روستای رشم

روستای رشم از جاهای دیدنی سمنان به شمار می‌آید و در ۱۰۵ کیلومتری جنوب دامغان واقع شده است. وجود چشمه‌هایی همچون چشمه علی به روستا شادابی و زندگی بخشیده‌ است و به همین دلیل، چنین مکانی در دل ‌کویر که گاهی تا کیلومتر‌ها اثری از زندگی در آن نیست، باعث شگفتی هر گردشگری می‌شود. ضمن اینکه آثار تاریخی مهمی همچون ارگ قدیم، امامزاده شاهزاده عباس (ع) و همچنین گورستان قدیمی ایرجی در رشم وجود دارند که قدمت طولانی سکونت انسان در این روستا را نشان می‌دهند. هنگام گشت‌وگذار در روستا با معماری درون‌گرایی مواجه می‌شوید که جزو ویژگی ساختمان‌های فلات مرکزی ایران به حساب می‌آید و شامل خانه‌های خشتی با بام مسطح چوبی می‌شود.

• آدرس: استان سمنان، شهرستان دامغان، ۱۰۵ کیلومتری جنوب شهر دامغان، از توابع بخش امیرآباد (نمایش روی نقشه)

روستای رشم از توابع بخش امیرآباد شهرستان دامغان است که در فاصله ۱۰۵ کیلومتری جنوب دامغان و در مسیر قدیمی دامغان-اصفهان قرار دارد. این روستا از شمال، شمال شرقی و غرب به كوه‌های انارو و دزینا و از جنوب و جنوب شرقی به دشت كویر محدود می‌شود.

روستای رشم از طریق شهرهای سمنان و دامغان با جاده‌ای آسفالت قابل دسترسی است. از دامغان به‌سمت جنوب که راهی کویر می‌شوید، ۱۰ کیلومتر مانده به معلمان، روستایی به نام «رشم» قرار دارد. این روستای کویری در دامنه کوه انارو و کنار جاده دامغان به جندق واقع شده است.

منبع عکس: سایت mapio.ne (عکاس: سید علیرضا طباطبایی)

یکی از جاهای دیدنی دامغان روستایی کویری به نام رشم است که ارتفاع آن از سطح دریا به ۱,۳۰۰ متر می‌رسد. در این منطقه معادن بسیاری وجود دارند که جزو منابع اقتصادی محسوب می‌شوند. درآمد اکثر مردم روستای رشم دامغان از فعالیت‌های زراعی، دامداری و صنایع دستی تامین می‌شود. چشمه‌های متعدد، منابع آب روستا را تشکیل می‌دهند و موجب رونق زراعت آن شده‌اند. عمده‌‌ترین محصولات زراعی و دامی روستا عبارت‌اند از: جو، گندم، ارزن، پنبه، شلغم، سیر، شیر، كره، پنیر و كشک. قالی و قالیچه نیز از مهم‌ترین محصولات هنری و صنایع دستی این روستا به شمار می‌روند.

رمه‌گردانی یکی از مشاغل اصلی مردم روستای رشم است که با شروع فصل بهار همراه با گله‌ها، روانه نواحی ییلاقی می‌شوند. این نواحی در ۱۰ كیلومتری شمال روستا واقع شده‌اند و چشمه‌ها و مراتع سرسبزی‌ دارند.

مردم رشم اغلب لباس‌های رایج شهری را می‌پوشند و تنها در مراسم جشن و شادی است که زنان روستا لباس محلی شامل جلیقه، چارقد، دامن پرچین و بلند و پیراهن بر تن کرده و از زیورآلات سنتی مانند تختو و با تختو استفاده می‌كنند. مردم روستا به زبان فارسی صحبت می‌کنند و مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.

غذاهای محلی اشكنه، آبگوشت، دیگی و خوراک كشک در روستای رشم رایج است. نوعی هلیم نیز به نام شیلان به‌عنوان خوراک نذری طبخ می‌شود. همچنین انواع نان‌های شیرینی در این روستا وجود دارد که به مناسبت‌های گوناگون توسط مردم تهیه می‌شود.

روستای رشم دامغان ویژگی‌های طبیعی و موقعیت منحصربه‌فردی دارد؛ به‌طوری که چشمه‌های لردان و علی به فاصله کمی از یکدیگر در اطراف روستا قرار گرفته‌ و فضایی سرسبز و با طراوت ایجاد کرده‌اند. از همین رو، بهترین زمان سفر به رشم را می‌توان بهار و تابستان دانست که مکان‌ مناسبی برای گذران اوقات فراغت به شمار می‌آید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سید علیرضا طباطبایی)

روستای رشم در محدوده کوهپایه‌ای در حاشیه کویر استقرار یافته است و بافت مسکونی متمرکزی دارد. خانه‌های مسكونی آن در حاشیه‌ كوه ساخته شده‌اند و از نظر دوره‌های تاریخی به سه بخش لردان، چشمه و شهرک تقسیم می‌شوند.

سبک معماری بناهای روستا به شیوه فلات مركزی ایران، درون‌گرا است؛ یعنی حیاط در مرکز خانه قرار دارد و تحت‌تاثیر شرایط اقلیمی، خانه‌های خشتی دارای بام‌های مسطح و چوبی هستند. عمارت باصری تنها بنای با سقف گنبدی در رشم به حساب می‌آید که در چهار کیلومتری روستا قرار دارد و با خشت خام بنا شده، ولی بخش‌هایی از آن تخریب شده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محسن صفوی)

یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های روستای رشم دامغان، سنگ‌نگاره‌هایی هستند که در دامنه کوه‌های مرتفع شمال غربی به چشم می‌خورند. در دامنه شرقی یکی از مرتفع‌ترین کوه‌های منطقه به نام کوه دختران یا چهل دختران بر سنگ‌های سخت، نقش‌های متعددی از بز کوهی (نماد آب‌خواهی) حکاکی شده‌ است. تعداد کم این نقوش از ارزش و اعتبار آن‌ها نمی‌کاهد.

گورستانی تاریخی به عرض تقریبی ۲۰۰ متر و به طول یک کیلومتر در سمت شرقی بستر خشک دره رشم قرار دارد که گفته می‌شود قدمت بعضی از قبرهای آن به ۳۰۰۰ سال قبل می‌رسد. این محل که با نام گورستان ایرجی نیز شناخته می‌شود، در غرب روستا قرار دارد و جهت سنگ قبرهای آن شمالی-جنوبی است. ایرج یکی از سه پسر فریدون، پادشاه اساطیری ایران بود که بخش میانی دنیا به او رسید که ایران هم جزو آن محسوب می‌شد.

قدیمی‌ترین گورهای این گورستان در قسمت شمالی آن واقع شده‌اند و هرچه به‌سمت جنوب حرکت کنید، از عمر گورها کم می‌شود. سرانجام در جنوبی‌ترین حد گورستان به گورهای رشمی‌های معاصر می‌رسید که در کنار آرامگاه امامزاده عباس جای گرفته‌اند. ظاهرا گورهای حد شمالی مربوط به اوایل صدر اسلام و مردمی هستند که هنوز اسلام نیاورده‌ بودند؛ زیرا جهت آن‌ها به طرف قبله نیست.

در این گورستان عظیم که در طول زمان به کرات مورد حفارهای شبانه و دستبرد قرار گرفته، سنگ‌ قبرها به‌صورت هندسی حجاری نشده، بلکه نام صاحب گور بر قلوه سنگ بزرگی نقش بسته است. در ميان گورهای بزرگ و کوچک، گوری به ابعاد ۳ در ۶ متر وجود دارد که اطراف آن با تخته سنگ‌های بزرگی جدول‌بندی شده است. اين گور بزرگ از طول به دو قسمت تقسیم شده و بر قلوه سنگ بزرگ وسط آن، واژه «عباسه» دیده می‌شود. تنها گوری که بنای مختصری داشت، گوری با يک طاق و چهار پايه آجری بود که علاوه بر ریزش سقف، حفاری وسيعی در داخل آن صورت گرفته بود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سید علیرضا طباطبایی)

آرامگاه امامزاده عباس که شاهزاده عباس نيز ناميده می‌شود، از فضایی هشت‌ضلعی با گنبدی پلکانی تشکیل شده که معمول اين منطقه است. قبری هشت‌ضلعی در داخل آن قرار دارد که تقریبا تمام فضای داخلی امامزاده را اشغال كرده است. احتمال می‌رود که این بنا به دوره تیموریان مربوط باشد. دستمال‌ها و عکس‌های زیادی را می‌توان در داخل امامزاده دید. این وسایل اهدایی مردم رشم پس از قبول نذرشان است.

با توجه به پلکانی که در جبهه شرقی بنای آرامگاه قرار دارد و به سقف گنبدی منتهی می‌شود، از فراز اين بنا علاوه بر اقامه اذان به‌عنوان محل ديده‌بانی نیز استفاده می‌شد. رشم با موقعيت جغرافيايی خاص خود، بر مسیر کاروان‌رو و حاشيه شمالی کوير بزرگ نمک مشرف است و از معبر ميان کوه‌های انارو و دزينا، با روستاهای شمالی کوير بزرگ نمک ارتباط دارد. گنبد امامزاده عباس (ع) نیز بر مسیر شرقی‌غربی حاشيه شمالی کوير و همین طور معبر یادشده مسلط است.

قلعه‌ معروف رشم که بر بلندای کوهی در مجاورت روستا خودنمایی می‌کند، از آثار دوره قاجاریه بوده و کاربرد نظامی داشته است. برخی از قسمت‌های داخلی قلعه تخریب شده، اما برج و باروی آن نسبتا سالم مانده است. مصالح این قلعه شامل سنگ، گل، خشت و چوب می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سید علیرضا طباطبایی)

چشمه‌های مختلفی همچون چشمه علی و چشمه لردان در روستای رشم دامغان جریان دارند که بسیار خروشان و بی‌نظیر هستند. در سمت چپ این روستا دو چشمه وجود دارد که شرایط مناسبی برای کشاورزی به وجود آورده‌اند و در نتیجه در این سمت شاهد زمین‌های کشاورزی خواهید بود.

نویسنده: زهرا صالح‌‌نژاد/ بازنویسی: صدیقه شجاعی.

منبع عکس کاور: chtn.ir. عکاس: محمدتقی اعرابی