چهارطاقی تیموری

استان خراسان شمالی مثل هر استان دیگری در کشورمان جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی متعدد دارد که بازدید از آن‌ها می‌تواند لذت سفر را دوچندان کند. یکی از دیدنی‌های تاریخی این استان مقبره چهارطاقی یا چهارطاقی تیموری است. چهارطاقی تیموری که از جاهای دیدنی شیروان به شمار می‌رود، مربوط به دوره تیموریان است و در روستایی در نزدیکی شیروان قرار دارد. این بنا در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۸۰۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

• آدرس: استان خراسان شمالی، شهرستان شیروان، بخش مرکزی، ۶ کیلومتری شیروان، روستای زیارت (مشاهده روی نقشه)

مقبره چهارطاقی که از جاهای دیدنی شیروان به شمار می‌رود، در ۶ کیلومتری شهر شیروان و سه کیلومتری جاده آسفالته قرار دارد. این بنا در قسمت شمالی مقبره امامزاده حمزه رضا قرار گرفته است.

منبع عکس: گوگل‌مپ؛ عکاس: جواد رجایی

برای دسترسی به چهارطاقی تیموری با خودروی شخصی باید از مرکز استان یعنی شهر بجنورد به‌سمت شیروان حرکت کنید. ابتدا خود را به میدان امام رضا (ع) برسانید و از طریق بلوار رضوی به بزرگراه بجنورد- شیروان بروید. پس از حدود ۵۰ کیلومتر به خروجی روستای زیارت خواهید رسید.

منبع عکس: ویکی مدیا؛ عکاس: Morteza Heidarian Mehr

بنای چهارطاقی تیموری که از مکان های دیدنی استان خراسان شمالی محسوب می‌شود، یک بنای هشت‌ضلعی است که شباهت بسیاری به یک مقبره دارد. بسیاری بر این عقیده‌اند که این مقبره مربوط به امیر تیمور بوده است و علت این موضوع را تاریخی می‌دانند که در سنگ‌نوشته قبر آمده است. این تاریخ سال ۷۵۸ هجری قمری، یعنی دوره حاکمیت تیمور را نشان می‌دهد. بنای چهارطاقی دارای سنگ قبری سیاه‌رنگ و ساده است. نوشته روی سنگ قبر از بین رفته است و تنها به‌سختی می‌توان نام عید خواجه را از آن خواند. با رجوع به منابع تاریخی دوره تیموری مشخص می‌شود که عید خواجه نام یکی از بزرگان و سرداران دوره تیموری است.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: mashhad.8

ساخت بناهای چهارطاقی در ایران سابقه طولانی دارد و به دوران اساطیری باز می‌گردد. از بناهای چهارطاقی معروف می‌توانیم به آتشکده فریدون، بنای نوبهار بلخ و چهارطاقی تیموری اشاره کنیم. مقبره چهارطاقی تیموری قدمت چند صد ساله دارد و مربوط به اوایل دوران تیموریان است. برخی باستان‌شناسان تاریخ ساخت این بنا را سال ۷۵۸ هجری قمری عنوان کرده‌اند؛ اما برخی دیگر این بنا را مربوط به دوره شاهرخ میرزا، پسر تیمور، می‌دانند. از سوی دیگر در این بنا سردابه‌ای به عمق یک و نیم متر وجود دارد که بر اساس آن مورخان زمان ساخت چهارطاقی تیموری را به دوره ایلخانان نسبت می‌دهند؛ چراکه در این دوره از تاریخ ساخت سردابه رواج داشت.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: reza nazari

بنای چهارطاقی تیموری در سال ۱۳۵۶ برای اولین بار مورد بازسازی قرار گرفت و متاسفانه آسیب زیادی به اصالت بنا وارد شد و چهره بنا تا حدودی تغییر کرد. برای پیشگیری از ریزش قسمت‌های مختلف بنا، در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۶ هجری شمسی اقدامات مثبتی انجام شد. در نتیجه این اقدامات، ورودی بنا و دیوار محصورکننده اطراف بنا کشف شدند. باستان‌شناسان معتقدند که دیوار محصورکننده به احتمال قوی برای جلوگیری از پیشروی قبرهای اطراف به‌سمت بنا ساخته شده است.

آرامگاه چهارطاقی به‌صورت هشت‌ضلعی و از خشت ساخته و با چوب مستحکم شده است. بنا از بیرون دارای طاق‌نماهایی است که پوشش جناقی دارند و با آجرچینی خفته راسته در قسمت ساقه گنبد تزیین شده‌اند. درهای ورودی بنا بسیار بزرگ هستند و هرکدام در حدود دو متر ارتفاع دارند. برای زیر و روی درها نورگیری به عرض خود درها تعبیه شده است. مقبره همچنین دارای گنبدی است که ارتفاع آن از قسمت فوقانی بنا ۲٫۵ متر و ارتفاع از کف بنا تا زیر گنبد ۴٫۲۸ متر است.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: mashhad.8

برای تزیین فضای داخلی چهارطاقی تیموری آجرها در ساقه گنبد به‌صورت عمودی و افقی به کار رفته‌اند. بدنه خارجی گنبد نیز با روش آجرچینی دو رجه ساخته شده است. قسمت داخلی بنا به‌صورت چهارگوشه است. معماران در فضای داخل چهارطاقی از پوشش گچ و در تقاطع اضلاع آن از گچ‌بری استفاده کرده‌اند. دورتادور بالای سردر به رنگ فیروزه‌ا‌ی گچ‌بری و کتیبه‌نویسی شده است.

امروزه بیشتر قسمت‌های کتیبه‌ها از بین رفته‌اند. با این حال این بنا یکی از آثار تاریخی و معماری شهر شیروان در خراسان شمالی است و هرساله گردشگران زیادی از آن دیدن می‌کنند.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: payam shajarian

بازدید از چهارطاقی تیموری رایگان است. امکان بازدید از این بنای تاریخی در همه ایام سال و در هر ساعتی از شبانه‌روز وجود دارد؛ اما برای راحتی بیشتر و تماشای جزئیات این چهارطاقی، بهتر است روشنایی روز را انتخاب کنید. برای بازدید از این جاذبه تاریخی و تماشای همه قسمت‌های آن حداکثر به یک تا دو ساعت زمان احتیاج خواهید داشت.

• آدرس: استان خراسان شمالی، شهرستان شیروان، بخش مرکزی، ۲۳ کیلومتری شمال شیروان، یک کیلومتری جنوب روستای هنامه (مشاهده روی نقشه)
• هزینه بازدید: رایگان
• فاصله از چهارطاقی تیموری: حدود ۲۲ کیلومتر (۳۰ دقیقه با خودرو)

غارهای دستکند هنامه از جاهای دیدنی شیروان در ۲۳ کیلومتری شمال این شهر است. این غارها در سینه کوه گرمه‌در و در دره حاصلخیز هنامه قرار دارند. غارهای دستکند هنامه یک مجموعه معماری دستکند ارزشمند محسوب می‌شوند و در سه طبقه روی هم قرار گرفته‌اند. بر اساس تحقیقاتی که روی سفالینه‌های کشف‌شده از حوالی این جاذبه تاریخی انجام شد، این مجموعه غار در قرن چهار تا پنج هجری قمری ساخته شده است. غارهای دستکند هنامه در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: R R

• آدرس: استان خراسان شمالی، شهرستان شیروان، بخش مرکزی، ۳۲ کیلومتری جنوب شیروان، ۱٫۵ کیلومتری جنوب روستای اسطرخی (مشاهده روی نقشه)
• هزینه بازدید: رایگان
• فاصله از چهارطاقی تیموری: حدود ۴۰ کیلومتر (۵۴ دقیقه با خودرو)

آبشار اسطرخی یا آبشار شارشار از جاهای دیدنی شیروان است و در ۳۲ کیلومتری جنوب این شهر قرار دارد. این آبشار نسبتا ناشناخته یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی شیروان محسوب می‌شود. این آبشار در فاصله یک و نیم کیلومتری جنوب روستای اسطرخی قرار دارد و بلندترین آبشار این ناحیه از استان خراسان شمالی به شمار می‌رود. آبشار اسطرخی با درختان بزرگ و تنومند و محیط بکر و زیبا محل مناسبی برای اتراق، گردش و تفریح گردشگران است.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: A B

نویسنده: زهرا آذرنیوش / بازنویسی: محمدرضا قاسم شیرازی