دهستان گشت

دهستان گشت یکی از جاهای دیدنی سراوان به شمار می‌رود که بین شهرستان‌های خاش و سراوان قرار دارد. این منطقه تاریخی جاذبه‌های متعددی همچون قبرستانی متعلق به دوران اشکانی و ساسانی، سنگ‌نگاره‌های تاریخی و قلعه باستانی را در خود جای داده است. تپه‌های نمکی، چشمه‌های گوگردی، آبشار کوه سفید، منطقه گردشگری بندیک و... دهستان گشت نیز جزو جاذبه‌های طبیعی معروف آن هستند.

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، شهرستان سراوان، جاده سراوان به خاش (نمایش روی نقشه)

گشت یکی از دهستان‌های بخش مرکزی شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان است و مابین دو شهرستان خاش و سراوان قرار دارد. شهر گشت، مرکز دهستان گشت است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: ورنا بلوچ)

دهستان گشت که از جاذبه‌ های گردشگری استان سیستان و بلوچستان به حساب می‌آید، توسط دو قنات به دو بخش علیا و سفلی تقسیم می‌شود. این دو قنات پرآب مایه خیر و برکت برای مردم بومی هستند. با توجه به قنات‌ها و کاریزهای قدیمی در گشت شغل اصلی مردم کشاورزی بوده است و محصولات زراعی آن نیز گندم، جو، ذرت و پیاز هستند. در گذشته که کار نساجی سنتی در این دهستان رواج داشت، پنبه نیز کشت می‌شد. از محصولات باغی دهستان گشت می‌توان به خرما، انار، انگور، زردآلو، پرتقال و... اشاره کرد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمدرضا رجبیان)

موقعیت مناسب و بین شهری گشت باعث شده است که امکانات بهتری نسبت به سایر دهستان‌های سراوان داشته باشد؛ به‌طوری که قبل از انقلاب دارای برق و آب لوله‌کشی بود و چندین سال قبل نیز مخابرات آن راه‌اندازی شد. همچنین قبل از انقلاب یک شعبه از کارخانه بافت بلوچ ایرانشهر در گشت آغاز به کار کرد و تا زمان انقلاب فعال بود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: احمد حسین‌بور)

دهستان گشت از نظر تاریخی دارای قدمتی طولانی است؛ به‌طوری که قبرستان قدیمی گشت به گفته باستان‌شناسان به دوران اشکانی و ساسانی تعلق دارد. باستان‌شناسان بر اساس شواهدی که در کاوش‌های خود به دست آورده‌اند، معتقد هستند که گشت به‌دلیل قرارگیری در دشتی حاصلخیر و وجود آب زیرزمینی، همواره محلی سرسبز و آباد بوده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: احمد حسین‌بور)

علامه دهخدا گشت را بهشت معنی کرده است؛ شاید با توجه به این معنی، وجه تسمیه روستا به گشت، وفور آب و سرسبزی آن در گذشته باشد. گرچه نام اصلی دهستان، کشت (کشتن) بوده است؛ چراکه کشت و کشتارهایی در زمان هلاکو خان مغول در این محل صورت گرفته بود. سپس نام آن به مرور زمان به گشت تغییر پیدا کرد. شاهد این امر کوهی موسوم به کوه شهیدان در سمت شمال دهستان است که محل شهادت مجاهدان مدافع این دهستان به شمار می‌رود.

انواع حیوانات وحشی و حتی خرس‌های قهوه‌ای متمایل به سرخ در اطراف گشت وجود داشتند. گشت شهری آباد و پررونق بود و به‌خاطر آبادانی و شکار فراوان و وفور گوشت احتمال می‌رود که در ابتدا گوشت نام داشته و به‌تدریج به گشت تغییر یافته است.

از آثار تاریخی دهستان گشت می‌توان به قلعه تاریخی، قبرستان ماقبل میلاد، سنگ‌نگاره‌های بندیک، سنگ‌نگاره‌های رزک و دو قنات قدیمی اشاره کرد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: احمد حسین‌بور)

حوزه علمیه عین‌العلوم که اولین حوزه علمیه بلوچستان و باسابقه‌ترین مدرسه دینی شرق ایران به شمار می‌رود، در سال ۱۳۵۸ توسط مولوی عبدالواحد سیدزاده، عالم و عارف بزرگ بلوچستان مولانا معروف به حضرت صاحب تاسیس شد.

قبرستان قدیمی با ۱۳۰ هکتار وسعت یکی از جاذبه‌های تاریخی گشت است که طبق کارشناسی باستان‌شناسان ایتالیایی، قدمتی حدود ۲,۵۰۰ سال دارد. این قبرستان در تاریخ یک اردیبهشت ۱۳۴۵ با شماره ثبت ۵۴۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

دهستان گشت دارای قلعه‌ای باستانی است که مبارزات و رشادت‌های مردم بومی در برابر نیروهای انگلیسی را نشان می‌دهد و قدمتی ۶۰۰ ساله یا بیشتر دارد. این قلعه نشان می‌دهد که در گذشته حکومت محلی در این منطقه حضور داشته است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: احمد حسین‌بور)

تپه‌های نمکی، پدیده‌ای طبیعی و کم‌نظیر در دهستان گشت است که به اعتقاد بسیاری از گردشگران، مهم‌ترین پدیده طبیعی بلوچستان به شمار می‌رود. این پدیده طبیعی یک نوع آبفشان نمکی است که پس از خروج از درون زمین و جداشدن آب از املاح نمکی آن، به مرور زمان تپه‌های نمکی تشکیل می‌شود. در گذشته مردم معتقد بودند که اگر پای دزد را در این آب فرو کنند، در آن گیر می‌کند و برای رهایی از آن باید حیوانی قربانی کنند!

تپه‌های نمکی و چشمه‌های گوگردی دهستان «گشت» از جاذبه‌های طبیعی استان محسوب می‌شود که سالانه پذیرای گردشگران بسیاری است. نمک این منطقه به سبب خلوص زیاد و وجود ید برای مصارف درمانی و خوراکی به کار می‌رود. گوگرد موجود در آب چشمه‌های دهستان نیز خاصیت درمانی فراوانی برای پوست دارد.

تپه نمکی میرعمر که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، از صخره‌های سخت زردرنگ به ارتفاع تقریبا ۶ تا هفت متر و به وسعت حدود یک هکتار تشکیل شده است. این تپه دهانه‌ای شبیه به کوه‌های آتش‌فشانی دارد که آب نمک زلال به‌آرامی از آن بیرون می‌آید. پس از تابش مستقیم آفتاب، آب تبخیر شده و نمک سفید رنگ و بلورینی بر صخره‌های زردرنگ و صاف آن ته‌نشین می‌شود. قبلا نمک اهالی گشت و روستاها و حتی شهرهای اطراف از این محل تامین می‌شد.

آبشار رزک یکی از آبشارهای زیبا و مرتفع منطقه گشت به شمار می‌رود که در پایین‌دست رود رزک در شمال شهر گشت واقع شده است. رودخانه رزک از «کوهی سر» سرچشمه می‌گیرد و به دشت‌های منتهی به پاکستان سرازیر می‌شود.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: HozeifaHB)

نقوش اسرارآمیزی روی سنگ‌ها و صخره‌ها در مناطقی همچون بندیک، گیشان گوادر و دورآپ در منطقه گشت پیدا شده که تصاویر جانوران و ادوات جنگی روی آن‌ها نقش بسته است. قدمت این سنگ‌نگاره‌ها به ۱۲,۰۰۰ قبل برمی‌گردد. این آثار بهترین روشی بودند که انسان‌های گذشته از طریق آن‌ها ادامه حیات می‌دادند و با یکدیگر و جوامع بشری ارتباط برقرار می‌کردند. نقوش این سنگ‌نگاره‌ها مملو از رمز و رازهای فراوان است و احتمالا در تجربیات عینی، باورها و اعتقادات و نگرش پیشینیان به محیط زیست ریشه دارد.

منطقه گردشگری بندیک در جوار رودخانه‌ای دائمی به همین نام در گشت قرار دارد. وجود انواع درختان جنگلی چون گون، کسور (گون ریز)، گواتام (بادام وحشی)، انجیر کوهی، بید و گز در کنار نیزارهای سرسبز بر جذابیت این منطقه افزوده‌اند. رویش داروهای گیاهی و سبزی‌های معطر و خوراکی از دیگر مزیت‌های این ناحیه گردشگری است. آبشارهای متعدد و گاه مرتفع و حوضچه‌های وسیع آب در پایین آبشارها از جاذبه‌های این منطقه هستند که در فصل بهار و تابستان مکانی مناسب برای آب‌تنی و شنا محسوب می‌شوند.

آبشار کوه سفید با ارتفاع ۷۰ متر یکی از آبشارهای همیشه جاری در منطقه گشت است که در فاصله ۹۰ کیلومتری شمال غرب شهر سراوان قرار دارد. این آبشار مرتفع از صخره‌ای با جریان خیلی تند جاری می‌شود و چشم‌انداز فوق‌العاده‌ای خلق می‌کند.

کوه اسپیت (کوه سفید) در شمال شرقی شهر گشت قرار دارد و به‌لطف مرغوب‌ترین نوع سنگ‌های گرانیتی، از جاذبه‌های منحصربه‌فرد منطقه محسوب می‌شود. طبیعت بکر کوه اسپیت، آن را به زیستگاه انواع و اقسام گونه‌های نادر گیاهی و جانوری از جمله بز کوهی تبدیل کرده است.

در سفر به گشت می‌توانید از اهالی درباره امکان اجاره اتاق در منطقه یا کمپ در طبیعت جویا شوید. در صورت تمایل به سراوان بروید که اقامتگاه‌های مناسبی برای گردشگران دارد.

دهستان گشت اقلیم بیابانی گرم و خشک دارد و از همین رو هوای آن در پاییز و زمستان معتدل می‌شود. در نتیجه می‌توانید این دو فصل را برای زمان بازدید خود از گشت انتخاب کرده و لحظاتی فراموش‌نشدنی را تجربه کنید.

نویسنده: زهرا صالح‌نژاد/ بازنویسی: صدیقه شجاعی