کتالم

کتالم از جاهای دیدنی مازندران است که به‌واسطه طبیعت بکر، چشم‌اندازهای زیبای کوهستانی و چشمه‌های آب گرم از مقاصد مهم گردشگری این استان محسوب می‌شود.

شهر کتالم در حاشیه جنوبی دریاچه خزر، با ارتفاعات ییلاقی مشرف به باغ‌های مرکبات و شالیزارهای برنج فرصت خوبی برای گذراندن آخر هفته‌ای دلچسب در طبیعت است. جنگل‌های دالخانی در ۱۱ کیلومتری و سد میجران در ۱۰ کیلومتری این منطقه موقعیت‌هایی بکر برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی، عکاسی و برپایی کمپ هستند. با کجارو همراه باشید تا با شهر کتالم بیشتر آشنا شوید.

• آدرس: استان مازندران، شهرستان رامسر، بخش مرکزی (مشاهده روی نقشه)

شهر کتالم (Katalom) با نام کامل «کتالم و سادات‌شهر»‌ بین دو شهر تنکابن و رامسر در استان مازندران قرار گرفته است و تا شهر تنکابن، ۱۹ کیلومتر (۳۰ دقیقه) و تا شهر رامسر ۱۱ کیلومتر (۲۵ دقیقه) فاصله دارد. این شهر در غرب استان مازندران و در جنوب شرقی رامسر قرار دارد. فاصله تهران تا کتالم، ۲۱۰ کیلومتر (حدود چهار ساعت) و فاصله ساری تا این شهر، ۲۵۰ کیلومتر (حدود چهار ساعت و ۳۰ دقیقه) است.

شهر کتالم از شمال به سواحل دریای خزر و از جنوب به ارتفاعات روستاهای اربه کله، سر لیماک و لرسانور منتهی می‌شود؛ این شهر از غرب با تلخ آبرود و از شرق با روستای نیاسته و رودخانه نسارود محدود شده است.

منبع: مثلث آنلاین

دسترسی به کتالم، از طریق جاده ساحلی (رامسر-تنکابن) میسر می‌شود. میدان دوراهی کتالم در حدود ۱۶ کیلومتری غرب تنکابن و در حدود ۱۰ کیلومتری شرق رامسر در جاده ساحلی قرار دارد. در این میدان وارد بلوار ۲۲ بهمن شوید و بلوار را تا انتها بروید (حدود ۱٫۵ کیلومتر) تا به میدان کتالم برسید.

کتالم تا قبل از سال ۱۳۲۰ خورشیدی جمعیتی غیرمتمرکز و پراکنده داشت؛ اما در سال ۱۳۴۲ خورشیدی با احداث کارخانه چای در محدوده این منطقه، شهر به‌تدریج گسترش یافت و فضای شهری و مسکونی آن توسعه پیدا کرد.

بر اساس اسناد دو و سه قرن اخیر، سادات‌محله نیز از قرن دهم هجری شمسی در مجاورت کتالم بوده است و بسیاری از سادات این منطقه در محله‌ای به نام «بریشی» ساکن بودند. تا ابتدای قرن چهاردهم بسیاری سادات‌محله را با نام معاف‌محله می‌شناختند؛ اما گاهی در محاوره از آن با نام سید محله نیز یاد می‌شد.

منبع: جاده، عکاس: daniyal62

شهر کتالم را در گذشته با نام «گته لم» و «گتالم» نیز می‌شناختند. «گت» در گویش مازنی به‌معنای «آب» و «لت» به‌معنای «زمین بزرگ حاوی آب راکد یا برکه» است. نام این شهر در گذر زمان در زبان محاوره به کتالم تغییر یافت.

کتالم در سال ۱۳۴۰ خورشیدی در تقسیمات کشوری به شهر تبدیل و شهرداری کتالم و سادات‌محله تاسیس شد. از سال ۱۳۸۰ شهردار وقت این شهر، «رضا شعبانی»، نام آن را به سادات‌شهر تغییر داد. بر اساس برخی روایت‌ها انتخاب نام سادات برای این محله نیز متاثر از حضور و زندگی افراد سادات بسیاری در این منطقه بوده است.

• آدرس: خیابان شهید بهشتی، جاده دشت جلم (مشاهده روی نقشه)

در کتالم و سادات‌شهر نیز همچون بسیاری از شهرهای شمال ایران یک یا دو روز را شاهد برپایی بازار محلی خواهید بود. در روزهای دوشنبه و برخی اوقات چهارشنبه در کتالم مردم بومی منطقه در بازار به عرضه محصولات محلی همچون مربا، ترشی، شیر و ماست، ماهی، صیفی‌جات و صنایع دستی مازندران می‌پردازند و در سمت دیگر بازار نیز صدای مرغ، خروس و سایر حیوانات اهلی به گوش می‌رسد. بسیاری از گردشگران، این بازار‌های هفتگی را برای خرید سوغات انتخاب می‌کنند.

بازارهای محلی فرصت خوبی برای آشنایی با فرهنگ و خوراکی‌های بومی هر منطقه‌ای محسوب می‌شود و فضایی جذاب و رنگ و بویی متفاوت را برای شهر فراهم می‌آورد.

منبع: infu.ir

• آدرس: بلوار ۲۲ بهمن، خیابان رجایی، جاده تلارسر، جاده مارکوه (مشاهده روی نقشه)

قلعه مارکوه در جنوب شرقی کتالم از جاهای دیدنی این شهر است که بر اساس برخی اسناد تاریخی به قرن سوم هجری شمسی تعلق دارد. در دیگر منابع به‌دلیل وجود نشانه‌هایی از معماری ایران باستان در این قلعه، آن را به دوره ساسانیان نسبت می‌دهند و بر این باور هستند که بنای قلعه در دوره اسلامی بازسازی شده است. با توجه به موقعیت و معماری قلعه مارکوه به نظر می‌رسد که این قلعه در گذشته کاربری نظامی داشته است.

منبع: عصر ایران

از قلعه مارکوه به‌غیر از چهار حصار و برج چیزی بر فراز کوه باقی نمانده است. برای دسترسی به باقی‌مانده‌های قلعه باید مسیری پلکانی را در میان جنگل و کوه طی کنید. مسیر منتهی به این قلعه حدود ۳۰۰ پله دارد. در درون قلعه مارکوه سردابی به چشم می‌خورد که به روستای نیاسته کتالم می‌رسد.

برخی از محققان نام قلعه مارکوه را برگرفته از مارهای زیاد منطقه می‌دانند و برخی دیگر آن را متاثر از این می‌دانستند که قوم مادها در این منطقه زندگی می‌کردند.

شباهت معماری به قلعه بابک از ویژگی‌های مهم قلعه مارکوه به شمار می‌آید؛ قلعه‌ای با حدود ۶۰۰ متر مربع وسعت که چشم‌اندازی بی‌نظیر و زیبا از دریا و کوه‌های اطراف در اختیار شما می‌گذارد. قرارگیری چشمه‌های آب گرم این منطقه در کنار قلعه مارکوه از دیگر دلایل محبوبیت این جاذبه گردشگری است. قلعه مارکوه در اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۴۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.

• آدرس: میدان آقا بسمل، خیابان دستغیب ششم، روبه‌روی آرامستان سادات‌شهر (مشاهده روی نقشه)

ساخت بقعه متبرک پلا سید پس از فوت «آقا میر علی سید حسین»، مشهور به «آقا پلا سید» (پلا به‌معنی بزرگ است)، در سال ۹۱۲ هجری شمسی در سادات‌محله آغاز شد و در سال ۹۱۸ هجری شمسی به اتمام رسید. سال ساخت صندوق گور یا ضریح نیز در سال ۹۲۳ هجری شمسی ذکر شده است. جالب است بدانید سادات رامسر به دو تيره حسنی و حسينی تقسيم می‌شوند كه نسب هر دو تيره به صاحب اين بقعه، «آقا پلا سید» می‌رسد. آقا پلا سید در اوایل دوره حکومت صفویه به‌منظور ارشاد مردم به این منطقه مهاجرت کرد. وی در جواهرده وفات یافت و جنازه‌اش در سادات‌محله به خاک سپرده شد.

بقعه آقا پلا سید در كنار گورستانی بزرگ و مسجدی قديمی به نام ميرابوطالب، قرار دارد. درب ورودی با کنده‌کاری و اسلیمی‌های بسیار زیبا و صندوق یا ضریح این بقعه با قدمتی طولانی از جذابیت‌های بقعه و از شاهکارهای هنری منطقه به شمار می‌روند؛ بقعه‌ای که در بیشتر روزهای سال به‌خصوص در مراسم مذهبی همچون عاشورا گردشگران را به‌سمت خود می‌کشاند.

در محوطه اطراف امامزاده پلا سيد بين بقعه و مسجد ميرابوطالب، گور آقا بسمل، مرثيه‌سرای معروف قرن سيزدهم هجری شمسی قرار دارد؛ گوری ساده که مورد توجه خاص اهالی منطقه است. در سال ۱۳۸۳ بقعه پلا سید و آقا بسمل بازسازی و ضریح زیبایی روی گور آقا بسمل قرار داده شد.

«آقا سید محمد بن سید حسین»، مشهور به آقا بسمل، از نوادگان پلا سید و از عارفان سادات‌شهر بود؛ گفته می‌شود آقا بسمل به اصول و قواعد شعر و صنایع ادبی مسلط بود و بسیاری از اشعار و مرثیه‌های وی امروز در مراسم‌های مذهبی خوانده می‌شود. به باور برخی در ماه‌های محرم اگر اشتباهی در خواندن شعرهای او در مداحی‌ها رخ دهد، در خلوت به سراغ آن‌ها می‌رود و شکل درست اشعار خود را یادآور می‌شود.

منبع: safarbazi

• آدرس: خیابان شهید باهنر، جاده اربکله (مشاهده روی نقشه)

رامسر به آب گرم‌های خود شهرت دارد و هر سال گردشگران بسیاری به ییلاق‌های رامسر و منطقه‌های اطراف آن همچون اربکله می‌روند تا از مزایای آن‌ها بهره‌مند شوند. چشمه‌های آب گرم رامسر محدود به یک نقطه نیستند و شما می‌توانید در خود شهر رامسر، جواهرده، کتالم و سادات‌شهر به نزدیکی این چشمه‌ها بروید و از خواص درمانی آن‌ها استفاده کنید.

منبع: رهبال آسمان

استشمام بوی گوگرد یکی از نشانه‌های نزدیکی به چشمه‌های آب گرم شهرستان رامسر است. این آب گرم‌ها از نوع گوگردی و حاوی کلر بی‌کربنات کلسیم هستند و به همین جهت طعم شوری دارند. آب گرم‌های رامسر برای رفع عوارضی همچون رماتیسم، دردهای عصبی و عضلانی و از بین بردن تب کارآمد هستند. از جمله آب‌گرم‌های سادات شهر می‌توان به «اشکر گرما»، «کش» و «سنگ بنه» اشاره کرد. این آب‌ها را می‌توان به‌صورت مختلف از جمله بخور و نفس کشیدن در فضای آن و نوشیدن مورد استفاده قرار داد. آب‌گرم سادات‌شهر با دمایی حدود ۴۰ درجه سانتی‌گراد برای پیشگیری از بیمارهای تنفسی موثر است.

• آدرس: جاده ساحلی، هفت کیلومتری غرب سادات‌شهر، هریس، جاده جنت رودبار، جاده تالش‌سرا (مشاهده روی نقشه)

سد میجران که آب آن توسط رودخانه نسارود تامین می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین سدهای خاکی ایران است. این سد در جنوب غربی کتالم قرار دارد و پشت آن در امتداد روخانه نسارود، می‌توان دریاچه میجران را دید. وجود جنگل‌های دالخانی در محدوده سد میجران آن را به یکی از مقاصد گردشگری بدل کرده است. بسیاری از گردشگران برای استفاده از مناظر طبیعی و برپایی کمپ به محدوده این سد می‌روند و از تماشای کوه‌های اربه‌کله و دالخانی لذت می‌برند. رودخانه نسارود، همچون رودخانه‌های جنگل‌های آمازون، مسیر مارپیچ را از میان جنگل طی می‌کند.

برای دسترسی به سد میجران باید خود را به جاده تلارسر برسانید و مسیر خود را به‌سمت اربه‌کله ادامه دهید. مسیر منتهی به سد، جاده روستایی پرپیچ‌وخم و زیبایی است که به روستای کلاچه می‌رسد. امکان دسترسی به این سد از مسیر جاده جنت رودبار نیز وجود دارد که از میان جنگل‌های دالخانی عبور می‌کند.

منبع: گوگل‌مپ، عکاس: لیلا مولایی

• آدرس: شهر رامسر، کیلومتر سه جاده ساحلی، خیابان رمک (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از شهر کتالم: ۱۱ کیلومتر (۲۰ دقیقه)

آبشار ممشلم (mamshlem waterfall)‌ با ارتفاعی در حدود هشت متر، واقع در شهرستان رامسر، یکی از مقاصد گردشگری اطراف شهر کتالم (واقع در غرب کتالم) و یکی از بلندترین آبشارهای رامسر محسوب می‌شود. این آبشار به‌دلیل قرار گرفتن در میان جنگل‌های انبوه یکی از جاذبه‌های بکر و کمتر شناخته‌شده محسوب می‌شود که برای بازدید از آن باید خود را به تجهیزات طبیعت‌گردی مجهز کنید. آبشار ممشلم آبی شیرین و خنک دارد و در تابستان فرصت خوبی برای آب‌تنی و برپایی کمپ در میان جنگل فراهم می‌کند. در گویش گیلگی به جایی که آب زیادی در آن جمع شود، «لم» گفته می‌شود.

منبع: wikiloc

برای اقامت در کتالم گزینه‌های متعددی وجود دارد و شما می‌توانید با توجه به مقاصد گردشگری، ویلاهای نزدیک به ساحل دریا یا اقامتگاه‌های در محدوده جنگل‌های دالخانی را انتخاب یا در هتل‌های شهری اقامت کنید.

وجود روستاهای سرسبز در اطراف شهر کتالم منجر به به‌شکل‌گیری بوم‌گردی‌های بسیاری شده است که از میان آن‌ها می‌توان به دهکده میرداماد رامسر در نزدیکی قلعه مارکوه، خانه سنتی گل شمعدانی در مسیر سد میجران و بوم گردی کتالم رامسر در روستای گاولیماک اشاره کرد. هتل کوثر در مجاورت پارک ساحلی سادات‌شهر و هتل برج در محدوده جاده ساحلی کتالم نیز یکی از گزینه‌های اقتصادی و مناسب برای اقامت گردشگران محسوب می‌شوند.

منبع: shab.ir

شهر کتالم همچون سایر شهرهای استان مازندران آب‌وهوایی معتدل و مرطوب دارد؛ بنابراین میزان رطوبت آن برای گردشگران و کسانی که به چنین آب‌وهوایی عادت ندارند، به‌خصوص در اواخر بهار و تابستان آزاردهنده خواهد بود. این شهر زمستان‌هایی نسبتا سرد دارد و میزان بارندگی در فصل‌های پاییز و زمستان بالا است.

با توجه به شرایط آب‌وهوایی، بهترین زمان سفر به کتالم ابتدای فصل بهار و به‌خصوص در اردیبهشت ماه خواهد بود. روزهای پایانی تابستان و فصل پاییز نیز که هوا رو به خنکی می‌رود، می‌تواند زمان مناسبی برای سفر به شهر کتالم باشد.

مردم حاشیه جنوبی دریای خزر به گیلکی، مازنی و تالشی صحبت می‌کنند. از آنجا که در گذشته کتالم رامسر بخشی از دیلمان بوده است، مردم این منطقه به گیلکی صحبت می‌کنند. موقعیت جغرافیایی و شرایط آب‌وهوایی کتالم رامسر مشاغلی همچون باغداری، کشاورزی و دامداری را در این خطه رونق بخشیده است.

درآمد بسیاری از مردم کتالم از تولید محصولاتی همچون مرکبات، برنج، چای و پرورش ماهی است؛ اما هیچ‌کدام به‌اندازه رونق گردشگری در توسعه و آبادانی این شهر تاثیر نداشته‌اند.

منبع: خبرگزاری مهر، نام عکاس: مصطفی گرمان

در شهر کتالم برخی از آداب‌ و رسوم‌ مازندران و آیین‌های کهن از جمله جشن تیرگان برپا می‌شود. دو روایت درباره برپایی جشن تیرگان در باور مردم باستان وجود دارد. در روایت اول «تیشتر»، فرشته باران، بر «ایوش»، دیو خشکسالی، غلبه می‌کند و مردم در ۱۰ تیر ماه، سالگرد این پیروزی را جشن می‌گرفتند.

در روایت دوم، سپاه ایران به فرماندهی منوچهر از سپاه توران به فرماندهی افراسیاب شکست می‌خورد. پس از این شکست آرش کمانگیر، پهلوان ایرانی با برتاپ تیری مزر میان ایران و توران را مشخص می‌کند و از آن پس به این مناسبت جشنی برپا می‌شود.

مردم کتالم هر سال جشن تیرگان را با خواندن شعر و آوازهای محلی، پوشیدن لباس‌های نو و اجرای موسیقی برگزار می‌کنند. از دیگر مراسم‌های رایج در کتالم آیین مرتبط به باران‌خواهی و آب است که از بین آن‌ها می‌توان به مراسم ورف‌ چال، شیلان و آفتاب‌خواهی اشاره کرد که همه پیوند مستقیمی با آیین کشاورزی دارند. در مراسم ورف چال در اردیبهشت برف‌های باقی‌مانده از زمستان را در چاهی ذخیره می‌کنند. در این روز تمام امور روستا به عهده زنان است و هیچ مردی تا پایان مراسم برف چال اجازه بازگشت به روستا را ندارد.

منبع: خبگزاری ایرنا، عکاس: احسان فضلی اصانلو

در مراسم شیلان یا باران‌خواهی، زنان روستا وسایل مورد نیاز برای طبخ آش یا شیر برنج را آماده می‌کنند، به مکانی مقدس (مسجد یا درختی مقدس) در روستا می‌روند و پس از پخت آش دعا و درخواست باران می‌کنند.

مراسم آفتاب‌خواهی، زمانی برگزار می‌شود که بارش باران مانع از فعالیت کشاورزی شود. در این شرایط زنان روستا جمع می‌شوند، شعر و آوازهایی سنتی می‌خوانند و طلب آفتاب می‌کنند. به‌طور معمول بچه‌ها در روستاهای مختلف با پوشیدن لباس کهنه یا ضربه زدن به قوطی‌های حلبی و شعر خواندن در مراسم آفتاب‌خواهی شرکت می‌کنند و در پایان مراسم خانواده‌ها و بزرگان به آن‌ها شیرینی می‌دهند.

مردم کتالم آیین‌های دیگری از آداب و رسوم ایران همچون نوروزخوانی، چهارشنبه سوری و شب یلدا را نیز مانند باقی شهرها برگزار می‌کنند.

یکی از صنایع دستی‌ رایج در کتالم، چادر شب است. بسیاری از زنان با پارچه‌های رنگارنگ این صنایع دستی را تولید می‌کنند. به‌طور معمول زنان چادرشب‌ها را با طرح‌هایی بداهه می‌بافند و زمان زیادی را صرف آماده‌سازی آن‌ها می‌کنند. در کتالم به چادر‌شب‌بافی، لاون‌بافی نیز می‌گویند و از آن به‌عنوان رومیزی یا روتختی استفاده می‌کنند.

قدمت نمدبافی به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسد و یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی‌ شهر کتالم و خطه شمال کشور محسوب می‌شود. نمد از پشم گوسفند به دست می‌آید و برای تهیه آن باید پشم را زیر فشار، رطوبت و حرارت مشت‌و‌مال داد که فرایندی زمان‌بر و خسته‌کننده است. از نمد برای تولید کلاه، کوله و زیرانداز استفاده می‌کنند.

منبع: infu.ir

در میان صنایع دستی کتالم، هم‌جوشی شیشه، زیبایی و رنگ‌آمیزی منحصر‌به‌فردی را دارد. این صنعت هنری از کنار هم قرار گرفتن شیشه‌های رنگی در اندازه و شکل‌های مختلف درست می‌شود. در طی این فرایند با نرم شدن شیشه‌ها به‌واسطه حرارت، امکان جوش خوردن و اتصال آن‌ها در فرم‌های مختلف پدید می‌آید. هم‌جوشی شیشه‌ می‌تواند در طرح‌ها و شکل‌های خلاقانه‌ای ارائه شود و سوغاتی‌های زیبایی را به‌ وجود آورد.

یکی از صنایع دستی رایج در کتالم مروار بافی است که در تولید آن از چوب‌های نازک و زردرنگی به نام مروار استفاده می‌کنند. اگر چوب کیفیت پایین‌تری داشته باشد به رنگ سبز و سیاه است. برای تولید مروار ابتدا چوب‌ها را به قطعات کوچک‌تری تقسیم می‌کنند و سپس در آب می‌جوشانند. پس از بافت مروار برای خشک شدن، آن‌ها را در معرض آفتاب قرار می‌دهند. مروارهای مرغوب به رنگ زرد هستند و از آن‌ها برای بافت گلدان و سبد استفاده می‌شود.

حصیر بافی یکی از صنایع دستی رایج در شهرهای شمال کشور است که در شهر کتالم رامسر هم رواج دارد. بسیاری از زنان بومی منطقه برای کسب درآمد به حصیربافی روی می‌آورند و وسایل مختلفی از جمله زیرانداز، سبد، کاسه و سفره حصیری تولید می‌کنند. با توجه به قیمت پایین مواد اولیه این صنایع دستی، روستاییان می‌توانند محصولات حصیری خود را با قیمت مناسبی به علاقه‌مندان ارائه کنند.

منبع: infu.ir

در کتالم علاوه بر صنایع دستی می‌توانید خوراکی‌های خوشمزه و باکیفیتی را به‌عنوان سوغات انتخاب کنید. برنجک، پشت زیک، نان قتلمه و انواع مربا و ترشی‌های محلی می‌توانند انتخاب‌های خوبی باشند. برنجک یکی از شیرینی‌های محبوب و سنتی شهر کتالم است که از ترکیب آب، شکر، آب نارنج یا لیمو و برنج خشک شده درست می‌شود.

پشت زیک نیز یکی از شیرینی‌های محبوب کتالم است که همراه با چای سرو می‌شود و طعمی مشابه سوهان دارد. این شیرینی از ترکیب کنجد، گردو، شکر، کره و عسل درست می‌شود. نان قتلمه از نان‌های سنتی این شهر است که بیشتر در ماه رمضان طبخ می‌شود؛ اما در بازارهای محلی کتالم نیز می‌توانید آن را پیدا کنید. این نان از ترکیب آرد، شیر، شکر و تخم‌مرغ درست می‌شود.

کوکی‌های شکلاتی و نارگیلی، زیتون و برنج نیز از دیگر خوراکی‌های خوشمزه‌ای هستند که می‌توانید از کتالم به‌عنوان سوغات خریداری کنید.

منبع: جاذبه‌ها

شما نیز تجربه‌های خود را از سفر به کتالم و آشنایی با آداب و رسوم و صنایع دستی این شهر با کجارو به اشتراک بگذارید.

نویسنده: شقایق وحیدی

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: مجید هادی‌پور، احسان رجبی، Flighter)