روستای ورکانه

گردشگری روستایی یا روستاگردی یکی از پرطرفدارترین ابعاد سفر میان گردشگران است که به‌منظور آشنایی با بافت سنتی یا تاریخی و فرهنگ‌های بومی مختلف انجام می‌شود. در کشور ایران نیز روستاهای هدف گردشگری فراوانی وجود دارد. یکی از محبوب‌ترین این روستاها که در استان همدان واقع شده است، ورکانه نام دارد.

• آدرس: استان همدان، ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی همدان، بعد از سد اکباتان (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: مهدی جعفری

روستای ورکانه در حوالی سد اکباتان، یکی از مقاصد گردشگری و جاهای دیدنی همدان به شمار می‌آید. این روستا از شمال شرقی به کوه سردره، از غرب به روستای سیمین، از جنوب غربی به کوه سرخ بلاغ، از شرق به کوه قره داغ و از جنوب و جنوب شرقی به دره بارانی و دره قشلاق محدود می‌‌شود. از روستای ورکانه تا همدان ۲۰ کیلومتر فاصله است.

برای رسیدن به روستای ورکانه باید به شهر همدان بروید. ابتدا جاده همدان به ملایر را انتخاب کنید و در این محور به فرعی سد اکباتان وارد شوید. پس از عبور از سد اکباتان و روستاهای یلفان، شمس‌‌آباد و علی‌آباد از طریق جاده ورکانه به روستای ورکانه خواهید رسید. محور ارتباط اصلی روستا از شهر همدان دارای مناظر و چشم‌اندازهای زیبایی است که می‌تواند به‌عنوان محوری توریستی مطرح شود.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: فرشاد شاطری

روستای ورکانه همدان در دامنه جنوبی زاگرس مرکزی قرار گرفته است و عموما به‌دلیل اقلیم کوهستانی و برخورداری از طبیعت زیبا، از مناطق بسیار بکر به شمار می‌رود. این روستا یکی از ۶ روستای گردشگری همدان به‌حساب می‌آید که نام آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و به‌عنوان منطقه ویژه گردشگری کشور مطرح شده است.

مردم روستای ورکانه به زبان‌‌های ترکی، فارسی و کردی سخن می‌‌گویند. این روستا با موسیقی محلی خود شهرت یافته است که شامل ترانه‌‌هایی با اشعار باباطاهر عریان و بیاتی‌‌های ترکی با موسیقی عاشیقی می‌شود که در مراسم شادی و عروسی‌‌ها مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. همچنین نوعی موسیقی محلی به نام سربازی و سه‌پا در میان مردم روستا رواج دارد. غذاهای محلی روستا مشتمل بر آبگوشت، انواع کباب و آش مانند آش اوماج، آش پلته، آش واره، آش جو و ترخینه، از جمله شاخصه‌های ورکانه به شمار می‌روند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: فرشاد شاطری

در زبان کردی «ور» به معنی کنار و «کانه» به معنی چشمه است. ورکانه نیز به معنی قرار گرفتن در کنار آب و چشمه است. از نقطه نظری دیگر، به‌دلیل اینکه در پیرامون روستا معادن سنگ به فراوانی مشاهده می‌شود، نام ورکانه را به خود گرفته است و وجه تسمیه روستای ورکانه را معادل محلی آورده‌اند که در نزدیکی معدن است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Eh San

پیشینه روستای ورکانه در استان همدان به بیش از ۴۰۰ سال می‌رسد و آثاری از دوره صفوی در آن کشف شده است. در گذشته نظام تصمیم‌‌گیری و قدرت بر اساس ارباب رعیتی بوده است. در آن زمان «نقی‌خان قراگوزلو»، خان روستا بود و بعد از او نیز دخترش ارباب و حاکم روستا شد. در حال حاضر نیز در روستای ورکانه مانند سایر روستاهای استان، ریش‌سفیدان جایگاه خاصی دارند و تصمیم‌‌گیری آن‌ها از نقش تعیین‌کننده‌ای برخوردار است.

هسته اولیه روستای ورکانه که پیرامون قنات روستا شکل گرفته است، قدمتی نسبتا طولانی دارد و سابقه تاریخی آن به اوایل دوره صفوی مربوط می‌‌شود. سنگ، سنگ لاشه، سنگ مالون، خشت و آجر انواع مصالح متعارف ساختمانی در بناهای روستای ورکانه است و عنصر سنگ به‌عنوان اصلی‌ترین مصالح در ابنیه روستای ورکانه بیش از هر چیز به چشم می‌خورد. به نظر می‌رسد کاربرد زیاد سنگ به‌علت فراوانی این عنصر در منطقه و سختی و مقاومت آن در برابر تغییرات جوی و همچنین کمبود آجر و خشت در ناحیه بوده است؛ البته این موضوع در معماری ایران در بسیار از مکان‌ها وجود دارد؛ یعنی از مصالح بوم آورد در ساخت بناها استفاده می‌شود.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: علی کاشانی، بیژن مسعودی

در روستایورکانه همدان، سنگ‌های لاشه که تمام‌ کوچه‌های آن را احاطه کرده‌اند، زیر نورهای موضعی به رنگ قهوه‌ای سوخته در می‌‌آیند.تابش نور خورشید به سنگ‌ها و بازتاب آن، باعث درخشندگی زیبایی در سطح کلی روستا می‌شود و در کوچه‌پس‌کوچه‌های روستا جذابیتی خاص را ایجاد می‌کند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: بیژن مسعودی

جریان رودخانه‌‌های فصلی سیمین و ورکانه، جریان دائمی آب قنات روستا و چشمه‌‌سارهای آن به‌ویژه در بهار و تابستان، طراوت خاصی به روستا می‌‌بخشند. این منابع آبی و به‌تبع آن‌ها باغ‌های سترده گردو، زردآلو، انگور و سیب، جلوه ویژه‌‌ای به روستا داده و زیبایی دلپذیری پدید آورده‌‌اند. کوه‌‌های اطراف روستا و دره‌‌های خان و جن، در فصول مختلف به‌ویژه در بهار که سرشار از طراوت و سرسبزی می‌‌شوند، مناظر زیبا و دلفریبی را ایجاد می‌‌کنند. گردشگران و مسافران زیادی در فصل بهار و تابستان به ورکانه سفر می‌کنند و ییلاق‌های تخته سنگ و دریخان، باغ‌های گردو، سیب و بادام از محبوب‌ترین گزینه‌های یک سفر خانوادگی برای مردم همدان و سایر شهرهای دیگر محسوب می‌شود.

آثار تاریخی و مذهبی جالب توجهی در روستا وجود دارد که از میان آن‌‌ها می‌‌توان به ساختمان مسجد روستا در بافت قدیمی، اصطبل پرورش اسب با معماری خاص سنگی و قلعه مهری خانم که به‌شکل چلیپا ساخته شده است و نیز معماری سنگی روستا اشاره کرد. آرامگاه امامزاده غیب (ع) در بین مردم روستا احترام و ارزش زیادی دارد. محله درب مسجد، قدیمی‌ترین محله ورکانه است و قلعه مهری خانم، بقعه غيب و گورستان روستا در حوالی آن قرار گرفته است.

ورکانه در فصل‌های بهار و تابستان پذیرای اقوام کوچنده و چادرنشین است. این روستا در مسیر کوچ طوایف قزل یوسف، یارم طاقلو و ورکانی قرار دارد که هر سال از اواسط آبان ماه کوچ بهاره دارند. این طوایف بر اساس سنت‌های گذشته و ماهیت معیشتی به‌دنبال مراتع تازه، کوه‌ها و دره‌های بسیاری را پشت سر می‌گذارند، در میان بندها اتراق می‌کنند و پس از پایان فصل اعتدال، به قشلاق باز می‌گردند. چشم‌انداز کوچ در مسیر زیبای ییلاق و قشلاق عشایر و ایلات، پیرامون این روستا را به‌عنوان یکی از پایگاه‌های اصلی تماشای کوچ عشایری تبدیل کرده است.

با قرارگیری در دامنه جنوبی زاگرس مرکزی، آب و هوای روستای ورکانه کوهستانی است. به‌ همین دلیل توصیه می‌کنیم در فصل‌های گرم سال، یعنی بهار و تابستان به ورکانه بروید. سردی هوا در نیمه دوم سال می‌تواند سفر به ورکانه را برای بسیاری دشوار کند. با این همه پاییز با رنگ‌های جادویی‌اش ورکانه را با چشم‌اندازهای تماشایی می‌آراید و بسیاری را به این روستا جذب می‌کند.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: navid t

روستای گردشگری ورکانه دارای امکانات اقامتی مناسبی است که آسایش گردشگران را تضمین می‌کند. اقامتگاه بومگردی ورکانه مهم‌ترین محل اسکان گردشگران در ورکانه است که امکانات رفاهی فوق‌العاده‌ای را ارائه می‌دهد. این اقامتگاه با چهار واحد از سوییت‌های یک‌خوابه با ظرفیت سه‌ نفر و سوییت‌های دوخوابه با ظرفیت برخوردار است. وسعت اقامتگاه بومگردی ورکانه ۲۵۲ متر مربع است و با ۳۰ نفر ظرفیت، از سال ۱۳۹۵ فعالیت می‌کند. این اقامتگاه دارای سالن صبحانه‌خوری، کافی‌شاپ، رستوران و پرسنل مسلط به زبان انگلیسی است. بهتر است پیش از عزیمت به روستای ورکانه، با تماس تلفنی از ظرفیت اقامتگاه مطمئن شوید.

• آدرس: روستای ورکانه، ورودی روستا، سمت چپ (مشاهده در نقشه)
• تلفن: ۰۹۰۱۱۱۱۶۷۲۷
• هزینه اقامت (در سال ۱۴۰۱): ۲۸۰,۰۰۰ تومان (سوئیت یک‌خوابه) و ۳۸۰,۰۰۰ تومان (سوئیت دوخوابه)

علاوه بر اقامتگاه بومگردی، اجاره خانه در روستای ورکانه توسط برخی از اهالی‌ روستا به‌صورت روزانه صورت می‌گیرد.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Lazaro Muñoz3

• روستای ورکانه دارای امکانات رفاهی و گردشگری مناسبی است.
• ایام تعطیل و آخرهفته‌ها، جمعیت بازدیدکنندگان از روستای ورکانه به‌گونه‌ای چشمگیر افزایش می‌یابد.
• هنگام بازدید از روستای ورکانه، به فرهنگ بومی مردم احترام بگذارید.
• اهالی روستای ورکانه بسیار میهمان‌نواز هستند؛ بااین‌حال به‌منظور احترام، پیش از ورود به باغ‌های شخصی حتما کسب اجازه کنید.
• برای کمک به اقتصاد محلی، از محصولات و صنایع دستی روستای ورکانه خرید کنید.
• بازدید از روستای ورکانه رایگان است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: نادر ذاکر سلطانی

• آدرس: استان همدان، ۱۱ کیلومتری همدان (مشاهده در نقشه)

دریاچه سد اکباتان با ۶۰ هکتار وسعت، در ۱۱ کیلومتری شرق همدان قرار دارد. این دریاچه که با حدود ۱۵ هکتار زمین‌های درختکاری‌شده احاطه‌ شده است، محلی مناسب برای انجام ورزش‌های آبی مانند قایقرانی و اسکی روی آب به‌حساب می‌آید. علاوه بر این، مهمانسرا، رستوران و چایخانه سنتی در این محل به ارائه خدمات می‌پردازند و این مکان را به یکی از بهترین تفریحگاه‌ها و جاهای دیدنی همدان تبدیل کرده‌اند.

• آدرس: استان همدان، شهر همدان، میدان عباس آباد، خیابان گنجنامه، ضلع شرقی میدان گنجنامه (نمایش روی نقشه)

دهکده گنجنامه در پنج کیلومتری شهر همدان در میدان گنجنامه و در مجاورت کتیبه‌های کهن و آبشار گنجنامه قرار دارد. از جمله امکانات این دهکده توریستی می‌توان به بانجی‌ جامپینگ، تیرول، بولینگ، پینت بال، غار آکواریوم، پیست سورتمه‌سواری و... اشاره کرد. ویلاهای کوهستانی و سوییت‌های اقامتی، مکانی مناسب را برای اقامت شبانه گردشگران فراهم کرده‌اند.

نویسنده: آزاده یوسف نژاد / پوریا محمدی پیوند