آرامگاه حاج ملا هادی سبزواری

آرامگاه ملا هادی سبزواری، مزار یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان و عرفای ایران‌زمین است که همچون نگینی فیروزه‌ای رنگ در قلب شهر سبزوار می‌درخشد. این بنای تاریخی عصر قاجار با معماری اصیل ایرانی و فضایی آرامش‌بخش و معنوی، مکانی است که عاشقان علم و اندیشه را به خود جذب می‌کند. آرامگاه ملا هادی که در فهرست میراث ملی قرار دارد، نه‌تنها یادآور دوران طلایی فلسفه و عرفان در ایران است، بلکه به‌عنوان نمادی از پیوند عمیق فرهنگ و دانش در بطن جامعه ایرانی به شمار می‌آید. اگر شما هم می‌خواهید درباره ملاهادی سبزواری و آرامگاه تاریخی‌ او اطلاعات بیشتری به دست آورید، با کجارو همراه شوید.

درباره آرامگاه هادی سبزواری بیشتر بدانید:

• آدرس: استان خراسان رضوی، سبزوار، ضلع جنوب غربی میدان کارگر (زند) (مشاهده روی نقشه)

آرامگاه هادی سبزواری، از جاهای دیدنی سبزوار، واقع در استان خراسان رضوی است که در شمال‌ شرقی ایران قرار دارد. این جاذبه گردشگری با مرکز استان یعنی شهر مشهد حدود ۲۴۰ کیلومتر (حدود ۳٫۵ ساعت رانندگی) فاصله دارد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: ابوالفضل قبادی‌نژاد

آرامگاه ملاهادی سبزواری در فاصله تقریبی سه کیلومتری (۱۰ دقیقه رانندگی) مرکز شهر سبزوار، ۱۲ کیلومتری (۲۰ دقیقه رانندگی) فرودگاه سبزوار و پنج کیلومتری (۱۵ دقیقه رانندگی) پایانه مسافربری شهر سبزوار قرار دارد.

آرامگاه هادی سبزواری در قلب شهر سبزوار و در ضلع جنوب غربی «میدان کارگر» قرار دارد و از دسترسی آسانی برخوردار است.

• خودروی شخصی: می‌توانید از خیابان‌ها و میدان‌های متعددی چون میدان امام حسین، بلوار جانبازان، میدان ارشاد اسلامی، خیابان کاشفی جنوبی، خیابان ابوسعید، میدان ۲۲ بهمن، خیابان بیهق و میدان مسلم خود را به میدان کارگر برسانید. آرامگاه هادی سبزواری بین دو خیابان «ابوسعید» و «نظیف» قرار گرفته است.
• اتوبوس: در صورت استفاده از اتوبوس باید از هر نقطه شهر سبزوار در ایستگاه «میدان کارگر» پیاده شوید و با کمی پیاده‌روی به این مکان زیبا برسید.

«آرامگاه هادی سبزواری» که با عناوینی چون «آرامگاه اسرار» یا «گوربنای هادی سبزواری» هم شناخته می‌شود، نه‌تنها مدفن یکی از برجسته‌ترین عرفا و شاعران معاصر ایران، حاج ملاهادی سبزواری است، بلکه نمادی از فرهنگ و تاریخ غنی این دیار است. ملا هادی با تالیفات فلسفی و عرفانی خود تاثیر عمیقی بر ادبیات و فلسفه اسلامی گذاشت و امروزه، افراد زیادی هر ساله برای زیارت، گرفتن حاجت و بازدید از معماری اصیل و ایرانی این بنای تاریخی راهی سبزوار می‌شوند.

منبع عکس: سایت نشان. عکاس: نامشخص

آرامگاه هادی سبزواری، با معماری ایرانی و تزیینات هنرمندانه‌اش، آرامشی وصف‌ناشدنی را به بازدیدکنندگان هدیه می‌دهد. گنبد فیروزه‌ای آرامگاه در کنار کاشی‌کاری‌های اصیل و ظریف، چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. برای هر علاقه‌مند به تاریخ و فرهنگ ایرانی، بازدید از آرامگاه هادی سبزواری، سفری به دنیای عرفان و حکمت است که نباید از دست داد.

«حاج ملاهادی سبزواری» ملقب به «حکیم سبزواری»، یکی از برجسته‌ترین فیلسوفان، عرفا و شاعران ایرانی در دوره قاجار بود. او در سال ۱۲۱۲ هجری قمری در سبزوار به دنیا آمد. پدرش «میرزا مهدی سبزواری» نیز از دانشمندان علوم اسلامی بود و وقتی ملاهادی تنها ۱۰ سال داشت، از دنیا رفت.

ملاهادی سبزواری در زمینه فلسفه اسلامی، به‌ویژه در مکتب «حکمت متعالیه»، به درجات بالایی دست یافت و به‌همین علت در طول زندگی خود با القاب دیگری نظیر «علامه دهر»، «حاجی»، «اعظم الفلاسفه»، «خاتم الفلاسفه»، «فقیه»، «حکیم سبز» و «استاد الحکما» هم نامیده می‌شد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: کاویانی‌نژاد

ملاهادی سبزواری در جوانی به تحصیل علوم دینی و فلسفی در سبزوار و مشهد پرداخت و سپس به اصفهان، مرکز علمی ایران در آن زمان، رفت تا به تحصیلات خود ادامه دهد. وی در اصفهان از مکتب استادانی چون «محمد ابراهیم کلباسی»، «محمدتقی رازی اصفهانی»، «ملا حسین سبزواری»، «ملا علی مازندرانی نوری» و «اسماعیل کوشکی» بهره برد.

حکیم سبزواری در سال ۱۲۴۲ و در سن ۳۰ سالگی به مشهد بازگشت و مدت پنج سال را به تدریس تفسیر، فقه و فلسفه در مدرسه «حاج حسن» گذراند. وی در طول دوره تدریس در مشهد شاگردان بزرگی چون «آخوند ملا محمد فرزند ارشد حکیم»، «آخوند ملا محمد کاظم خراسانی»، «ملا محمد کاظم سبزواری» و «آقا شیخ علی فاضل تبتی» را پرورش داد. او پس از بازگشت به سبزوار، حوزه علمیه‌ای تاسیس کرد که به یکی از مراکز مهم فلسفی ایران تبدیل شد و در زادگاهش به‌مدت ۴۰ سال به تدریس اشتغال داشت. از آثار معروف او می‌توان به «اسرار الحکم فی المفتتح المغتنم»، «النبراس فی اسرار الاساس»، «دیوان اشعار»، «الراح القراح» و «الرحیق» در علم بدیع، «مفتاح الفلاح و مصباح النجاح» و همچنین «رسائل حکیم سبزواری» اشاره کرد. علاوه بر این‌ها، «منظومه» و «شرح منظومه سبزواری» نیز از ایشان به جامانده که در این اثر، هادی به تلخیص «اسفار ملاصدرا» پرداخته است.

حاج ملاهادی سبزواری نه‌تنها به‌عنوان یک فیلسوف و عارف بزرگ، بلکه به‌عنوان شاعر نیز شناخته می‌شود و اشعارش به‌صورت غزل‌های حکمی و عرفانی به زبان فارسی و عربی سروده شده‌اند. تخلص وی در اشعارش، «اسرار» بوده است. از نمونه آثار وی می‌توان به بخشی از این شعر زیبا و عرفانی اشاره کرد:

دل را به تمنا ز تو دیدار و دگر هیچ قانع به تماشاست ز گلزار و دگر هیچ دارم ز تو امید که از بعد وفاتم آیی بمزارم، همه یک بار و دگر هیچ

از جالب‌ترین اتفاقات زندگی ملاهادی سبزواری، ورود دوربین عکاسی در آن دوران بود؛ حتی «آقا رضا خان اقبال سلطنه عکاس‌ باشی» نخستین عکاس حرفه‌ای ایران، به دستور ناصرالدین‌ شاه قاجار، از ملاهادی عکس گرفت و بدین طریق عکسی از او به یادگار ماند.

ملاهادی سبزواری در عصر روز بیست و پنجم ذی الحجه سال ۱۲۸۹ هجری قمری (۱۲۵۱ هجری شمسی)، در سن ۷۷ سالگی درگذشت و در شهر زادگاهش سبزوار به خاک سپرده شد. آرامگاه او همچنان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی سبزوار به شمار می‌آید.

آرامگاه ملاهادی سبزواری یا آرامگاه اسرار که قدمت آن به دوره قاجار بازمی‌گردد، در ابتدا منزل شخصی ملاهادی بود که بعد از مرگش در همان جا به خاک سپرده شد. حدود یک سال بعد از فوت او، یکی از بزرگان شهر سبزوار به نام «میرزا یوسف مستوفی الممالک» در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، بنای اولیه آرامگاه هادی سبزواری را با معماری منحصربه‌فرد و جذابی ساخت.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: احمدرضا کریم

میرزا یوسف تصمیم داشت در کنار آرامگاه ملاهادی سبزواری، مدرسه‌ای برای آموزش علوم دینی تاسیس کند و پسر بزرگ ملاهادی به نام «ملا محمد سبزواری» مدرس این مدرسه باشد؛ اما با فوت ملامحمد، ساخت این مدرسه ناتمام ماند و تنها برخی از حجره‌های آن ساخته شد. قدمت بنای اولیه به بیش از ۱۵۰ سال پیش بازمی‌گردد؛ البته تزیینات، ترمیم و استحکام بخشی از آرامگاه توسط انجمن آثار ملی در دهه ۱۳۴۰ شمسی اجرا شد. آرامگاه ملاهادی سبزواری به‌عنوان یکی از آثار تاریخی ارزشمند و جاهای دیدنی خراسان رضوی، در ۹ مرداد سال ۱۳۵۵ هجری شمسی و با شماره ثبت ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آرامگاه هادی سبزواری، بنایی آجری دارد و از معماری اصیل ایرانی پیروی می‌کند. غالب مصالح استفاده شده در ساخت آن، آجر با ملاط گچ و خاک است. این ساختمان از یک اتاق اصلی با طراحی داخلی «چلیپایی» و چهار ایوان در اطراف آن تشکیل می‌شود. دو حجره و دو ایوان کوچک نیز در این مجموعه قرار گرفته‌اند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: ابوالفضل قبادی‌نژاد

ورودی آرامگاه ملاهادی سبزواری در قسمت شمال‌ شرقی بنا قرار دارد و ایوان‌های واقع در اضلاع شرق و غرب بنا به‌سمت بیرون باز است و سه نورگیر دارد تا بدین طریق نور داخل بنای اصلی مقبره تامین شود. روی اتاق اصلی مقبره، گنبدی آجری ساخته شده است و در سقف اتاق گنبد و همچنین سقف چهار ایوان اطراف آن، آینه‌کاری‌های زیبا و نفیسی را مشاهده می‌کنید که در زمان بازسازی، تغییراتی روی آن‌ها اعمال نشده و شکل قدیمی خود را هم‌چنان حفظ کرده‌اند.

روی مقبره ملاهادی سبزواری، پوششی از سنگ مرمر قرار دارد؛ البته، گفته‌ها حاکی از آن است که در گذشته جنس قبر از گچ بود و صندوقی چوبی روی آن قرار داشت که در حال حاضر اثری از صندوق چوبی نیست. از دیگر زیبایی‌های آرامگاه هادی سبزواری می‌توان به گنبد فیروزه‌ای رنگش اشاره کرد که با کاشی‌هایی رنگارنگ مزین شده است.

گنبد آرامگاه ملاهادی سبزواری از چند نیم‌دایره تشکیل شده است؛ البته این ساختار از مشخصه‌های بنا به شمار می‌آید و شاید علت ترک‌های ایجادشده روی گنبد آرامگاه، ساختار نیم‌دایره‌ای و فشارهای وارد شده به آن باشد. این گنبد طی سال‌های اخیر، چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. در محوطه اطراف بنا، چهار باغچه دیده می‌شود که دوتای آن‌ها در سمت شرق و غرب کوشک و دو باغچه دیگر، در قسمت جلوی بنا قرار دارند و زیبایی آرامگاه را دوچندان کرده‌اند.

گردشگران می‌توانند از آرامگاه هادی سبزواری همه‌روزه از ساعت ۷:۰۰ الی ۱۹:۰۰ و به‌صورت رایگان دیدن کنند. برای بازدید از این بنای تاریخی و حوالی اطراف آن به یک تا دو ساعت زمان نیاز دارید.

منبع عکس: سایت نشان. عکاس: نامشخص

بهترین زمان بازدید از آرامگاه ملا هادی سبزواری و دیگر جاذبه‌های این شهر دوست‌داشتنی، فصل بهار و پاییز است؛ چراکه در این فصل‌ هوای شهر بسیار مطلوب است و افراد می‌توانند بدون احساس گرمای طاقت‌فرسا و سرمای شدید از جذابیت‌های شهر لذت ببرند.

شهر زیبا و خطه دوست‌داشتنی سبزوار جاذبه‌های تاریخی و طبیعی زیادی را در خود جای داده و تاکنون مهد پرورش دانشمندان، شاعران و فیلسوفان بسیار زیادی بوده است. در سفر به سبزوار و بازدید از آرامگاه هادی سبزواری، از دیدن جاذبه‌های اطراف آن غافل نشوید و سفرتان را خاطره‌انگیزتر کنید.

• آدرس: شهرستان سبزوار، بخش مرکزی، شهر ششتمد، میدان بیهقی، خیابان بیهقی (مشاهده روی نقشه)
• هزینه بازدید: رایگان
• فاصله تا آرامگاه ملا هادی سبزواری: کمتر از ۳۵ کیلومتر (۳۰ دقیقه رانندگی)

آرامگاه ابوالحسن زید بیهقی متعلق به یکی از دانشمندان و شاعران بزرگ ایرانی است که روی تپه‌ای در غرب شهر ششتمد قرار دارد. «ظهیرالدین ابوالحسن علی بن ابی القاسم زید بیهقی» ملقب به ابن فندق در ششتمد، یکی از شهرهای سبزوار متولد شد. وی در طول زندگی خود برای یادگیری علوم فقهی به مرو رفت؛ پس از ازدواج به نیشابور رفت و سپس به زادگاهش بازگشت. ابوالحسن زید بیهقی در زمینه حکمت، فقه و ریاضیات بسیار باسواد بود و به‌عنوان شاعر نیز شناخته می‌شد.

منبع عکس: سایت ایرنا. عکاس: نامشخص

مقبره ابوالحسن زید بیهقی با طراحی «حسین جودت» و به‌همت انجمن آثار ملی در سال ۱۳۵۳ هجری شمسی در دوران معاصر ساخته شد و در سال ۱۳۷۸ به ثبت آثار ملی رسید. این مقبره با نمایی شش‌ضلعی در ارتفاع یک متری از سطح زمین و میان محوطه‌ای به ابعاد ۸۶ متر در ۱۴ متر ساخته شده است. در سه ضلع بنای مقبره، پلکان قرار دارد و در سه ضلع دیگر نیز ۶ ستون بتنی خمیده قرار گرفته است که در بالای بنا به هم می‌رسند و نمایی بسیار جالب و خلاقانه می‌سازند. پشت ستون‌ها نیز باغچه‌های کوچک با گل‌کاری‌های زیبا به چشم می‌خورند.

• آدرس: سبزوار، میدان شهدا، انتهای خیابان شهید باهنر (مشاهده روی نقشه)
• هزینه بازدید: رایگان
• فاصله تا آرامگاه ملا هادی سبزواری: حدود ۳ کیلومتر (پنج دقیقه رانندگی)

مصلی تاریخی سبزوار، یادگاری از دوره سربداران است و یکی از قدیمی‌ترین جاذبه‌های گردشگری سبزوار به شمار می‌آید؛ البته، معماری این بنا را به دوره صفویه نسبت می‌دهند. این سازه تاریخی در زمینی به مساحت ۱۰,۰۰۰ متر مربع با زیربنای ۲۴۰ متر مربع ساخته شده و در قسمت شرقی سبزوار قرار گرفته است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: فرشاد امینی

از جذابیت‌های مصلی تاریخی سبزوار می‌توان به چهار طاقی اصلی با گنبدی بر فراز آن، ایوان بزرگ و ستون‌های استوانه‌ای اطراف ایوان، دیوارهای آجری کوتاه، کاشی‌کاری‌های منحصربه‌فرد، تزیینات گچی و کتیبه‌های تاریخی روی ایوان مصلی اشاره کرد. مصلی سبزوار اولین مکان برگزاری نماز جمعه در ایران است که به‌عنوان موزه نماز شناخته می‌شود. در این بنای تاریخی، شیخ خلیفه سربدار هم به دست مغولان به دار آویخته شد. مصلی تاریخی سبزوار در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی به ثبت آثار ملی رسید.

• آدرس: سبزوار، خیابان بیهق، بین خیابان‌های اسرار شمالی و بیهق ۳۱ (مشاهده روی نقشه)
• هزینه بازدید: رایگان
• فاصله تا آرامگاه ملا هادی سبزواری: کمتر از ۲ کیلومتر (۵ دقیقه رانندگی)

مسجد جامع سبزوار، یادگاری از قرن هشتم هجری شمسی است. این مسجد به دستور خواجه علی موید، یکی از پادشاهان حکومت سربداران ساخته شد. بنای مسجد از معماری اصیل ایرانی پیروی می‌کند و دارای بخش‌هایی چون صحن، رواق، شبستان و ایوان است.

منبع عکس: ویکی پدیا. عکاس: Ariaamiri

از جذابیت‌های تاریخی مسجد جامع سبزوار می‌توان به سه کتیبه تاریخی موجود در بالای محراب و قسمت شرقی ایوان شمالی متعلق به دوره صفویه اشاره کرد. دیگر تزیینات این بنا شامل کاشی‌کاری‌های خشتی و هفت رنگ در بخش‌های مختلف می‌شود. روی سردر و دیوارها هم آیات قرآنی با خطی خوش به چشم می‌خورد. مسجد جامع سبزوار در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

• آدرس: سبزوار، ضلع جنوب غربی میدان کارگر، بین خیابان‌های بیهق ۴۹ و بیهق ۵۱ (مشاهده روی نقشه)
• هزینه بازدید: رایگان
• فاصله تا آرامگاه ملا هادی سبزواری: ۲۵۰ متر (پنج دقیقه پیاده‌روی)

آرامگاه بقراط از دیگر جاهای دیدنی سبزوار است که به حاج محمد حسن سبزواری فرزند حاج محمد تقی سبزواری معروف به «بقراط التولیه» تعلق دارد. بقراط یکی از ادیبان و نخستین پزشک سبزواری بود. وی طبع شاعری نیز داشت و تخلص او «فانی» بود. قدمت آرامگاه بقراط به دوران قاجار بازمی‌گردد و معماری آن از سبک معماری ایرانی-اروپایی پیروی می‌کند.

آرامگاه بقراط در سال ۱۳۲۳ هجری شمسی بنا شد. این بنای تاریخی از آجر و به‌صورت هشت‌ضلعی ساخته شده است. بالای بنا هم گنبدی آجری‌شکل به چشم می‌خورد. در چهار ضلع اصلی گنبدخانه، چهار صفه (فضای سرپوشیده) قرار دارد که بین آن‌ها در اضلاع فرعی گنبدخانه چهار اتاق ساخته شده است. در دو طرف ورودی بنا هم تزییناتی آجری، خودنمایی می‌کند. شما می‌توانید از آرامگاه بقراط در همه‌روزه به‌جز تعطیلات رسمی دیدن کنید. این اثر در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

منبع عکس: سایت ویکی مدیا. عکاس: آریا امیری

اگر تجربه گشت‌وگذار در سبزوار و بازدید از آرامگاه ملاهادی سبزواری را دارید، لطفا نظرات و خاطرات خود در خصوص این مکان تاریخی را با همراهان کجارو در میان بگذارید.

منبع عکس: سایت fa.wikipedia.org. عکاس: آریا امیری

نویسنده: مائده سمیع زاده