مزار سلطانی بیدخت

مزار سلطانی بیدخت از جاهای دیدنی گناباد در استان خراسان رضوی محسوب می‌شود. این مزار مختص چند تن از قطب‌های سلسله نعمت‌اللهی است و پیروان این فرقه آن را مکانی مقدس می‌دانند. این زیارتگاه از بخش‌های مختلفی تشکیل می‌شود و به «بقعه سلطانی» نیز شهرت دارد. آنچه جلوه‌ای خاص به بقعه زیارتگاه می‌بخشد، چهار صحن وسیع و سنگ‌فرش، کاشی‌های فیروزه‌ای و نفیس، طرح‌های اسلیمی و رنگ آبی غالب آن است.

• آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان گناباد، شهر بیدخت (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید: ۸ تا ۲۲

منبع عکس: twitter

مزار سلطانی بیدخت از دیدنی‌های مشهور شهر بیدخت در فاصله پنج کیلومتری غرب گناباد است. مزار سلطانی مجموعه‌ای از چند بنا است که بقعه گنبدار آن، با دیوارهای سفید، گنبد و مناره‌های کاشی‌کاری فیروزه‌ای رنگ زیبا و چشم‌نواز، همانند نگینی در شهر بیدخت می‌درخشد.

شهر زیبای بیدخت به‌دلیل وجود بقعه سلطانی، هر سال در مناسبت‌های گوناگون، پیروان سلسله نعمت‌اللهی گنابادی و دراویش پیرو مجذوب‌علیشاه را برای زیارت، جذب خود می‌کند. طبق اعلام رسمی در سال ۱۳۸۴، بیدخت بعد از مشهد، یکی از شلوغ‌ترین و پربازدیدترین شهرهای استان خراسان رضوی است.

منبع عکس: wikipedia

مزار سلطانی بیدخت متعلق به ملاسلطان محمد بیدختی گنابادی، ملقب و مشهور به «سلطان علیشاه» است. ملا سلطان محمد بیدختی از عرفا و مفسران قرآن در قرن سیزدهم هجری قمری و قطب سی‌وچهارم سلسله نعمت‌اللهی به شمار می‌رود. کتاب «تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده» مهم‌ترین اثر باقی‌مانده از او است.

سلطان محمد در سال ۱۲۵۱ به دنیا آمد. او پدر خود، ملاحیدر، را در سه سالگی از دست داد و تا سن ۶ سالگی تحت سرپرستی مادر خود پرورش یافت؛ سپس به مکتب‌خانه رفت. به گفته منابع، ملاسلطان محمد استعداد فوق‌العاده‌ای داشت و ظرف مدت ۶ ماه از آغاز تحصیل، شروع به قرائت قرآن و کتاب کرد؛ اما بعد از مدتی به‌علت بضاعت مالی کم، تحصیل را ترک کرد و مشغول امرار معاش شد.

ملاسلطان محمد برای تکمیل علوم دینی به عتبات رفت و پس از بازگشت، مجلس درسی در تهران تشکیل داد. طلاب زیادی خواستار محضر درس استاد بودند و این علاقه به حدی بود که حسادت مدرسان دیگر را برانگیخت و در مدتی کوتاه او را به بابی‌گری متهم و مجبور به ترک تهران کردند.

منبع عکس: wikimapia

مجموعه مزار سلطانی بیدخت کانون معنوی فعال تصوف در ایران است. این مجموعه با تلاش قطب‌های فرقه ساخته شد تا از طریق آن، برخی از قطب‌های فرقه تصوف و اطلاعات مربوط به آن‌ها و سلسله نعمت‌اللهی در خاطره پیروان تصوف حفظ شود.

تپه‌ای که مزار سلطانی روی آن ساخته شده است، در زمان تشییع سلطان علیشاه، تپه‌ای مرتفع و خالی از ساختمان در کنار قبرستان بیدخت بود. نورعلیشاه جانشین سلطان علیشاه، تپه را تسطیح کرد. جای تسطیح شده که مقبره در وسط آن است، «صحن بالا» نامیده شد. نورعلیشاه به‌طور موقت اتاقی را روی مزار سلطان علیشاه ساخت و بعد از آن، دیوارهایی محکم با راهروهایی بزرگ در اطراف آن بنا کرد. او حسینه‌ای کوچک به‌شکل چهارطاقی در ضلع غربی صحن و رباطی برای اسکان زائران در بخش شمال غرب آن ساخت؛ اما پیش از پایان یافتن بنا، در سال ۱۳۳۷ هجری قمری از دنیا رفت.

منبع عکس: beidokht.wordpress.com

بعد از نورعلیشاه، فرزند و جانشین او مشهور به صالح علیشاه ساختمان مزار سلطانی بیدخت را به پایان رساند. گنبد مقبره و گلدسته‌های آن در این دوره ساخته شدند.

در کنار ملاسلطان محمد بیدختی معروف به «سلطان علیشاه»، سه تن دیگر از اخلاف او نیز دفن شده‌اند که عبارت از شیخ محمد حسن بیدختی گنابادی معروف به «صالح‌علیشاه»، سلطان حسین تابنده معروف به «رضاعلیشاه» و علی تابنده ملقب به «محبوب علیشاه» هستند. این چهار نفر که در دوره‌های تاریخی متفاوتی می‌زیستند، از معروف‌ترین قطب‌های سلسله دراویش گنابادی محسوب می‌شوند.

منبع عکس: anobanini.net

امکان بازدید از مزار سلطانی بیدخت و بخش‌های آن برای همه افراد فراهم است. بیشتر کسانی که از بقعه سلطانی بازدید می‌کنند، پیروان فرقه هستند که به زیارت بزرگان فرقه دراویش گنابادی می‌روند.

بازدید از همه بخش‌های مجموعه، هرروز از ساعت ۸ تا ۲۲ امکان‌پذیر است و بازدید از تمام قسمت‌ها در حدود یک ساعت زمان می‌برد.

منبع عکس: wikimapia

مجموعه وسیع مزار سلطانی شامل بقعه، اتاق‌های پذیرایی زائران، حسینیه و کتابخانه است. ساختمان بقعه وسط مجموعه بنا قرار دارد. داخل بقعه، مربعی شکل و وسعت آن در حدود هشت در هشت متر و ارتفاع سقف آن حدود ۱۴ متر است. سقف بنا جزو زیباترین بخش‌های بقعه محسوب می‌شود که آینه‌کاری زیبا و جذابی دارد. روی کاشی‌های درون بقعه، اسامی ائمه اطهار و اولیا را با خط ثلث و طلاکاری حک کرده‌اند. چهار در نفیس منبت‌کاری از چوب گردو و شمشاد در چهار طرف بقعه دیده می‌شود که آن‌ها را از چوب گردو و شمشاد ساخته‌اند. عرض هر یک از درها ۲٫۵ متر و ارتفاع آن‌ها بدون در نظر گرفتن هلال، در حدود سه متر است.

منبع عکس: anobanini.net

مزار سلطانی سه صحن بزرگ و متصل به هم دارد. صحن بالایی آن را «صحن کوثر» می‌گویند و یک حوض نیز به نام «حوض کوثر» در وسط آن است. آب حوض از آب قنات بیدخت پر و در ادامه مسیر خود، به صحن مزار وارد می‌شود. صحن پایینی بنا به نسبت صحن دیگر، ارتفاع کمتری دارد. این صحن نیز دارای حوض است و اتاق‌هایی برای اقامت پیروان فرقه دارد. صحن فردوس نیز در پشت حسینیه و در ضلع غربی آن قرار دارد و به‌عنوان حیاط تکیه محسوب می‌شود.

در سال‌های اخیر کتابخانه‌ای مشهور به کتابخانه سلطانی در کنار مزار سلطانی افتتاح شده است.

منبع عکس: wikimapia

مزار سلطانی بیدخت زیارتگاه علاقه‌مندان و پیروان تصوف و جزو شلوغ‌ترین جاهای دیدنی استان خراسان رضوی بعد از شهر مشهد است. گناباد به‌جز مزار سلطانی بیدخت، جاهای دیدنی دیگری نیز دارد. مهم‌ترین جاهایی که می‌توانید در سفر به گناباد از آن‌ها دیدن کنید، عبارت‌اند از:

• آدرس: شهرستان گناباد، پنج کیلومتری غرب شهر گناباد (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: jazebeha.com

روستای ریاب، یکی از روستاهای هدف گردشگری استان خراسان رضوی، در غرب شهر گناباد است که قدمت بناهای موجود در آن به دوره‌های صفویه و قاجار می‌رسد. این روستا در بافت تاریخی خود دارای خانه‌ها و عمارت‌های تاریخی، آب‌انبارها، بادگیرها و برج و باروهایی دیدنی است. در ریاب مقبره‌ای وجود دارد که به مقبره ابومنصور ریابی، موسس و بنیان‌گذار سلسه سلجوقیان مشهور است.

• آدرس: شهرستان گناباد، جنوب شهر گناباد، محله قصبه (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: خبرگزاری رکنا

قنات قصبه یکی از مشهورترین دیدنی‌های گناباد است که به‌عنوان قدیمی‌ترین و عمیق‌ترین کاریز دنیا در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. قنات قصبه با بیش از ۳۳ کیلومتر طول، از دو رشته اصلی و شش شاخه فرعی تشکیل شده است و مادرچاه آن در دامنه شمالی سیاه‌کوه قرار دارد. مکانی که امروزه به بازدید از این شاهکار آبی اختصاص یافته، در جنوب محله قصبه است.

• آدرس: بیدخت، بلوار طالقانی، خیابان جمهوری اسلامی (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: gonabadgardi.blog.ir

مسجد جامع بیدخت در شمال شهر بیدخت قرار دارد و بنای اصلی آن مربوط به دوره زندیه است. بالای محراب مسجد، کتیبه‌ای قرار دارد که تاریخ اتمام ساخت بنا روی آن نوشته شده و در محتوای کتیبه آمده که بنا به کوشش محمدعلی زنگویی و با همراهی محمدامیر خانکی در سال ۱۲۰۴ بازسازی شد. مسجد جامع بیدخت به‌همراه دو حمام مردانه و زنانه، حسینیه و یک باب مدرسه علمیه توسط حاج عبدالباقی در مظهر قنات بیدخت ساخته شد.

• آدرس: گناباد، چهار کیلومتری بیدخت، یخدان کوثر (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: yjc.news

یخدان کوثر در چهار کیلومتری شمال شرق بیدخت و در مجاورت روستایی متروکه واقع شده است. این یخچال جزو یخدان‌های گنبددار با دیوار سایه‌انداز به شمار می‌رود. مخزن این نوع یخدان‌ها، مخروطی شکل و در برابر نور خورشید مقاوم است و آب را از گرما و حرارت حفظ می‌کند. در میانه مخزن یخدان چاه کوچکی ساخته شده است که آب حاصل از ذوب یخ‌ها در آن جمع می‌شود. گنبد یخدان را برای تهویه مناسب هوا بلند ساخته‌اند و نوک آن روزنه‌ای وجود دارد که گرمای یخدان‌ها از طریق آن تخلیه می‌شود.

یخدان کوثر را در محل عبور کاروانیان ساختند. موقعیت خوب بنا سبب فروش بیشتر یخ و سود زیاد برای یخدان‌دار می‌شد. با ورود یخچال‌های صنعتی جدید، این بناهای سنتی و کاربردی از رونق افتادند و تنها به‌عنوان بناهایی تاریخی حفظ شدند.

• آدرس: شهرستان گناباد، ۱۰ کیلومتری شمال شرق بیدخت، روستای شوراب (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: gonabad.net

قلعه دختر در روستای شوراب و در بالای یک کوه مرتفع قرار گرفته است. سبک ساخت این قلعه شباهت زیادی به قلعه‌های اسماعیلیه دارد. در قلعه سوراخ‌هایی وجود داشت که از آن‌ها به‌عنوان راه مخفی استفاده می‌شد و اتاق جلسات نیز پایین‌تر از بنای قلعه قرار داشت. این قلعه سنگی به قلعه ناهید هم شهرت دارد و آن را به الهه آناهیتا نسبت می‌دهند.

قلعه دختر سه فضای معماری برآمده دارد که از شرق به غرب گسترش یافته‌اند. بخش تحتانی قلعه که مدخل بنا محسوب می‌شود، رشته بلندی از دالان‌های مسقف با دیوارهایی عریض دارد. قسمت بالایی بنا به تالار و اتاق‌های وسیع و بخش دیگر آن به برج‌هایی مدور اختصاص دارد.

برخی بر این عقیده‌اند که اصل بنای قلعه به دوره ساسانی مربوط می‌شود و در زمان اسماعیلیان بازسازی شده و مورد استفاده قرار گرفته است.

اگر تجربه بازدید از مزار سلطانی بیدخت یا دیگر دیدنی‌های گناباد را دارید، آن را با کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

نویسنده: زهرا آذرنیوش

عکس‌های گالری از ویکی‌ پدیا (عکاسان:Persiason، Eppagh121 و Hanifj68)