌صورت نعل اسب درآمده است؛ گرچه امکان دارد این تغییر در نتیجه برداشته‌شدن سنگ‌ها توسط رومیان یا دزدی رخ داده باشد.

در مرحله پنجم استون هنج که بین سال‌های ۲۰۳۰ تا ۱۷۵۰ قبل از میلاد را در بر می‌گیرد، دایره‌ای از گودال‌ها به نام «گودال‌های زد» (Z Holes) در خارج از دایره سارسن حفر شد. ششمین و آخرین مرحله ساخت استون هنج به حدفاصل سال‌های ۱,۶۴۰ تا ۱,۵۲۰ قبل از میلاد مربوط می‌شود؛ زمانی که ردیف دیگری از گودال‌ها موسوم به «گودال‌های ایگرگ» (Y Holes) به‌شکل دایره در دورتادور گودال‌های زد ایجاد شد. احتمال می‌رود هدف از ایجاد آن‌ها، جاگذاری ۶۰ سنگ کبود در آن‌ها بوده است که هیچ‌گاه عملیاتی نشد.

منبع عکس: سایت english-heritage.org.uk (عکاس: ناشناس)

مشخص نیست که مردم چه زمانی استفاده از استون هنج را متوقف کردند؛ اما شاید حدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد در عصر برنز، هدف اصلی این بنا به فراموشی سپرده شد و حتی برخی سنگ‌های آن بر زمین افتاد. ارزش این بنای باستانی ممکن است با تغییر مظاهر اقتدار فرهنگی و مذهبی از بین رفته و قدرت مردم بومی به‌سمت ارتباطات راه دور با نقاط مختلف قاره اروپا و تجارت و مبادله فلزات و کالاهای دیگر تغییر کرده باشد.

منبع عکس: سایت english-heritage.org.uk (عکاس: ناشناس)

استون هنج از اواخر قرن نوزدهم مورد بازسازی قرار گرفت؛ به‌طوری که نخستین تلاش‌ها برای مرمت آن در سال ۱۸۸۱ انجام شد. این اقدامات در سال ۱۹۰۱ نیز پیگیری شد و یکی از سنگ‌های عمودی که زاویه خطرناکی داشت، به حالت عمودی گذاشته شد. جاگذاری مجدد یکی از سه‌سنگ‌های فروریخته نیز در سال ۱۹۳۸ در دستور کار قرار گرفت و در اواخر دهه ۱۹۵۰ بود که تعدادی از سنگ‌های افتاده با شالوده بتنی محکم شدند. آخرین بازسازی‌ها به سال ۱۹۶۴ میلادی مربوط می‌شود و از آن زمان سنگ‌های استون هنج دیگر جابه‌جا نشده‌اند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Peifeng Qiu)

• استون هنج بسیار معروف است؛ اما بزرگ‌ترین هنج بریتانیا نیست. محوطه این سایت باستانی مساحتی حدود ۲,۶۰۰ هکتار را در بر می‌گیرد.
• مساحت خندق مدور دور استون هنج به ۱۰,۰۰۰ متر مربع می‌رسد.
• تکمیل استون هنج ۱۸۰ نسل طول کشید.
• تخمین زده می‌شود که ساخت این بنا بیش از ۲۰ میلیون ساعت زمان برده باشد.
• بعضی سنگ‌ها بزرگ‌تر از آنچه هستند که شما می‌بینید و بخشی از آن‌ها در زیر خاک مدفون شده است. چارلز داروین در دهه ۱۸۸۰ در زمان کاوش‌های خود به این نتیجه رسید که کرم‌های خاکی تاحد زیادی باعث فرورفتن سنگ‌ها در خاک هستند.
• تجزیه‌وتحلیل خاکسترهای مدفون در استون هنج نشان می‌دهند که علاوه بر مردان، زنان و کودکان نیز در اواخر دوره نوسنگی بین حدود ۳,۰۰۰ تا ۲,۵۰۰ سال قبل از میلاد در این محل دفن شده‌اند. از میان چندین زن مدفون، یکی از آن‌ها جایگاه والایی داشته و تعدادی اشیای گران‌بها همراه با او یافت شده است.
• جوامع دروئیدی امروزی، استون هنج را معبد خود می‌دانند. دروئیدگرایی یک نوع جنبش معنوی جدید به حساب می‌آید.
• استون هنج در سال ۱۹۱۵ به حراج گذاشته شد و تاجری محلی آن را به قیمت ۶,۶۰۰ پوند خریداری کرد. او سه سال بعد این سازه را در اختیار دولت گذاشت.
• در اولین کتاب راهنمای استون هنج ادعا شده بود که این محل از سیل دوره حضرت نوح (ع) جان سالم به در برده است. «هنری براون» (Henry Browne) این کتاب راهنما را در سال ۱۸۲۳ بر اساس محتوای تاریخی انجیل منتشر کرد. این کتاب راهنما در بخش بازدیدکنندگان استون هنج در معرض نمایش قرار دارد.
• اولین عکس هوایی از استون هنج به ۱۱۰ سال قبل برمی‌گردد. ستوان «فیلیپ هنری شارپ» (Phillip Henry Sharpe) در سال ۱۹۰۶ موفق به این عکسبرداری با یک بالون هوایی نظامی شد.
• فک‌ گاو برای نیاکان مردم این منطقه ارزشمند بود و پیش از حفر خندق استون هنج، نمونه‌هایی از آن در این محل دفن شده بود. پس از کشف آن‌ها و با استفاده از تاریخ‌گذاری رادیوکربن مشخص شد که هنگام دفن، صدها سال قدمت داشته‌اند.
• حدود ۱,۵۰۰ شیء رومی در استون هنج پیدا شده است که از آن جمله می‌توان به سکه‌ها، سنجاق‌ها، جواهرات و قطعات سفال اشاره کرد. این اشیا فقط توسط گردشگران رومی در این محل گذاشته نشده‌اند و تصور می‌شود اکثر آن‌ها متعلق به افرادی باشند که از استون هنج به‌عنوان محل عبادت بازدید می‌کردند.
• استون هنج فقط یک دایره سنگی نیست و از بخش‌های مختلف دیگری مانند هنج‌ها، سازه‌های چوبی، تپه‌های دفن و... تشکیل می‌شود.
• یکی از سه‌سنگ‌ سارسن در سال ۱۷۹۷ میلادی به‌طور کامل فرو ریخت. یکی از سنگ‌های عمودی در دایره سارسن نیز همراه با سنگ افقی روی آن در سال ۱۹۰۰ میلادی سقوط کرد.
• اگرچه سنگ‌های استون هنج هزاران سال در دشت سالزبری قرار داشته‌اند، قدیمی‌ترین نقاشی شناخته‌شده از آن در قرن شانزدهم میلادی کشیده شده است.
• استون هنج در سال ۱۹۸۵ باعث «نبرد بینفیلد» (Battle of the Beanfield) شد؛ زیرا کاروانی از حدود ۶۰۰ مسافر موسوم به قافله صلح در مسیر این جاذبه بودند تا مقدمات برگزاری جشنواره آزاد استون هنج را آماده کنند؛ اما پلیس راه را به روی آن‌ها بست. در این درگیری چند ساعته که بین گردشگران و ۱,۳۰۰ پلیس رخ داد، تعدادی از افراد پلیس زخمی و ۵۳۷ نفر دستگیر شدند.

نویسنده: صدیقه شجاعی

عکس‌های گالری از ویکی‌مدیا (عکاسان: Fanfwah, Carlos Leiva, Simon Banton, Meggiorini, HeritageDaily)