روستای نیاک

شهرنشینان با وجود فراوانی امکانات رفاهی و تفریحی متنوع داخل شهر، برای فرار از مشکلات و دغدغه‌های زندگی به مکان‌های دنج و آرام پناه می‌برند. روستاهای زیبای ایران با جاذبه‌های تاریخی و طبیعی، مردمانی مهمان‌نواز با سنت‌های خاص، غذاهای محلی و سوغاتی‌های متفاوت از بهترین مقاصد گردشگری به شمار می‌رود.

«روستای نیاک» در جاده هراز، یکی از روستاهای قدیمی ایران و از جاهای دیدنی آمل است که با طبیعت سرسبز، آب‌وهوای پاک، بناهای تاریخی و خانه‌های زیبای قدیمی گردشگران بسیاری را جذب می‌کند. بازدید از جاذبه‌های گردشگری روستا، آشنایی با مردمان خون‌گرم و رسومات خاص آن‌ها، تجربه‌ای متفاوت و به‌یادماندنی است.

اگر از گردش در طبیعت روستاهای ایران لذت می‌برید، آشنایی با جاذبه‌های تاریخی و طبیعی روستای نیاک، سبب می‌شود تا این روستا را نیز در برنامه سفر خود قرار دهید.

• آدرس: استان مازندران، شهرستان آمل، بخش لاریجان (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: niakiha.loxblog.com ، عکاس: ناشناس

«روستای نیاک» یکی از روستاهای مازندران در شهرستان آمل است که در فاصله حدود ۸۰ کیلومتری از آمل در جاده هراز قرار دارد. این روستای کوچک در دره‌ای قرار گرفته که اطراف آن را کوه‌های ایرا، نوا و زرنجک احاطه کرده است و از سمت شمال به روستای انهه، از شرق به روستای کنارانجام و گیلاس، از غرب به ایرا و آب اسک منتهی می‌شود.

رودخانه‌ای از این روستا می‌گذرد که سرچشمه آن دشت آزو است و به رودخانه هراز سرازیر می‌شود. سنگ‌های بزرگی که از کوه جداشده و به میان رودخانه افتاده است، جلوه زیبایی به رود می‌دهد. این رود به‌دلیل خشکسالی چند سال اخیر، فقط در فصل‌های بهار و زمستان پرآب است و در فصول دیگر، قبل از پیوستن به هراز، خشک می‌شود. در اطراف رود، گیاهان خودرو رشد می‌کند که برخی از آن‌ها با گل‌های رنگارنگ، بر زیبایی منطقه می‌افزاید. برخی از این گیاهان نیز دارای میوه‌های ریز جنگلی است که بیشتر مورد تغذیه پرندگان و حیوانات قرار می‌گیرد.

روستای نیاک مسیر دسترسی آسانی دارد. این روستا در فاصله کمتر از ۱۰۰ کیلومتری تهران قرار گرفته است. از شرق تهران، وارد آزادراه تهران - پردیس شوید و سپس مسیر جاده هراز را در پیش بگیرید. با عبور از آبعلی، پلور و روستای آب‌اسک، در سمت راست جاده، تابلوی روستای نیاک را مشاهده می‌کنید. مسیر روستا از جاده اصلی جدا می‌شود و کاملا مشخص است.

منبع عکس: niakiha.loxblog.com، عکاس: ناشناس

«نیاک» به‌معنای «جد ما» از کلمه نیا، به‌معنای «جد و آبا» گرفته شده است. علت نام‌گذاری روستا، به دو برادر سید به نام‌های سید حسن ولی و سید عالی بازمی‌گردد. سید عالی با دختری از روستای اسک ازدواج می‌کند و صاحب سه پسر به نام‌های حسن، محمد و علی می‌شود. اهالی روستای نیاک خود را از نسل سید عالی و پسران او می‌دانند.

حدود ۶ قرن پیش، اهالی روستای اسک و نیاک تصمیم گرفتند که برای تامین آب مورد نیاز کشت و دام‌های خود در فصل تابستان، چاهی حفر کنند و برف را در آن ذخیره کنند. آن‌ها در منطقه‌ای به نام اسک وش، به‌وسیله بیل و کلنگ به کندن زمین پرداختند؛ اما به‌علت سنگلاخی‌بودن زمین، نمی‌توانستند حفره بزرگی ایجاد کنند.

روایت است که در اوج ناامیدی روستاییان، سیدی ناشناس به آن‌ها نزدیک و جویای کار آن‌ها شد. روستاییان درباره تلاش و عدم موفقیت خود سخن گفتند. آن شخص دایره‌ای برای آن‌ها رسم کرد و عصایش را به سمتی نشانه گرفت و به روستاییان گفت که در این مکان مشغول حفاری شوید و راه خود را در پیش گرفت. او قبل از رفتن از مردان روستا خواست تا مراسم ذخیره برف را هر سال و بدون حضور زنان برگزار کنند. پس از رفتن سید، روستاییان موفق به حفر چاه زیرزمینی شدند و با پرس‌وجو از هویت وی، دریافتند که از اهالی روستای نیاک است و سید حسن ولی نام دارد.

اهالی روستای نیاک، بنا به وصیت سید حسن ولی، هر سال در اواسط بهار (نیمه‌های اردیبهشت) مراسم «برف چال» یا «ورف چال» را در منطقه‌ «اسک وش» واقع در جاده پلور به رینه برگزار می‌کنند. در این مراسم، آخرین بقایای برف‌های زمستانی اطراف منطقه، توسط صدها نفر از مردان روستای نیاک، اسک و روستاهای همجوار جمع‌آوری و در داخل گودالی زیرزمینی ذخیره می‌شود تا در فصول کم‌آب، توسط دام‌داران محلی و عبوری مورد استفاده قرار گیرد. معمولا در روز مراسم برف چال، اهالی روستای اسک، میزبانی تمام شرکت‌کنندگان مراسم از جمله اهالی روستای نیاک را بر عهده دارند و با سفره‌های رنگین از آن‌ها پذیرایی می‌کنند.

منبع عکس‌های گالری: rooziato.com، عکاس: ناشناس

یک روز قبل از برگزاری مراسم برف چال، زنان روستای نیاک با استفاده از آرد نذری و آب چشمه‌های معدنی روستای اسک، خمیری درست می‌کنند و در محوطه آرامگاه سید حسن ولی، نان می‌پزند. نوعروسان روستایی نیز شیرینی، رشته و تخم‌مرغ رنگی آماده می‌‌کنند. شب‌هنگام این نذورات و غذاها بین مردان شرکت‌کننده در مراسم، توزیع می‌شود. در روز برف چال، تمام مردان به‌غیر از سالخوردگان و بیماران، از روستا خارج می‌شوند.

در غیاب مردان، زنان مسئولیت امور روستا را برعهده می‌گیرند و برای اطمینان از عدم ورود مردان به روستا، از بین خود نگهبانانی انتخاب می‌کنند و در گذرگاه‌ها و کنار پل می‌گمارند. زنان با آزادی کامل و ظاهری آراسته در محوطه‌ای گرد هم می‌آیند و به شادی می‌پردازند. این روز در میان بانوان روستا به روز «زن شاهی» شهرت دارد.

در گذشته، فاصله بین روستاها تا محل ذخیره برف با پای پیاده صورت می‌گرفت؛ اما امروزه بیشتر روستاییان، این مسیر را با ماشین طی می‌کنند. مردانی که برای جمع‌آوری برف به کوهستان می‌‌روند، با توجه به توان بدنی خود می‌کوشند تا قبل از رسیدن ظهر، یخچال را پر از برف کنند. پس از اقامه نماز جماعت ظهر، در هوای لطیف بهاری سفره‌‌هایی در دشت می‌گسترانند، فارغ از هرگونه اختلاف بر سر سفره می‌نشینند و پس از صرف غذا و رفع خستگی به روستاهای خود باز می‌گردند. انجام مراسم برف چال در اسک، سبب همیاری روستاییان منطقه و رفع کدورت‌های بین آن‌ها می‌شود و با تامین آب موردنیاز دام‌داران در تابستان به رونق دامداری در منطقه نیز کمک می‌کند.

جمعیت بومی روستای نیاک، طبق آمار سرشماری سال ۱۳۶۵ خورشیدی، بیش از ۴۷۰ نفر بوده که این تعداد در سال ۱۳۹۰، به ۱۴۳ نفر کاهش یافته است. از علل مهاجرت مردم روستا به شهرهای اطراف می‌توان به درآمد اقتصادی پایین، بیکاری فصلی و نبود کارگاه‌‌های تولیدی و صنعتی در منطقه اشاره کرد. اگرچه روستای نیاک از امکانات رفاهی نظیر آب، برق و تلفن برخوردار است، اهالی آن با تصور برخورداری از امکانات رفاهی بیشتر، به‌سوی شهرها مهاجرت می‌کنند و این روستا هرساله با کاهش جمعیت مواجه است. برخی از اهالی در تابستان به روستا می‌آیند و باقی ایام سال را در شهر زندگی می‌کنند؛ از این‌رو جمعیت روستا در تابستان به حدود ۱,۰۰۰ نفر می‌رسد.

• آدرس: ورودی روستای نیاک (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: اینستاگرام pole_niak، عکاس: ناشناس

«تخته پل» پلی آهنی است که امروزه راه اصلی ورود به روستای نیاک به شمار می‌رود. در گذشته راه اصلی ورود به این روستا و روستاهای دیگر، پلی به نام «پل مون» بوده است. در طول سال‌ها، چندین پل در روستا ساخته شده؛ اما بارش‌های فراوان، آن‌ها را ویران کرده است. تخته پل نیاک در سال ۱۳۶۲ خورشیدی ساخته شد و تاکنون (سال ۱۴۰۱ خورشیدی) مورد استفاده قرار دارد. با گذر از روی این پل و ورود به روستا، مسیری زیبا و سرسبز با جاده‌ای باریک و رو به بالا تا انتهای روستا پیش رو خواهید داشت. در ابتدای روستا و در کنار رودخانه، استراحت‌گاهی تفریحی برای گردشگران در نظر گرفته شده است که با پرداخت ورودی امکان پیک‌نیک و کمپینگ در فصل بهار و تابستان وجود دارد.

• آدرس: ورودی روستای نیاک (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: niakiha.loxblog.com، عکاس: ناشناس

با عبور از پل نیاک، در سمت راست مسیر، آثار باقی‌مانده از یک قلعه تاریخی و بسیار قدیمی مشاهده می‌شود که به قلادوش شهرت دارد. در لاریجان، قلعه‌های باستانی را «قلا» می‌نامند. این قلعه‌ها با هدف نظامی و به‌گونه‌ای ساخته می‌شد که نور آتش آن در شب، نمایان باشد. نگهبان قلعه با دیدن دشمن، آتشی در قلعه برپا می‌کرد تا دیگر قلعه‌ها آگاه شوند و آن‌ها نیز با برافروحتن آتش به یکدیگر اطلاع دهند. حدود ۲۰۰ سال پیش از سنگ‌های قلادوش برای ساخت حمام عمومی و خانه‌های مسکونی استفاده می‌شد. از این‌رو، این بنای تاریخی تخریب شده و بخش ناچیزی از آن باقی مانده است. در نزدیکی قلادوش، یک مجموعه اقامتی و تفریحی برای گردشگران نیاک وجود دارد.

• آدرس: روستای نیاک (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: niakiha.loxblog.com، عکاس: ناشناس

سید حسن ولی، از سادات و بزرگان روستای نیاک بوده است. او همسری اختیار نکرد؛ اما برادرش سید عالی، سه فرزند پسر داشت که جد اهالی نیاک به آن‌ها بازمی‌گردد. سید حسن ولی، بخشی از اموالش را به برادرزاده‌ها و بخشی را به سادات نیاک بخشید تا صرف نیازمندان و آبادانی روستا شود. اهالی روستای نیاک، بنا به وصیت او در اواسط بهار مراسمی به نام «برف چال» (ذخیره آخرین برف‌های زمستانی در یخچال‌های زیرزمینی برای تامین آب موردنیاز دام‌داران در تابستان) را برگزار می‌کنند.

سید حسن ولی در سال ۸۶۵ هجری قمری (۸۳۹ خورشیدی) و در سن ۷۲ سالگی در گذشت. مردم روستا روایات بسیاری از والامنشی، کرامات و رفتار نیکوی ایشان نقل می‌کنند؛ بر مبنای روایت‌ها این عارف درویش‌مسلک چنان حامی نیازمندان بوده که در یادها باقی مانده و با گذشت بیش از ۶ قرن، حکایات خیرخواهی‌های او نسل به نسل انتقال یافته است. آرامگاه سید حسن ولی در روستای نیاک قرار دارد و از زیارتگا‌ه‌های این روستا به شمار می‌رود. داستان‌هایی از شفایافتن بیماران لاعلاج در این زیارتگاه نقل می‌شود.

• آدرس: جاده هراز، خروجی شرقی شهر رینه (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: arga-mag.com، عکاس: ناشناس

«غارهای دستکند کافر کلی» یا «غار کافر» از مشهورترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان آمل به شمار می‌رود. این غارها در واقع شامل اتاق‌هایی می‌شود که توسط انسان‌ها در دل کوه و در پرتگاه‌ها و میان‌بندها تراشیده شده است و دسترسی به آن‌ها کار ساده‌ای نیست. تعدادی از این غارها در دره‌های نیاک وجود دارد که به اعتقاد اهالی روستا، نوعی گورستان اموات و متعلق به زرتشتیان بوده است.

طبق روایتی از اهالی روستا، حدود ۴۰ تا ۵۰ سال پیش، دو تن از اهالی با تجهیزاتی نظیر میله آهنی و طناب به درون کافر کلی رفته و در آنجا یک گرز سنگی و یک سپر سنگی یافته‌اند که بر آن‌ها نقش مار حک شده بود. این دو نفر، به‌همراه وسایل به‌دست‌آمده از غار، از روستا گریخته‌اند و تاکنون اثری از اشیا تاریخی به‌دست نیامده است.

منبع عکس: niakiha.loxblog.com، عکاس: ناشناس

«ورس» یا «ورز» نام درختی است که در بالای روستای نیاک قرار دارد. در گذشته اهالی روستا بر این عقیده بودند که امامزاده‌ای در نزدیکی این درخت مدفون است؛ از این‌رو اشیای قدیمی و مهم خود را بر آن درخت قرار می‌دادند تا محفوظ بمانند. این محل به «آقا ورس» یا «آقا دار» شهرت دارد. قدمت درخت ورس بیش از ۸۰۰ سال تخمین زده شده است. تعدادی از افراد سودجو به‌طمع یافتن گنج و اشیای قدیمی در زیر درخت، ریشه‌های این درخت را خشکاندند و امروزه آثار کمی از آن برجای مانده است؛ البته هنوز تعدادی از افراد به آقادار اعتقاد دارند و داخل درخت ورس فانوس روشن می‌کنند.

منبع عکس: niakiha.loxblog.com، عکاس: ناشناس

در طول تاریخ، ایران همواره مردمانی معتقد و مذهبی داشته است؛ از این‌رو مساجد و حسینیه‌ها از آثار تاریخی شهرها و روستاها به شمار می‌رود. مسجد جامع، حسینیه و مسجدهای دیگر روستای نیاک نیز به‌تدریج با کمک‌های مردم روستا بنا شده است.

مسجد جامع قدیمی روستا در کنار خانه قدیمی مرحوم داوود عالی‌زاد قرار داشت که در حال حاضر هر دو بنا تخریب شده و مسجدی نوساز، جایگزین آن‌ها شده است. روستای نیاک حسینیه‌ای نیز دارد که هرساله در دهه اول محرم مراسم تعزیه‌خوانی به همت بزرگان روستا در آن برگزار می‌شود و اهالی منطقه در کنار هم به عزاداری می‌پردازند. این مراسم، جمع کثیری از مردمان روستاهای دیگر را نیز جذب می‌کند. واقف اصلی این حسینیه، مرحوم محمد علی میرمیران بوده که در حدود ۱۰۰ سال پیش آن را وقف کرده است. تاریخ احداث تکیه قدیمی به حدود ۷۰ سال پیش بازمی‌گردد. این تکیه توسط مرحوم حاج سید ابراهیم ملک بازسازی شده است.

منبع عکس: niakiha.loxblog.com، عکاس: ناشناس

بخشی از روستای نیاک در ارتفاعات قرار دارد. این روستا دارای آب‌وهوای کوهستانی است و جزو مناطق پرباران به شمار می‌رود. از آنجا که این منطقه حجم بارش زیادی را به خود اختصاص داده، دارای کوهستان‌ها و مراتع بسیار سرسبزی است. اهالی روستای نیاک در فصل زمستان با یخبندان مواجه می‌شوند؛ البته در قسمت کوهپایه‌ای روستا، مشکل یخبندان، کمتر اتفاق می‌افتد. آب‌وهوای این روستای ییلاقی، در تابستان خنک و دل‌پذیر است؛ ازاین‌رو بهترین زمان سفر به روستای نیاک، فصل تابستان است.

• آدرس: ابتدای روستای نیاک، پس از پل نیاک (مشاهده روی نقشه)
• صفحه اینستاگرام: ghaladoshniak@

منبع عکس: اینستاگرام ghaladoshniak، عکاس: ناشناس

روستای نیاک دارای مجموعه‌ای اقامتی است که در زمینی به مساحت ۳,۵۰۰ متر مربع قرار دارد. این مجموعه دارای هفت سوئیت مجزا است که هر یک مساحتی در حدود ۴۵ متر مربع دارد. امکانات هر سوئیت برای استفاده یک تا پنج نفر در نظر گرفته شده است. اقامتگاه قلادوش با امکانات رفاهی مناسب، در کنار رودخانه هراز محیطی آرام برای گردشگران فراهم می‌کند.

منبع عکس: اینستاگرام pole_niak، عکاس: ناشناس

روستای نیاک از روستاهای حاصلخیز خطه شمال ایران بود و مردم آن در گذشته به کشاورزی و دامپروری اشتغال داشتند؛ اما خشکسالی آن‌ها را وادار به فروش زمین‌ها و تغییر زمین‌های زراعی به باغ‌های میوه کرد. در حیاط بیشتر خانه‌ها، درختان شاه‌توت به چشم می‌خورد و آلو‌های جنگلی اطراف رودخانه طعم کم‌نظیری دارد. انوع درختان گلابی، آلبالو، آلو، سیب، شاه‌توت، گردو و... در روستا کاشته می‌شود، میوه‌ این درختان نیاز مصرفی اهالی را تامین می‌کند و بخشی از آن‌ نیز در بازارها به فروش می‌رسد.

روستای نیاک دارای یک نانوایی است که پیش‌تر در آن نان‌های محلی پخته می‌شد؛ اما مدتی است که در این نانوایی نیز، نان‌‌های معمول در شهرها پخت می‌شود. در نزدیکی روستای نیاک، در جاده هراز مجتمع پرورش ماهی قزل‌آلا وجود دارد.

منبع عکس: niakiha.loxblog.com، عکاس: ناشناس

اگر تجربه سفر به روستای زیبای نیاک را دارید، نظرات خود را در بخش دیدگاه‌های مقاله با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

نویسنده: معصومه صادق‌پور

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: داریوش سهرابی، بهزاد پارسا)