مسجد سلطان احمد

مسجد سلطان احمد، یکی از مشهورترین جاهای دیدنی استانبول است که به‌علت وجود کاشی‌های آبی‌رنگ در طراحی داخلی به «مسجد آبی» نیز شهرت دارد. این مسجد با معماری جذاب و خیره‌کننده در قلب تاریخی شهر و در نزدیکی دیگر جاذبه‌های تاریخی واقع شده است و بازدید از آن به‌شدت توصیه می‌شود. مسجد سلطان احمد کماکان کاربری خود را حفظ کرده و روزانه میزبان نمازگزاران و مسلمانان بسیاری علاوه بر گردشگران است.

مسجد سلطان احمد از زیباترین مساجد جهان به شمار می‌آید و اولین مسجدی است که با ۶ مناره در ترکیه ساخته شد. سالانه میلیون‌ها نفر از این مسجد دیدن می‌کنند؛ مسجدی با قدمت بیش از ۴۰۰ سال که بنای آن دست‌نخورده باقی مانده است. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را به حیاط و شبستان مسجد آبی ببریم و شما را غرق در شیشه‌های رنگی پنجره‌ها و کاشی‌کاری‌های بی‌نظیر کنیم.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

مسجد سلطان احمد در منطقه سلطان احمد، قلب تاریخی شهر استانبول قرار دارد؛ منطقه‌ای که در گذشته پایتخت امپراتوری‌های روم شرقی و عثمانی بوده و در یک شبه‌جزیره بر فراز تنگه بسفر تا آسیا واقع شده است. این مسجد که با نام مسجد آبی نیز مشهور است، درست روبه‌روی ایاصوفیه در مرکز شهر قرار دارد و هنر معماری اسلامی را به رخ معماران مسیحی می‌کشد. مسجد سلطان احمد در بخش اروپایی شهر استانبول در منطقه فاتح واقع شده است.

فاصله مسجد سلطان احمد تا تنگه بسفر، حدود ۵۱٫۵ کیلومتر (یک ساعت و ۱۵ دقیقه) و تا میدان تکسیم، حدود ۶٫۷ کیلومتر (نیم ساعت) است. این مسجد با فرودگاه آتاتورک استانبول ۱۹ کیلومتر (۳۴ دقیقه) و فرودگاه صبیحه گوکچن استانبول، ۶۴ کیلومتر (یک ساعت و ۱۰ دقیقه) فاصله دارد. مسجد سلطان احمد در نزدیکی دیگر جاذبه‌های مهم استانبول مانند کاخ توپکاپی، آب‌ انبار باسیلیکا و موزه باستان‌شناسی واقع شده است.

• آدرس: ترکیه، استانبول، منطقه فاتح، محله سلطان احمد، خیابان آت میدانی، پلاک ۷۰ (مشاهده روی نقشه)

اگر هتل و محل اقامت شما در منطقه فاتح قرار دارد، برای دسترسی به مسجد سلطان احمد مشکلی نخواهید داشت؛ زیرا مسیر آسانی پیش روی شما است و مسجد را به‌راحتی پیدا خواهید کرد. اگر در دیگر مناطق استانبول اقامت دارید از شبکه حمل و نقل استانبول مانند تراموا (خط T1، کاباتاش به باغجیلار)، قطار کابلی، مترو، اتوبوس (خط TB1 سلطان احمد – دولما باغچه – سلطان احمد و خط TB2 سلطان احمد – چاملیجا – سلطان احمد)، تاکسی عمومی، تاکسی آنلاین و دولموش استفاده کنید.

بهتر است بدانید که آسان‌ترین راه برای جابه‌جایی بین سلطان احمد و بیوگلو، استفاده از تراموا است؛ زیرا هر پنج دقیقه یک تراموا از ایستگاه خارج می‌شود. برای پرداخت هزینه‌های تراموا نیز مانند مترو می‌توانید از استانبول کارت و بلیط‌های کاغذی استفاده کنید.

اگر در هتل‌ های میدان تکسیم اقامت دارید، یکی از مسیرهای زیر را برای رسیدن به مسجد سلطان احمد دنبال کنید:

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

سلطان احمد یکم که در جنگ‌ها قوی ظاهر نشده بود، برای به نمایش گذاشتن صلابت و شکوه سلطنت خود در سال ۱۶۰۹ میلادی تصمیم به ساخت اولین مسجد امپراتوری عثمانی گرفت. جالب است بدانید که تا آن زمان، چه خاندان سلطنتی و چه مردم از ایاصوفیه به‌عنوان مسجد اصلی شهر استفاده می‌کردند. قرار بود مسجد سلطان احمد نمادی از قدرت و اعتبار امپراتوری عثمانی باشد و به همین دلیل انتخاب محل ساخت آن از اهمیت بالایی برخوردار بود.

منابع عکس‌ها: sultanahmetcamii.org

در نهایت مرکز شهر و محل پیشین کاخ اعظم قسطنطنیه برای ساخت مسجد سلطان احمد انتخاب و ساخت این مسجد درست روبه‌روی ایاصوفیه آغاز شد تا تبدیل به رقیبی جدی برای این بنای مشهور شود. مسجد سلطان احمد از سمت جنوب بر خط افق اشراف دارد و بخش‌های بزرگی از ساحل جنوبی آن بر پایه‌ها و طاق‌های کاخ بزرگ قدیمی استوار است. این مسجد در مقابل ایاصوفیه ساخته شد تا نشان دهد که معماران عثمانی و مسلمان می‌توانند رقبای سرسختی برای اجداد مسیحی خود باشند؛ با این وجود، معمار موفق به ساخت گنبد‌هایی بزرگ‌تر از گنبد عمارت ایا صوفیه نشد و به همین دلیل تلاش کرد تا با تنظیم دقیق موقعیت گنبد‌ها، شبه گنبد‌ها و مناره‌ها جلوه‌ای زیبا خلق کند. ابعاد ساختمان مسجد سلطان احمد به‌رغم تلاش معمار کوچک‌تر از ابعاد ایاصوفیه شد؛ مسئله‌ای که سلطان احمد را بسیار خشمگین کرد.

سلطان احمد یکم دستاوردی در جنگ‌ها و غنایم جنگی نداشت؛ به همین دلیل برای تامین هزینه‌های ساخت مسجد مجبور شد تا برخلاف اجداد و سلاطین پیشین خود از گنجینه‌های امپراتوری و خزانه استفاده کند. استفاده از گنجینه‌های خزانه سبب خشم و انتقاد علمای بسیاری در دوره حکومت سلطان احمد شد و بسیاری از تصمیم‌گیری‌های این سلطان زیر سوال رفت. ساخت این مسجد به‌حدی برای سلطان احمد مهم بود که گاهی خود به کمک سازندگان می‌رفت. ساختمان مسجد پادشاه احمد در سال ۱۶۱۶، یک سال قبل از مرگ سلطان احمد به پایان رسید.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید سلطان احمد یکم پادشاهی دین‌دار بود و اهمیت زیادی به جایگاه اسلام در دربار ترک می‌داد؛ از همین روی در دوران کوتاه پادشاهی خود، فرمان‌های بسیاری برای مرمت آثار مذهبی و ساخت بناهای جدید اسلامی صادر کرد. او در زمان مرگ تنها ۲۷ سال سن داشت و پیکر او به‌همراه همسر و سه پسرش در بیرون مسجد دفن شده است.

مسجد سلطان احمد در گذشته تنها یک مسجد نبود و مرکز اجتماعی شهر قسطنطنیه به شمار می‌آمد. در این مجموعه در گذشته علاوه بر مسجد، ساختمان‌ها و بخش‌های دیگری چون مدرسه و مکتب، غرفه پادشاهی، حمام ترکی، آب‌نما و وضوخانه، بیمارستان و اتاق‌های اجاره‌ای وجود داشت. آشپزخانه و موقت خانه نیز از دیگر بخش‌های این مجموعه بودند. موقت خانه مکانی بود که ستاره‌شناسان در آن گرد هم جمع می‌شدند و زمان‌های دقیق طلوع و غروب و دیگر اوقات مهم در تقویم اسلامی را به دست می‌آوردند. متاسفانه بسیاری از بخش‌های مجموعه مسجد سلطان احمد از جمله آشپزخانه و موقت خانه بعدها در طی قرن نوزدهم نابود شدند.

مسجد سلطان احمد اولین بار در سال ۱۸۳۷ بازسازی شد و تا به امروز چند بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. آخرین مرمت سقف مسجد سلطان احمد نیز در زمستان ۲۰۲۰ انجام شده است. تاکنون اشخاص مشهور بسیاری همچون بندیکت شانزدهم، ۲۶۵امین پاپ اعظم و باراک اوباما از مسجد سلطان احمد دیدن کرده‌اند. این مسجد یکی از بزرگترین مساجد ترکیه است و می‌تواند ۱۰ هزار نمازگزار را در خود جای دهد.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

نام «سدفکار آقا محمد بیچاکچو» (Sedefkar Mehmed Agha Biçakçiu) (۱۵۴۰-۱۶۱۷) به‌عنوان معمار عثمانی مسجد سلطان احمد در تاریخ ثبت شده است. او اصالت آلبانیایی داشت. این معمار با بناهای خود در تاریخ استانبول بسیار تاثیرگذار بود؛ به‌طوری که نام میدانی که مسجد سلطان احمد در آن قرار دارد را «سلطان احمد» گذاشتند. این مسجد را می‌توان نقطه اوج آثار این معمار دانست. «محمد آقا» آخرین شاگرد معمار سینان بود و رسالت خود را با افزودن سبک معماری درخشان و رنگارنگ به ایده‌های هنرمندانه استادش انجام داد. معمار سینان یکی از برترین معمارهای دوره عثمانی و خالق بناهایی چون کاخ توپکاپی، مسجد سلیمانیه، حمام خرم سلطان ایاصوفیه و غیره بود.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

مسجد سلطان احمد دارای پنج گنبد اصلی، ۶ مناره و هشت گنبد فرعی است و طرح نهایی آن، اوج دو قرن توسعه مسجد عثمانی را به ما نشان می‌دهد. در نگاه اول پنج گنبد اصلی آن به نظر می‌آیند که یکی بزرگ‌تر از بقیه است و با ارتفاع ۳۴ متر درست در مرکز قرار گرفته است. چهار گنبد کوچک‌تر در اطراف گنبد مرکزی قرار دارند و درمجموع شکلی آبشار گونه به بنا می‌دهند.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

آنچه در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، نقشه ساختمان‌های باقی‌مانده در مجموعه مسجد سلطان احمد است.

• ۱. مسجد
• ۲. مدرسه
• ۳. مقبره
• ۴. مدرسه ابتدایی
• ۵. غرفه پادشاهی
• ۶. هیپودروم (میدان سلطان احمد)
• ۷. سکوی باغ
• ۸. بازار آستارا

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

مسجد سلطان احمد از نمازخانه بزرگی تشکیل شده که در زیر یک گنبد واحد و یک صحن باز در شمال غربی یک‌پارچه شده است. محوطه بیرونی که با دیوار سنگی با پنجره‌ها محصور شده، از هر طرف به‌جز قبله، اطراف مسجد و بارگاه را فرا گرفته است. هرچه به‌سمت تنگه بسفر پیش بروید، ارتفاع به‌شدت در سمت دیوار قبله کاهش می‌یابد؛ جایی که یک تراس جداگانه و یک غرفه سلطنتی در یک زیرزمین ساخته شده است.

تراس قبله متشکل از یک باغ دیوارکشی شده داخلی و یک فضای خارجی است که در گذشته اتاق‌هایی برای اجاره کردن در آن وجود داشت. این تراس دارای یک ورودی در هر دو طرف با گذرگاه‌های منتهی به خیابان بازار (آراستا) و محله پایین آن است. در سال ۱۹۱۲ یک آتش‌سوزی در این منطقه رخ داد که بعدها منجر به بازسازی خیابان بازار شد؛ فضای خارجی این تراس هم‌اکنون به‌عنوان پارکینگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. صحن مسجد از زمین‌های اطراف بالاتر است و از طریق سه ورودی با پله‌های به‌سمت بالا می‌توان به آن راه یافت.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

در ساخت مسجد عظیم و باشکوه سلطان احمد از مصالح و سنگ‌های مختلفی از جمله سنگ سماق، گرانیت قرمز، مرمر، سنگ بِرش و... استفاده شده است. دیوارهای مسجد آبی با استفاده از سنگی به نام mold stone ساخته شدند؛ زیرا این سنگ سبک است و به‌راحتی فرآوری می‌شود. این سنگ‌ها را با کشتی به ساحل بسفر در «آهیرکاپی» (Ahirkapı) می‌آوردند و سپس با کالسکه و اسب به محل ساخت مسجد می‌بردند.

مرمر سفید از جزیره مرمره ترکیه، سنگ سماق قرمز را از منطقه «میحلیجیک» (Mihalıccık) استان آناتولی و سرب را از اسکوپیه (پایتخت امروزی جمهوری مقدونیه) به استانبول آوردند تا از آن‌ها برای ساخت گنبد مسجد سلطان احمد استفاده کنند.

منبع عکس: besthqwallpapers.com

اگر قصد دارید از میدان سلطان احمد (هیپودروم سابق) به مسجد سلطان احمد بروید، سه ورودی مختلف پیش روی شما قرار دارد. دو دروازه جانبی میدان سلطان احمد دارای سردرهایی باشکوه هستند. به‌غیر از این چهار ورودی، سه درب دیگر در امتداد دیوار شمال شرقی مجموعه سلطان احمد تعبیه شده است. شمالی‌ترین درب بخش شمال شرقی شما را به‌سمت مدرسه قرآنی و مقبره سلطان احمد هدایت می‌کند. این دروازه سوم از بیرون به دیوار محوطه نزدیک است.

منبع عکس: buffaloah.com

دو درب دیگر شمال شرقی مجموعه سلطان احمد به مکان دارالفنون، اولین دانشگاه عثمانی راه دارند؛ دانشگاهی که در سال ۱۸۵۴ توسط معمار «فوساتی» (Fossati) ساخته شد. این بنا در سال ۱۸۷۶ توسط پارلمان عثمانی و بعداها توسط وزارت دادگستری تصرف و در سال ۱۹۳۳ در آتش‌سوزی ویران شد. امروزه نیز از مکان آن به‌عنوان یک پارک عمومی نگهداری می‌شود.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

یک آبخوری شش‌ضلعی و مسقف در میانه حیاط مسجد قرار دارد که از ۶ ستون مرمر ساخته شده است و پیش از هر چیزی توجه را به‌سمت خود جلب می‌کند. این آبخوری در گذشته یک سقف گنبدی با طاقی حکاکی شده داشت؛ اما اخیرا آن را با گنبدی ساده و کوچک‌تر تعویض کرده‌اند و امروزه دیگر آبی در این آبخوری وجود ندارد. در جلوی آبخوری دمی درنگ کنید و به دورتادور حیاط بنگرید.

سراسر حیاط مسجد سلطان احمد با رواق‌هایی هم‌شکل و ۲۶ ستون احاطه شده است؛ رواق‌هایی که بر بالای هرکدام گنبدی قرار دارد. اگر کمی بیشتر دقت کنید متوجه خواهید شد که رواق‌ها و گنبدهای بخش متصل به مسجد و ضلع چهارم، کمی مرتفع‌تر و عریض‌تر هستند. ستون‌های طاق و رواق از سنگ مرمر و همچنین سنگ آذرین تراشیده شده‌اند و کف آن نیز با کاشی‌های مرمر سنگ‌فرش شده است. شیرهای آب و وضوخانه‌ها نیز در دو طرف حیاط مسجد قرار دارند.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

حیاط مسجد دارای دو ردیف پنجره‌های روی هم (مستطیل‌شکل در زیر و قوسی در بالا) است که در فواصل منظم در هر سه نما قرار گرفته‌اند و بالای آن‌ها نرده‌ای از سنگ مرمر وجود دارد. یک راهروی دوطبقه نیز در امتداد محوطه بیرونی قرار دارد که در سطح زیرزمین آن شیرهای آب برای وضو گرفتن دیده می‌شود. این راهروی باریک که دارای سقفی شیب‌دار در سطح پنجره‌های صحن فوقانی است، در مقیاس بزرگ‌تری ادامه یافته است و از دو طرف به نمازخانه می‌پیوندد؛ جایی که سقف آن با گنبدها و طاق‌های بشکه‌ای شکل پوشیده شده است.

منبع عکس: istanbultourstudio.com

مسجد سلطان احمد طرح مکعبی شکل دارد. چهار مناره این مسجد در چهار گوشه بنا قرار دارند و دو مناره دیگر در میان آن‌ها دیده می‌شود. هر یک از مناره‌های اطراف گنبد مسجد، ستونی و مدادی شکل هستند و سه بالکن (Serefe) دارند؛ البته این موضوع درباره مناره‌های انتهای حیاط صدق نمی‌کند و روی این دو مناره تنها دو بالکن دیده می‌شوند. دلیل کم بودن تعداد بالکن‌ها در این دو مناره ساده است. موذن مسجد در گذشته مجبور بود روزی پنج بار از این مناره‌ها بالا و پایین برود و به این ترتیب، کاهش تعداد بالکن‌ها، کار او را آسان‌تر می‌کرد.

امروزه دیگر برای اذان گفتن، فردی از این پله‌ها استفاده نمی‌کند و یک سیستم صوتی عمومی و باکیفیت جایگزین موذن شده است؛ سیستمی که نوای آن در بخش‌های قدیمی و تاریخی شهر شنیده و توسط مساجد دیگر در نزدیکی منعکس می‌شود. جمعیت زیادی از ترک‌ها و گردشگران هنگام غروب خورشید در پارک رو به مسجد جمع می‌شوند تا صدای اذان را بشنوند؛ در زمان غروب خورشید، مسجد سلطان احمد توسط نورافکن‌های رنگی روشن می‌شود و چشم‌اندازی خلق می‌کند که امکان ندارد از یاد ببرید.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

ورودی اصلی نمازخانه از حیاط است و دو ورودی فرعی دارد. ورودی اصلی با گنبد رواق مرتفع مرکزی برجسته شده است که تابلوی قرآنی مرمری بر بلندای خود دارد. نمازخانه مستطیلی شکل، جادار و دارای فضایی باز است. شبستان مسجد سلطان احمد یکی زیباترین و باشکوه‌ترین بخش‌های این مجموعه است. در شبستان به هر سمتی که بنگرید با حجمی از رنگ‌ها و طرح‌های مختلف روبه‌رو می‌شوید که تمیز دادن آن‌ها از یکدیگر کاری مشکل است.

بخش پایینی ستون‌های شبستان مسجد آبی با کاشی‌های سنتی و طرح و نگارهای ویژه ترکی‌ تزیین شده‌اند؛ کاشی‌های دست‌سازی که شمار آن‌ها به حدود ۲۳ هزار می‌رسد (طبق شمارش در بازسازی سال ۲۰۱۴) و بیش از ۵۰ طرح مختلف از گل لاله در آن‌ها دیده می‌شود. از پایین که به‌سمت بالا بروید، ابتدا کاشی‌های سنتی و کم نقش و نگار را خواهید دید و به‌ترتیب با کاشی‌های جدیدتر و پرزرق‌وبرق روبه‌رو خواهید شد که طرح‌هایی شلوغ‌تر دارند و طرح گل‌ها، میوه‌ها و درختان سرو در میان آن‌ها به چشم می‌خورند. رنگ آبی در کاشی‌های بالاتر به وضوح دیده می‌شود.

منابع عکس‌ها: sultanahmetcamii.org

اگر در وسط شبستان مسجد سلطان احمد بایستید و به‌آرامی بچرخید، ۲۶۰ پنجره ارسی و رنگارنگ را خواهید دید؛ پنجره‌هایی که نور داخل شبستان را به‌خوبی تامین می‌کنند. ارسی نوعی پنجره مشبک است که درب آن با بالا و پایین رفتن باز و بسته می‌شود. ساخت ارسی‌ها در ایوان‌ها، کوشک‌ها و رواق‌های ساختمان‌های ایرانی و اسلامی رایج است.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

در هر نیم طاق مسجد، پنج پنجره دیده می‌شود که برخی از آن‌ها شیشه ندارند و تنها به‌شکل پنجره ساخته شده‌اند. به شما پیشنهاد می‌کنیم که بنشینید و به سقف مسجد نگاهی بیندازید. در سقف مسجد گنبدی در وسط و چهار نیم‌گنبد در اطراف به چشم می‌خورند. تزیینات گنبد وسطی کاملا متمایز است و پایین آن نواری آبی‌رنگ و جذاب دیده می‌شود. گنبد روی بخش سه گوشی قرار دارد که وزن آن روی چهار پایه عظیم یا «پای فیل» است. نیم گنبدها با تکیه‌گاه‌هایی در دو طرف مهاربندی و با سقف‌های شیب‌دار و برجک‌های گنبدی شکل محکم شده‌اند. این آرایش ساختاری فضای داخلی بازی را فراهم می‌کند و جلوه‌ای از گنبدهای آبشاری را در نمای بیرونی نمایش می‌گذارد. این ترکیب به چهار گوشه ختم می‌شود؛ جایی که گنبدهای کوچک تکی، جانشینی هرمی را تکمیل می‌کنند.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

هر نیم‌گنبد دارای ۱۴ پنجره است و گنبد اصلی نیز به‌تنهایی ۲۸ پنجره در دورتادور خود دارد. جالب است بدانید شیشه‌های رنگی پنجره‌ها هدیه‌ای از رئیس دولت جمهوری ونیز به سلطان احمد اول بود؛ البته تا به امروز، بسیاری از آن‌ها با نمونه‌های جدید و کم ارزش جایگزین شده‌اند. جمهوری ونیز، نام حکومتی ایتالیایی بود که در طی قرن هشتم تا هجدهم بر شرق ایتالیا، بخش‌هایی از یونان و بالکان حکومت می‌کرد. این جمهوری بعدها در طی جنگی با امپراتوری اتریش از بین رفت و سرزمین‌های آن به بخشی از خاک ایتالیا و اتریش بدل شد.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

ایزنیک در گذشته مرکز سفالگری سرزمین آناتولی و ترکیه قدیم بود و مردم آن در تکنیک و نقش و نگار کاشی‌کاری مهارت خاصی داشتند. هزینه هر کاشی و درمجموع کاشی‌های مسجد سلطان احمد بسیار هنگفت بود. سلطان احمد که بودجه محدودی داشت، فرمان داد تا هزینه هر کاشی را صرف‌نظر از زمان تهیه، یکسان حساب کنند. این فرمان ناعادلانه باعث شد تا کیفیت کاشی‌های تولید شده به مرور زمان کاهش یابد؛ زیرا نرخ کاشی‌های باکیفیت در طول زمان متغیر بود.

منابع عکس‌ها: sultanahmetcamii.org

روی کاشی‌های آبی، طرح‌هایی سنتی از جمله درخت سرو، گل لاله، رز و میوه‌های مختلف دیده می‌شوند که ترکیبی نمادین از بهشت برین هستند. جالب است بدانید که استفاده از این طرح‌ها در کاشی‌کاری‌های مسجد آبی به دستور رسمی سلطان احمد اول انجام شد و این اولین باری بود که چنین تزیینات باشکوه و مفصلی در مسجدی با معماری عثمانی به کار می‌رفت.

محراب مسجد یکی از مهم‌ترین بخش‌های درون مسجد سلطان احمد است؛ محرابی که به زیبایی از مرمر سفید تراشیده شده است و در قسمت بالای آن طاقچه‌هایی پی‌درپی و آبشاری دیده می‌شود. در بالای محراب دو تابلو سبز رنگ وجود دارند که روی آن نوشته‌هایی طلایی رنگ به چشم می‌خورد. در اطراف محراب مسجد نیز پنجره‌های رنگی بسیاری وجود دارند. با کمی دقت متوجه خواهید شد که دیوارهای اطراف پنجره‌ها مرمر نیستند و با کاشی‌های پر نقش و نگار پوشانده شده‌اند.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

در سمت راست محراب، یک منبر بلند با تزئیناتی کم‌نظیر وجود دارد که نگاه‌ها را به خود جلب می‌کند. کافی است کمی عقب بروید تا انتهای طلایی و هرمی شکل بالای آن را ببینید. امام جماعت مسجد برای سخنرانی و خواندن خطبه‌ها بالای این منبر می‌رود. منبر مسجد سلطان احمد به‌گونه‌ای طراحی شده است که در شلوغ‌ترین ساعت‌ها نیز تمام افراد بتوانند امام جماعت را ببینند و سخنان وی را بشنوند.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

لوسترهای شمعدانی بزرگ در کنار پنجره‌ها نقش مهمی در روشن کردن فضای مسجد سلطان احمد بازی می‌کنند. نکته جالب‌توجه درباره این لوسترها در گذشته این بود که روی آن‌ها تخم‌های شترمرغ می‌گذاشتند؛ زیرا تخم شترمرغ دافع عنکبوت است و از بسته شدن تار عنکبوت جلوگیری می‌کند. تخم‌های شترمرغ خود در کاسه‌هایی شیشه‌ای و مجلل نگهداری می‌شدند. شیشه لامپ‌ها و شمعدان‌های لوسترها نیز مزین به جواهرات،طلا و نگین‌های ارزشمندی بود که بیشتر آن‌ها در طول زمان به غارت رفتند یا برای نگهداری در موزه‌ها جابه‌جا شدند.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

خوشنویسی‌ها در نقاط مختلف مسجد آبی از کاشی‌ها گرفته تا حاشیه پنجره‌های قدی مسجد دیده می‌شوند؛ خوشنویسی‌هایی از آیات قرآن که توسط سید کاظم گبری، یکی از بهترین خوشنویسان قرن هفدهم خلق شده‌اند. به‌علاوه لوح‌هایی نیز روی دیوارهای مسجد سلطان احمد به چشم می‌خورند که مزین به آیات قرآن مجید و اسامی سلاطین عثمانی هستند. این آثار هنری زیبا همگی در قرن هفدهم خلق و در مسجد نصب شدند؛ اما در سال‌های بعدی مورد بازسازی قرار گرفتند.

کف مسجد آبی با فرش‌های بزرگ و اهدایی پوشانده شده است. این فرش‌ها در طول زمان‌های مشخص با فرش‌هایی نو جایگزین می‌شوند.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

غرفه پادشاهی در گوشه جنوب شرقی مسجد سلطان احمد واقع شده بود. این بخش از این مجموعه یک درب ورودی جداگانه نیز داشت که با یک سطح شیب‌دار، ورود سلطان به‌همراه اسبش را ممکن می‌ساخت. این سطح شیب‌دار به یک ایوان متصل بود که به تنگه بسفر اشراف داشت و در هر طرف آن، یک اتاق دیده می‌شد. این عمارت مخصوص استراحت و عبادت سلطان بود؛ سلطان احمد ۱۰ روز آخر ماه رمضان را در این عمارت به دعا و عبادت مشغول می‌شد و تا روز عید فطر در این عمارت باقی می‌ماند.

ساخت چنین غرفه‌ای در معماری عثمانی سابقه نداشت و این بخش یکی از دیگر بخش‌های متمایز مسجد آبی به شمار می‌آید. در این غرفه یک طاق سرپوشیده و دو اتاق استراحت کوچک وجود دارند. در طبقه بالای آن نیز لژ سلطان به چشم می‌خورد که راه دسترسی به آن از طریق همان طاق سرپوشیده است.

غرفه پادشاهی در طی شورش سال ۱۸۲۶ استانبول، مقر فرماندهی عملیات ضدشورش بود. این شورش توسط جان‌نثارهای امپراتوری عثمانی (Janissaries) شکل گرفت؛ آن‌ها که از واحدهای ویژه ارتش این سلطنت محسوب می‌شدند در واقع فرزندان به گروگان گرفته شده خانواده‌های مسیحی بودند که در دوران کودکی به اجبار به مسلمانان و ترک‌ها سپرده شده بودند. در نهایت جمعیت زیادی از آن‌ها به دستور امپراتور کشته شدند.

مدرسه ابتدایی تاریخی مجموعه مسجد سلطان احمد (Sıbyan Mektebi) به‌عنوان «مرکز اطلاعات مسجد» استفاده می‌شود. این بخش در مجاورت دیوار بیرونی مسجد در سمت ایاصوفیه قرار دارد و معمولا در آن یک ارائه رایگان در مورد مسجد آبی و اسلام به‌طور کلی به بازدیدکنندگان ارائه می‌شود.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

بیشتر مسجدها دو یا نهایتا چهار مناره دارند؛ اما مسجد سلطان احمد دارای ۶ مناره است. گفته می‌شود که دلیل ساخت این ۶ مناره در واقع یک سوءتفاهم بین معمار این مجموعه و سلطان احمد اول بوده است. واژه‌ آلتین (Altin) در ترکی به‌معنای طلایی است و کلمه‌ ترکی آلتی (Alti) نیز بیانگر عدد ۶ است. از قرار سلطان احمد به معمار دستور ساخت مناره‌هایی طلایی (Altin) می‌دهد؛ اما معمار اشتباه متوجه می‌شود و به‌جای مناره‌های طلایی، مسجدی با ۶ مناره بنا می‌کند.

در حال حاضر تنها دو مسجد با ۶ مناره در ترکیه وجود دارند که یکی از آن‌ها مسجد سلطان احمد و دیگری «مسجد سابانچی» (Sabancı Mosque) در آدانا است. پس از ساخت مسجد آبی، سلطان احمد با انتقادهای زیادی روبه‌رو شد؛ زیرا تا آن زمان مسجدالحرام در مکه، تنها مسجدی بود که ۶ مناره داشت. سلطان احمد برای حل این مشکل فرمان داد تا با هزینه پادشاه یک مناره جدید برای مسجدالحرام ساخته شود تا این مسجد مناره‌های بیشتری از سلطان احمد داشته باشد. وی با این کار جایگاه مسجدالحرام به‌عنوان مهم‌ترین مسجد مسلمانان را حفظ کرد. لازم به ذکر است که عده‌ای صحت تاریخی این مسئله را قبول ندارند و می‌گویند که مسجدالحرام قبل از این اتفاقات هم هفت مناره داشته است.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

گنبد مرکزی مسجد سلطان احمد همانند آبشاری بزرگ به پایین سرازیر شده است؛ اما این مسجد اصلا آبی‌رنگ نیست؛ پس چرا به آن مسجد آبی یا مسجد کبود می‌گویند؟ دلیل این نام‌گذاری به کاشی‌های زیبای آبی‌رنگی بازمی‌گردد که بیشتر نمای قسمت‌های داخلی و بالای مسجد را پوشش داده‌اند. پس در واقع نام مسجد آبی هیچ ربطی به‌ظاهر بیرونی مسجد ندارد.

طبق یک روایت دیگر در باب این نام‌گذاری گفته می‌شود که سال‌ها پیش، زمانی که ملوانان حاضر در کشتی به تنگه بسفر نزدیک می شدند، انعکاس آب را روی مسجد می‌دیدند و بنابراین آن را مسجد آبی نامیدند. امروزه دیدن چنین چشم‌اندازی امکان‌پذیر نیست؛ زیرا ساختمان‌های بلند و جدیدی میان مسجد سلطان احمد و حاشیه بسفر ساخته شده‌اند.

منبع ویدئو: Skyprostudio.com

اگر امکان سفر به استانبول را ندارید یا به‌دلیل محدودیت‌های کرونا نمی‌توانید به سفر بروید، با گزینه تور مجازی مسجد سلطان احمد استانبول از این جاذبه بی‌نظیر دیدن کنید.

هتل فور سیزن منطقه‌ سلطان احمد. منبع عکس: hospitalitynet.org

هتل رزیدنس استانبول، هتل خانه آبی استانبول، هتل سلطان احمد پالاس، هتل آستارا بوتیک، هتل ارتن کوناک و هتل هیپودروم نزدیک‌ترین هتل‌ها به مسجد سلطان احمد هستند. البته در محله سلطان احمد هتل‌های بسیاری برای اقامت وجود دارند که در میان آن‌ها می‌توان به هتل‌های ارزانی چون هتل آلزر با موقعیت خوب (نزدیک میدان ارابه‌رانی)، سرویس دوستانه، کف چوبی، مبلمان سنتی و قدیمی) و هتل هاندان با طراحی قدیمی و سنتی و هتل‌های متوسطی چون دارالسعاده، دارالسعادت، آمیرا، ملکه زو، هتل اسانس با طراحی قدیمی ویکتوریایی - عثمانی و هتل آرمادا با رستوران پشت بام و اتاق‌هایی رو به دریا یا بخش قدیمی استانبول (با چشم‌انداز زیبایی از ایاصوفیه و مسجد آبی در شب) اشاره کرد.

هتل فور سیزن منطقه‌ سلطان احمد، از بهترین هتل‌ های جهان، با اتاق‌هایی رو به دریای مرمر، شهر قدیمی یا حیاط و تراسی با منظره‌ بسیار زیبا از شهر قدیم و آثاری چون ایاصوفیه و هتل جلال سلطان نیز از هتل‌های گران و فوق گران منطقه سلطان احمد هستند.

منبع عکس: sultanahmetcamii.org

ورود به مسجد سلطان احمد کاملا رایگان است و نیازی به پرداخت هیچ هزینه‌ای برای بازدید نیست. این مسجد همانند دیگر اماکن مقدس قوانین و مقررات خاص خود را دارد و نیاز است پیش از ورود به این مسجد پوشش مناسب داشته باشید.

پوشش مناسب خانم‌ها: برای بازدید از مسجد سلطان احمد الزامی برای پوشیدن چادر یا پوشاندن صورت وجود ندارد؛ اما گردشگران باید موهای خود را بپوشانند و از روسری و شال در این مسجد استفاده کنند. اگر بلوز یا تیشرت خانمی آستین کوتاه است، باید شال خود را به‌گونه‌ای تنظیم کند که بازوان و دستان وی را نیز پوشش دهد. اگر همراه خود روسری و شال ندارید، نگران نباشید؛ زیرا در ابتدای ورود به مسجد سلطان احمد، شال به‌صورت رایگان در اختیار شما قرار داده می‌شود. به‌علاوه پوشیدن شلوارک و دامن کوتاه نیز ممنوع است و گردشگران خانم باید با دامن و شلوار بلندی وارد مسجد شوند که تا پایین مچ آن‌ها را بپوشاند.

پوشش مناسب آقایان:آقایان نیز نمی‌توانند با شلوارک وارد مسجد آبی شوند و شلوار آن‌ها باید تا زیر زانو را پوشش دهد.

منبع عکس: saednews.com

در ادامه شما را با دیگر قوانین و مقررات ورود به مسجد سلطان احمد آشنا خواهیم کرد:

• ورود با کفش به مسجد در میان مسلمانان ممنوع است. قبل از ورود به شبستان مسجد سلطان احمد کفش‌های خود را از پا درآوردید و آن‌ها را در پلاستیک بگذارید؛ پلاستیک در ورودی مجموعه به‌صورت رایگان در اختیار شما گذاشته می‌شود.
• در زمان خروج از مجموعه مسجد آبی پلاستیک‌های استفاده شده را در سطل‌های مخصوص تعبیه شده بیندازید و روسری و شال را به بخش کارکنان مسجد پس دهید.
• زمانی که در مسجد آبی هستید سکوت را رعایت کنید و فراموش نکنید که در مکانی مقدس هستید.
• عکاسی با فلاش در مسجد آبی ممنوع است.
• از خیره شدن به نمازگزاران یا عکاسی از آن‌ها خودداری کنید.
• در زمان بازدید، احترام مسجد و نمازگزاران را حفظ کنید.
• صندوق اعانه مسجد آبی در خروجی قرار دارد. خیرات دادن برای مسجد الزامی نیست؛ اما با کمک های مالی خود می‌توانید در بازسازی و نگهداری از این بنای باشکوه و تاریخی شریک شوید.

منبع عکس: amazon.com

اگر برای عکاسی و گشت‌وگذار به مسجد سلطان احمد می‌روید حتما به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که در زمانی به‌غیر از برگزاری نماز در مسجد آبی باشید. اگر در تابستان به استانبول سفر کرده‌اید، به برنامه تورها توجه کنید؛ اغلب تورها بازدید را از مسجدآبی آغاز می‌کنند و سپس به سراغ دیگر جاذبه‌های نزدیک و اطراف مانند ایاصوفیه و توپکاپی می‌روند. پس اگر در صبحگاه به مسجد آبی بروید با تعداد زیادی از گردشگران روبه‌رو خواهید شد و لذت چندانی از بازدید از این بنای باشکوه نخواهید برد. به این ترتیب می‌توان گفت که بهترین ساعت بازدید از مسجد آبی در روزهای تابستان، ظهر و بعد از آن است. البته اگر در فصل‌های خلوت گردشگری به استانبول سفر کردید، اواسط صبح را برای دیدن مسجد سلطان احمد انتخاب کنید.

توجه داشته باشید که درهای ورودی مسجد در ساعت‌های اقامه نماز به روی گردشگران بسته می‌شوند و شما باید زمانی غیر از زمان‌های یومیه را برای گشت و‌ گذار در مسجد سلطان احمد انتخاب کنید. هرروز، پنج نوبت نماز در مسجد اقامه می‌شود که اولین نوبت پس از طلوع آفتاب و آخرین نوبت، اذان مغرب است. در هر نوبت، مسجد برای ۹۰ دقیقه بسته می‌شود. از مراجعه به مسجد آبی در وقت نماز ظهر جمعه خودداری کنید؛ زیرا جمعه‌ها از صبح تا ساعت ۱:۳۰ بعدازظهر درهای مسجد بسته است.

منبع عکس: heygo.com

مسجد سلطان احمد معمولا از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۱:۳۰ صبح، یک ظهر تا ۲:۳۰ بعدازظهر و ۳:۳۰ بعدازظهر تا ۴:۴۵ عصر باز است. برای اطالاع از ساعت‌های بسته بودن مسجد و ساعت‌های برگزاری نماز به این لینک مراجعه کنید.

اگر قصد عبادت در مسجد سلطان احمد را دارید، باید بدانید که درهای این مسجد به روی تمام مسلمانان از هر ملیت و نژادی باز است. این مسجد از ساعت ۵:۳۰ صبح برای نماز صبح باز می‌شود و تا آخرین نوبت نماز (اذان مغرب) باز می‌ماند. گردشگران غیر مسلمان نیز می‌توانند در زمان عبادت مسلمانان در مسجد حضور داشته باشند؛ اما اجازه عکاسی و گشت‌وگذار در مسجد را ندارند و باید منتظر بنشینند.

منبع عکس: گوگل‌مپ. عکاس: Giordano Moro

باسیلیکا سیسترن یکی از غیر منتظره‌ترین جاذبه‌های تاریخی شهر استانبول است که در قرن ششم میلادی ساخته شد و در حال حاضر زیر نظر یکی از سازمان‌های فرهنگی شهرداری استانبول به‌عنوان یک موزه و مکانی برای برگزاری رویدادهای ملی و بین‌المللی اداره می‌شود. این آب‌انبار حدود ۸,۹۰۰ متر مربع مساحت دارد و حجم آبی در حدود ۸۰ هزار متر مکعب را در خود جای داده است. در زمان بازدید از باسیلیکا سیسترن، ستون‌هایی با کله برعکس مدوسا توجه‌ها را به خود حلب می‌کنند؛ مدوسا یکی از شخصیت‌های اساطیری روم باستان است.

• فاصله از مسجد سلطان احمد با پای پیاده: ۲۸۰ متر (سه دقیقه)
• آدرس: استانبول، محله اروپایی سلطان احمد (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: taximtravel.com

بازار آراستا یکی از مراکز خرید استانبول است که در منطقه سلطان احمد و در قسمت قدیمی استانبول، پشت مسجد آبی و مجاور ورودی موزه موزاییک قرار گرفته است. این بازار با حال و هوای سنتی، ابعادی کوچک دارد و در دو طرف مسیر آن غرفه‌هایی جای گرفته‌اند که به فروش اجناس سنتی، صنایع دستی، فرش و موزاییک اختصاص دارند. این بازار در قرن ۱۷ و هم‌زمان با مسجد آبی ساخته شد و پس از مدتی، از آن به‌عنوان اصطبل و محل نگهداری اسب‌ها استفاده می‌کردند. در قرن ۱۸ میلادی، این مکان دوباره بازسازی شد و کاربری آن به بازار تغییر یافت که تا به امروز هم پا برجا بوده است.

• فاصله از مسجد سلطان احمد با پای پیاده: ۲۹۰ متر (سه دقیقه)
• آدرس: استانبول، محله اروپایی سلطان احمد، محله امینونو (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: istanbul.com

ایاصوفیه نماد گردشگری کشور ترکیه و مشهورترین جاذبه دیدنی شهر استانبول است. این مسجد در منطقه سلطان احمد در مرکز شهر استانبول درست روبه‌روی مسجد آبی قرار دارد و با قبه‌ها و مناره‌های بلند خود، نظر هر بیننده‌ای را به‌سمت خود جلب می‌کند. ایاصوفیه حدود ۱۵۰۰ سال پیش به‌عنوان کلیسای بزرگ امپراتوری بیزانس (روم شرقی) ساخته؛ اما ۹۰۰ سال بعد، با فتح استانبول توسط نیروهای عثمانی به دستور پادشاه عثمانی به مسجد تبدیل شد.

ایاصوفیه در فهرست میراث جهانی ثبت شده یونسکو قرار دارد و یکی از مکان‌های مورد احترام مسیحیان و مسلمانان است. این مکان مهم تاریخی با روی کار آمدن آتاتورک در ترکیه و اعلام رسمیت کشور جمهوری ترکیه به موزه ایاصوفیه بدل شد؛ البته این پایان کار نبود و ایاصوفیه در ژوئیه سال ۲۰۲۰ توسط رئیس‌جمهوری ترکیه دوباره به‌عنوان مسجد طبقه‌بندی شد.

منبع عکس: hagia-sophia-tickets.com

یکی از جذاب‌ترین ویژگی معماری مسجد ایاصوفیه ستون‌ها و طاق‌های آن هستند. چهار ستون بزرگ که به پای فیل شبیه هستند گنبد بزرگ ایاصوفیه را نگه داشته‌‌اند. ۴۰ پنجره کنار هم در ساقه گنبد مسجد نیز باعث می‌شوند نور خورشید از آن‌ها به‌ درون بنای ایاصوفیه‌ بتابد و چشم‌انداز زیبایی خلق شود. نقاشی‌های موجود روی کاشی‌های این بنا مانند موزاییک حضرت مسیح، تصاویری از مریم مقدس و مسیح، نقاشی جبرائیل و میکائیل، موزاییک ترکیب دسیسی، موزاییک زوئه و موزائیک اسقق از محبوب‌ترین آثار هنری موجود در ایاصوفیه هستند.

• فاصله از مسجد سلطان احمد با پای پیاده: ۳۰۰ متر (چهاردقیقه)
• آدرس:استانبول، محله اروپایی سلطان احمد، میدان ایا صوفیه (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: تریپ ادوایزر

حمام خرم سلطان ایاصوفیه یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین حمام‌های تاریخی استانبول است که قدمت آن به قرن شانزدهم و زمان سلطان سلیمان، پادشاه معروف عثمانی بازمی‌گردد. دستور ساخت این حمام را خرم سلطان، ملکه امپراتور عثمانی به معمار دربار (معمار سینان) داد؛ او نیز مکانی میان ایاصوفیه و مسجد آبی را برای ساخت این بنا انتخاب کرد. درهای این حمام در سال ۲۰۱۱ رو به عموم باز شد و گردشگران می‌توانند علاوه بر بازدید در این مکان خود را به یک استحمام به سبک ترکی‌ها دعوت کنند و از اسپای مدرن این مجموعه لذت ببرند.

• فاصله از مسجد سلطان احمد: ۳۵۰ متر (چهار دقیقه)
• آدرس: استانبول، منطقه فاتح، محله جانکورتاران، میدان ایاصوفیه (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: mimary.com

کاخ توپکاپی یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین کاخ‌های جهان محسوب می‌شود. این کاخ در قرن ۱۵ میلادی محل اقامت اصلی سلطان و مقر حکومت امپراتوری عثمانی بوده است. کاخ توپکاپی هم‌زمان با شکل‌گیری جمهوری ترکیه و پایان دولت عثمانی با دستور حکومتی در تاریخ سوم آوریل ۱۹۲۴ در فهرست آثار ملی این کشور به ثبت رسید.

کاخ توپکاپی شامل سه معماری مستقل از جمله سه بخش کاخ بیرونی، کاخ درونی و حرم‌سرا می‌شود. اساس ساخت این مجموعه رعایت انزوا و حریم سلطنتی بوده است؛ آنچه که امروزه نیز نه‌تنها در این اثر بلکه در باقی کاخ‌ها و آثار به‌جا مانده از دوره عثمانی مشهود است. چهار حیاط مجموعه کاخ توپکاپی و حرم‌سرا از جمله جاذبه‌های این مجموعه تاریخی در استانبول هستند

• فاصله از مسجد سلطان احمد با پای پیاده: ۶۰۰ متر (هفت دقیقه)
• آدرس: استانبول، محله اروپایی سلطان احمد(مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: istanbulvisitorguide.com

کلیسای ایا ایرنه یا کلیسای حاجیا ایرنه اولین کلیسایی است که در شهر باستانی قسطنطنیه ساخته شد و تا پیش از ساخت ایاصوفیه، دفتر اصلی مسیحیان قسطنطنیه بود. این بنا با قدمتی از ۱۶۰۰ سال قبل در کاخ اعظم کنستانتین قرار داشت. کلیسای ایا ایرنه یک بار در قرن پنجم و بار دیگر در قرن هشتم میلادی به دلایلی تخریب شد و هر بار مورد بازسازی قرار گرفت. در قرن هشتم موزاییک‌ها و تزیینات باشکوهی به داخل کلیسا افزوده شدند که ابهت و زیبایی آن را چند برابر کردند. این کلیسا در حال حاضر به موزه ایا ایرنه و همچنین محلی برای برگزاری موسیقی کلاسیک تبدیل شده است و هر سال بسیاری از کنسرت‌های فستیوال بین‌المللی استانبول در این کلیسا برگزار می‌شود.

• فاصله از مسجد سلطان احمد با پای پیاده: ۷۵۰ متر (۹ دقیقه)
• آدرس: استانبول، محله اروپایی سلطان احمد، منطقه فاتح (مشاهده روی نقشه)

نویسنده: نگین توکلی

عکس‌های گالری از ویکی‌مدیا (عکاسان: Benh LIEU SONG، Moonik، Jorge Láscar، Aleksandr Zykov)