بازار رضا مشهد

بازار رضا از جمله مراکز خرید مشهد است که در نزدیکی حرم امام رضا (ع) قرار دارد. کمتر زائر و گردشگری پیدا می‌شود که به مشهد سفر کند و سری به این بازار نزد. در اینجا می‌توانید انواع و اقسام سوغاتی از سجاده و مهر و تسبیح تا انگشتر فیروزه و عقیق، زعفران، ادویه، زرشک، نبات و... را خریداری کنید.

بازار رضا که جزو اولین بازارهای سرپوشیده مشهد محسوب می‌شود، در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی افتتاح شد و با وجود مراکز خرید مدرنی که در این شهر ساخته شده‌، همچنان محبوبیت و شهرت خود را حفظ کرده ‌است. در واقع، بازار رضا گزینه اول خرید سوغات مشهد به حساب می‌آید و به همین دلیل، در میان جاهای دیدنی مشهد قرار دارد. در ادامه این مقاله می‌توانید اطلاعات جامع و مفیدی درباره بازار رضا به دست آورید.

همه چیز درباره بازار رضا مشهد:

• آدرس: مشهد، ضلع شرقی میدان فلکه آب (نمایش روی نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Feras Javad)

بازار رضا یکی از مراکز خرید و جاهای دیدنی مشهد در استان خراسان رضوی به شمار می‌رود. فاصله بازار رضا تا حرم امام رضا (ع) حدود ۵۰۰ متر (۱۰ دقیقه پیاده‌روی) است و بعد از زیارت می‌توانید به‌راحتی به این بازار بروید. در واقع، بازار رضا در ضلع شرقی خیابان امام رضا، حد فاصل فلکه آب و ۱۷ شهریور قرار دارد. مجموعه بازار رضا در امتداد خیابان شیخ طوسی امتداد یافته است.

مسیر دسترسی به بازار رضا مشهد

دسترسی به بازار رضا از طرق مختلف امکان‌ دارد. در ورودی بازار رضا از سمت فلکه آب به حرم نزدیک‌تر است. برای اینکه از حرم مطهر راهی بازار شوید، خود را به باب‌الرضا یا باب الجواد برسانید؛ سپس با پای پیاده به‌طرف فلکه آب بروید و از آنجا وارد بازار شوید.

• مترو: با توجه به شلوغی خیابان امام رضا می‌توانید از مترو استفاده کنید که سریع‌ترین و ارزان‌ترین راه محسوب می‌شود. برای بازدید از این بازار کافی است با کمک راهنمای مترو مشهد در ایستگاه مترو ۱۷ شهریور یا ایستگاه مترو بسیج پیاده شوید. در ادامه با چند دقیقه پیاده‌روی به‌آسانی به بازار می‌رسید.
• تاکسی: روش دیگر بازدید از بازار رضا استفاده از تاکسی است که در هر نقطه از مشهد می‌توانید خود را به فلکه آب یا میدان ۱۷ شهریور برسانید.
• اتوبوس: اگر گذرتان به خیابان امام رضا افتاده باشد، خطوط اتوبوس‌های بی‌آرتی‌ را دیده‌اید. با استفاده از این اتوبوس‌ها می‌توانید در ایستگاه باب الجواد پیاده شوید که در چند قدمی بازار قرار دارد.

بازار رضا از جاهای دیدنی مشهد در شب و روز به شمار می‌آید. این مجموعه از ساعت ۸:۰۰ تا ۲۱:۰۰ هرروز به روی گردشگران و زائران باز است و برای بازدید از کل بازار و خرید سوغات مشهد به حدود دو تا سه ساعت زمان نیاز دارید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Shahram reporter)

بازار رضا از مقاصد خرید و جاذبه های گردشگری استان خراسان رضوی است و جزو نزدیک‌ترین بازارهای مشهد به حرم امام رضا (ع) محسوب می‌شود که اغلب مقصد اول گردشگران برای خرید سوغاتی و یادگاری است. اگر از فلکه آب راهی بازار رضا باشید، ابتدا طاق عظیم سردر و دو دالان ورودی آن را خواهید دید. اغلب افراد ناخودآگاه به سمت دالان سمت راست کشیده می‌شوند تا در مسیری طولانی به گشت‌وگذار و خرید بپردازند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: رضا ستارزاده نوبری)

امروزه غرفه‌هایی از بازار رضا که به میدان بیت‌المقدس نزدیک‌تر هستند، به‌خاطر حضور اقشار مرفه جامعه، ارزش و قیمت بالاتری دارند. همچنین واحد‌های سمت راست بازار بیشتر از واحدهای سمت چپ موردتوجه گردشگران قرار می‌گیرند و از همین رو، از نظر قیمت، مغازه‌های گران‌تری محسوب می‌شوند.

اصناف عمده فعال در بازار به سه دسته نقره و جواهرات قیمتی، زعفران و خشکبار و عطر تقسیم می‌شوند. در این میان برخی مغازه‌ها به‌خاطر اعتبار و نامشان، گران‌تر از سایر مغازه‌ها اجاره داده یا فروخته می‌شوند. همین موضوع درباره طبقه دوم بازار رضا نیز صدق می‌کند و از آنجا که از قدیم‌الایام در اختیار صنف طلا و جواهر بوده، قیمت مغازه‌های آن از سایر محل‌های مشابه گران‌تر است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سعید حسین‌زاده، علی جابری، فریس شریف، علی جورفی)

جالب است بدانید که آستان ‌قدس ‌رضوی مالکیت اصلی بازار رضا را در اختیار دارد و سایر اشخاص حقیقی یا حقوقی صرفا صاحب سرقفلی واحد خود هستند. با وجود سیستم مدیریتی کارآمد در بازار، کمبودهایی نظیر سرویس بهداشتی مناسب، نمازخانه مطلوب، پارکینگ کافی و... در آن به چشم می‌خورد. سرویس بهداشتی بازار رضا که بیش از ۳۰ سال قبل ساخته شده است، به توالتی عمومی با کمتر از ۶۰ سرویس بهداشتی محدود می‌شود که منظره بسیار بدی دارد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سعید سرشار)

تا پیش از افتتاح بازار رضا، مرکز خرید درخورتوجهی در شهر مشهد وجود نداشت؛ به همین منظور در دوره پهلوی، به دستور محمد رضا شاه کار ساخت بازار رضا کلید خورد. مهندس داریوش بور بور طراحی این بازار را برعهده داشت و در آن زمان تیم ۵۰  نفره او، تحقیقات وسیعی برای بازسازی و بهسازی اطراف حرم شروع کردند. در طرح اولیه قرار بود تا سرمایش و گرمایش مغازه‌ها به صورت تهویه مطبوع و از  طریق فن کوئل باشد. ضمن اینکه نصب پله برقی و سیستم اطفای حریق به صورت تمام اتوماتیک و راه‌های فرار نیز در دستور کار قرار داشت که عملی نشد.

به‌گفته مهندس بور بور، چهارسو‌هایی با حوض، آب نما، کافی‌شاپ و کاربرد‌های رفاهی در نظر گرفته شده بود که اجرایی نشد؛ در نتیجه، اکنون هیچ فضایی برای استراحت و تنفس مردم وجود ندارد. حتی طبق طراحی می‌خواستند یک ردیف چوبی سرتاسری بالای سردر مغازه‌ها نصب کنند تا نام مغازه‌ها به صورت هماهنگ باشد. این موضوع نیز مطابق برنامه پیش نرفت.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Hasan Aliraqi)

در مقابل ورودی‌های دو سوی بازار، حوض‌ها و آب نما‌های بزرگی ساخته شده بود که آن فضای دلنشین، امروزه به‌صورت محیطی زشت و ناموزون درآمده است. در حال حاضر نیز سقف بازار بسیار کثیف به نظر می‌رسد و به‌خوبی نشان می‌دهد که برای سال‌ها رنگ‌آمیزی نشده است.

دیشیدی به‌عنوان ناظر عالی آستان قدس در طرح بازار رضا می‌گوید:

زمزمه ساخت بازار رضا از زمانی شروع شد که طرح فلکه به مرحله اجرا درآمد.

مقارن با اجرای طرح توسعه اطراف حرم مطهر رضوی، مجموعه بازار رضا بنيان گرفت. بازار قدیم مشهد در اطراف حرم امام رضا قرار داشت و از چند مسیر تا محله‌های اطراف حرم ادامه می‌یافت. عبدالعظیم ولیان، استاندار وقت خراسان و نایب التولیه آستان قدس، مامور اجرای طرح فلکه بود و با این بهانه که سقف بازار قدیم در حال ریزش است، دستور تخریب آن را داد که باعث اعتراض کسبه شد.

ولیان برای استقرار کاسبان و بازاریان، به‌دنبال زمین بزرگ و مناسبی بود. این تصمیم مصادف با مراحل پایانی کار احداث خیابان شیخ  طوسی شد که آماده بهره‌برداری بود. ولیان با این استدلال که تاکنون در این محل خیابانی نبوده و لزومی به وجود آن نیست، دستور ساخت بازار رضا را در آن خیابان داد که در امتداد خیابان خسروی نو یا شهید  اندرزگوی کنونی کشیده شده بود. به این ترتیب، کلنگ ساخت بازار در زمینی به طول یک کیلومتر و عرض ۳۳ متر در سال ۱۳۵۴ هجری شمسی بر زمین زده شد و کار ساخت آن ۱۱ ماه طول کشید و در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی تکمیل شد.

در آن زمان از مغازه‌داران بازار بزرگ یا اطراف حرم می‌پرسیدند که جای مغازه شان، پول می‌خواهند یا مغازه. کسانی که به‌دنبال مغازه بودند، به بازار رضا فرستاده می‌شدند. کسبه چندان از این پیشنهاد استقبال نکردند و تعدادی از مغازه‌های بازار روی دست  آستان قدس ماند؛ هرچند به مرور با رونق بازار، این محل به یکی از معروف‌ترین بازار‌های ایران تبدیل شد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Ali Qallaf)

بر اساس اظهارات مهندس دیشیدی، بازار رضا از ابتدا هیچ طرحی نداشت و بسیاری از تصمیمات در زمان ساخت گرفته شد. در نهایت نیز طراحی بازار نه سنتی و نه مدرن از کار درآمد. با وجودی که بازار رضا در برابر زلزله مقاوم است؛ معضل آتش سوزی آن را تهدید می‌کند. در واقع، کارفرما به‌دلیل عجله  به جای بتن آرمه از فولاد استفاده کرد و در نتیجه ساختمان بازار توان مقابله با آتش سوزی‌های مهیب و طولانی را ندارد. ضمن اینکه خبری از سیستم اطفای حریق اتوماتیک و راه‌های فرار در آن نیست.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محسن حیدری)

بازار رضا که از مهم‌ترین مراکز خرید مشهد برای زائران و گردشگران به حساب می‌آید، در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی ساخته شد و از آن زمان تاکنون بافت سنتی خود را حفظ کرده است. بازار مذکور ۷۲ هزار متر مربع زیربنا و سه کیلومتر طول دارد و از این نظر فضای خوب و وسیعی برای خرید محسوب می‌شود. از کل زیربنای بازار، ۴۳,۰۰۰ متر مربع به فضای داخلی و مابقی به محوطه بیرونی اختصاص یافته است. در این بازار ۱,۷۱۱ مغازه‌ کوچک و بزرگ به‌صورت یک  دهانه و دو  دهانه ساخته شده‌اند.

• طبقه همکف: طبقه همکف بازار رضا مقصد اصلی گردشگران است؛ جایی که بیشتر کسب‌وکارها شامل فروش جواهرات، لباس‌فروشی، سوغات‌سراها، ادویه‌فروشی و انواع خوراکی می‌شود. در ابتدای ورود به بازار با مغازه‌های فروش عطر و جواهرات، تسبیح، مهر و سجاده روبه‌رو می‌شوید. کمی جلوتر که بروید، شاهد مغازه‌های فروش پارچه‌، چادر، مانتو و مقنعه، انواع پوشاک، ادویه و اسباب‌بازی خواهید بود. در اینجا می‌توانید از میان انواع انگشترهای عقیق، نقره و فیروزه دست به انتخاب بزنید و خریدی فراموش‌نشدنی را تجربه کنید. بهترین و مرغوب‌ترین ادویه‌ها، زعفران، نبات و... نیز اغلب در سبد خرید گردشگران قرار می‌گیرد.
• طبقه اول:‌ علاوه بر مغازه‌های طبقه اول، کارگاه‌های کوچکی در طبقه دوم آن فعالیت می‌کنند. طبقه دوم دقیقا موازی طبقه همکف ساخته شده و دسترسی به آن از طریق ۱۲ راهروی فرعی امکان‌پذیر است. در این طبقه کارگاه‌های سنگ‌تراشی، فیروزه‌تراشی، صنایع دستی مشهد، آتلیه‌های عکاسی و گلدوزی مشغول به کار هستند. آتلیه‌های عکاسی همچنان به شیوه قدیمی، عکس شما را با پس‌زمینه‌ای از حرم امام رضا (ع) می‌گیرند و خاطره‌ای نوستالژی را برایتان رقم می‌زنند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مسلم لطفی)

بازار رضا دارای بافتی سنتی و اسلامی است و سردرهای آن به یک شیوه و به‌صورت پلکانی طراحی شده‌اند و نمای آجری بازار، در اوج سادگی، معماری باشکوهی را به رخ می‌کشد. این بازار سرپوشیده‌، کف سرامیکی دارد و مغازه‌های آن بدون هیچ شیشه و دیواری ساخته‌ شده‌اند و در نتیجه هیچ فاصله‌ای بین مشتریان و مغازه‌داران وجود ندارد.

در نگاه اول شاید فکر کنید که اینجا بازاری یک‌دست است؛ اما بازار رضا از ۶ بازار مجزا تشکیل شده است که پایان هر بازار به یک هشتی می‌رسد؛ جایی که مجهز به نیمکت و آبخوری است و می‌توانید در آن استراحت کنید. همچنین راه‌پله‌ای در کنار هر هشتی وجود دارد که برای دسترسی به طبقه دوم استفاده می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: fatima)

۱۵۶ مغازه‌ در بازار‌های یک و ۶ قرار گرفته‌اند که بزرگ هستند. ۱۷۶ مغازه کوچک‌تر نیز در بازارهای دو، سه، چهار و پنج تعبیه شده‌اند. به‌طور کلی ۲,۰۹۲ مغازه در این بازار وجود دارد. بازار رضا دارای ۱۱ سرا و ۱۷ چهارسو است و کلیه بازار‌ها مجهز به در‌های چوبی، قفل و یراق و شیشه‌های ویژه و کرکره‌های فلزی هستند. این بازار از یک ساختمان اصلی و بازارهای جانبی تشکیل شده که بازدید از بازارهای جانبی آن از طریق ۱۲ ورودی میسر است.

• آدرس: مشهد، خیابان امام رضا (ع) (نمایش روی نقشه)
• فاصله از بازار رضا: ۵۰۰ متر (حدود ۱۵ دقیقه پیاده روی)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: bhaa-18)

حرم امام رضا (ع) بزرگ‌ترین و مهم‌ترین جاذبه مذهبی ایران است که محبوبیت زیادی نزد گردشگران داخلی و خارجی دارد. این محل که از نظر وسعت و ظرفیت، جزو بزرگ‌ترین مساجد جهان به حساب می‌آید، حال و هوای معنوی خاصی دارد و سرشار از آرامش است. در کنار زیارت می‌توانید از مسجد گوهرشاد دیدن کنید یا بر سر مقبره چهره‌های معروفی نظیر شیخ بهایی، شیخ طبرسی و... حاضر شوید.

موزه مرکزی آستان قدس و موزه مردم‌شناسی مشهد از مجموعه موزه‌‌ های آستان قدس رضوی هستند که بازدیدکنندگان زیادی در طول سال دارند.

موزه مرکزی آستان قدس

• آدرس: مشهد، حرم امام رضا (ع)، صحن کوثر (نمایش روی نقشه)
• ساعت بازدید: همه‌روزه ۸:۰۰ تا ۱۸:۰۰ (در ایام نوروز و تابستان تا ۲۰:۴۵ فعال است.)
• فاصله از بازار رضا: ۵۰۰ متر (حدود ۱۵ دقیقه پیاده‌روی)
• قیمت بلیط (سال ۱۴۰۳): ۱۲,۰۰۰ تومان
• وب‌سایت:museum.razavi.ir

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: ابراهیم نورالهی)

موزه مرکزی آستان قدس از چندین موزه و گنجینه و یک تالار از آثار استاد فرشچیان تشکیل می‌شود. موزه تخصصی فرش، موزه هدایای مقام معظم رهبری، موزه قرآن و نفایس و موزه تاریخ حرم رضوی قطعا جزو پرطرفدارترین بخش‌های موزه مرکزی به حساب می‌آیند. گنجینه تمبر و اقلام پستی، اسکناس، سکه، آبزیان، نجوم، ساعت، ظروف، مدال و... نیز ارزش دیدن دارند.

موزه مردم شناسی مشهد

• آدرس: مشهد، خارج از حرم رضوی، در سمت راست سردر غربی صحن جامع رضوی یا باب الهادی (نمایش روی نقشه)
• فاصله از بازار رضا: ۷۵۰ متر (حدود ۲۰ دقیقه پیاده روی)
• قیمت بلیط (سال ۱۴۰۳): ۶,۰۰۰ تومان

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: علی یحیایی)

موزه مردم‌شناسی، مجموعه‌‌هایی از لباس‌ها و اقلام زندگی اقوام مختلف را به نمایش می‌گذارد. ضمن اینکه این موزه در محل حمام مهدی قلی بیک قرار دارد و می‌توانید از نزدیک با یکی از بناهای دوره صفویه آشنا شوید و از ساختار یک حمام تاریخی ایرانی بیشتر بدانید.

• آدرس: مشهد، میدان هفده شهریور (نمایش روی نقشه)
• فاصله از بازار رضا: ۷۵۰ متر (حدود ۲۰ دقیقه پیاده روی)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Sed Behzad)

بازار هفده شهریور یکی از ارزان‌ترین مراکز خرید مشهد است که به بورس پوشاک مردانه، زنانه، بچگانه، مانتو، روسری و لباس‌های مجلسی اختصاص دارد. این بازار در فاصله ۷۵۰ متری از بازار رضا قرار گرفته و بازدید از آن به‌راحتی امکان‌پذیر است. همچنین چندین پاساژ معروف نظیر پاساژ افشار، قائم، آسمان، حریر و آسیا در این بازار وجود دارد که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نیست.

نویسنده: صدیقه شجاعی