تنگه ظلمات

پدیده‌های طبیعی در طول زمان و در نقاط مختلف کره زمین آثار خارق‌العاده‌ای پدید آورده‌اند که همواره مورد توجه انسان‌‌ها بوده است. تنگه ظلمات یکی از این مناطق ساخت طبیعت محسوب می‌شود که باشکوه و شگفتی در دل کویر قد علم کرده است و سخن از راز گذر زمان‌های طولانی دارد.

تنگه ظلمات از جاهای دیدنی گرمسار در نزدیکی شهر محسوب می‌شود که هنوز بکر و ناشناخته باقی مانده است. بازدید از این منطقه پر‌ رمز و‌ راز تجربه‌ای تکرار‌نشدنی در ذهن هر بیننده‌ای است. این مکان با ظاهری طبیعی و دور از هرگونه دست‌ورزی انسانی، حس خوشایند و در عین حال وهم‌انگیزی را در انسان بیدار می‌کند. در ادامه با ما همراه باشید تا با تنگه ظلمات بیشتر آشنا شویم.

منبع عکس: اسمارتیز

منبع عکس: اسمارتیز

تنگه ظلمات گرمسار که «تنگ ظلمات» نیز خوانده می‌شود، یکی از جاذبه‌های ساخته دست طبیعت است که در پارک ملی کویر، شهرستان اردستان و پشت کوه‌های خاور قرار دارد. این مکان جذاب به‌دلیل قرار گرفتن در کویر، نسبتا ناشناخته و بکر مانده است. تنگه ظلمات در استان سمنان، نزدیک به استان اصفهان و جنوب شهر گرمسار قرار دارد.

تنگه ظلمات از نظر جغرافیایی میان شهرستان‌های اردستان، آران و بیدگل قرار دارد. فاصله تنگه تا مرکز شهرستان اردستان، حدود ۸۸ کیلومتر است و مسیر صعب‌‌العبوری دارد. این تنگه، در غرب کویر مرکزی ایران و جنوب شرقی پارک ملی کویر واقع شده و موقعیت جغرافیایی تنگه ظلمات N ۵۲° ۴۱′ ۵۹.۳۱″ و E ۳۴° ۲۴′ ۲۲.۲۰″ است.

کاروانسرای قصر بهرام تا تنگه مسیر پر پیچ‌و‌خمی در پیش است و حدود سه ساعت باید با ماشین طی مسیر کنید. این مسیر به «فسیل آباد» می‌رسد. همان طور که از نام آن پیدا است، این منطقه سنگی و صخره‌ای و مملو از سنگ‌واره‌های جانوری است و فسیل نرم‌تنان دریایی مانند صدف‌های دو کفه‌ای بزرگ در آن به‌وفور یافت می‌شود. دو کفه‌ای‌ها صدف‌های دو تکه‌ای متقارنی هستند که با رباط به هم وصل می‌شوند و از جاذبه‌های این مسیر به شمار می‌روند. بعد از فسیل آباد، تنگه ظلمات رخ نشان می‌دهد.

محیط‌بانی ملک آباد منبع عکس: دواساز بلاگفا

برای رسیدن به تنگه ظلمات باید از محیط‌بانی سفید آب به‌سمت محیط‌بانی ملک آباد حرکت کنید. محیط‌بانی سفید آب در ۵۰ کیلومتری شرق مرنجاب و محیط‌بانی ملک آباد در شرق محیط‌بانی سفید آب قرار دارد. در این مسیر باید قبل از فسیل‌ آباد وارد جاده شط شوید که بعد از طی حدود ۱۰ کیلومتر به تنگه می‌رسید.

برای رفتن به محیط‌بانی سفید آب سه مسیر پیش روی شما است. مسیر اول «ورامین، پیشوا، راه‌آهن قلعه بلند، سر محیط‌بانی مبارکیه، قصر بهرام و سفید آب»، مسیر دوم «کاشان، آران و بیدگل، مرنجاب، سفید آب» و مسیر سوم «کاشان، ابوزید آباد، قاسم‌ آباد، قلعه کرشاهی، سفید آب» است.

• آدرس تنگ ظلمات: سمنان، گرمسار، جنوب شرقی پارک ملی کویر (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: اسمارتیز

محل قرارگیری تنگه ظلمات به‌گونه‌ای است که برای رسیدن به آن به یک فرد محلی و آشنا به منطقه و خودروی مناسب نیاز دارید. همچنین به‌دلیل وجود این اثر طبیعی در یکی از مناطق حساس حفاظتی پارک ملی کویر، برای بازدید از آن نیاز به مجوز از سازمان محیط زیست و پارک ملی کویر است.

نزدیک‌ترین محل ماشین‌رو برای رسیدن به تنگه ظلمات، کویر مرنجاب و پاسگاه سفید آب است. بقیه راه نیز که تقریبا ۶۰ کیلومتر است، باید به‌وسیله ماشین‌های جفت دیفرانسیل، شاسی‌بلند، مجهز، پر‌توان و مناسب کویر‌نوردی طی شود.

منبع عکس: سیری در ایران

علاوه بر زیبایی‌های کم‌نظیر تنگه ظلمات، عبور از این منطقه خطرات خاص خود را به‌همراه دارد. این تنگه می‌تواند خطرناک و حادثه‌خیز باشد. وجود حیوانات وحشی به‌خصوص در تاریکی هوا، احتمال سقوط سنگ و سقوط از ارتفاع از جمله خطرات این طبیعت‌گردی هستند و می‌توانند برای شما دردسر ایجاد کنند. پس سعی کنید خطرات را در نظر بگیرید و با احتیاط پیش بروید. حتما قبل از سفر از وضعیت جوی منطقه اطمینان حاصل کنید.

فصل تابستان زمان خوبی برای سفر به تنگه نیست. هرگز تنها به تنگه سفر نکنید. همراه داشتن قطب‌نما و نقشه‌یاب ماهواره‌ای نیز بسیار می‌تواند کمک حال باشد. به‌همراه داشتن وسایلی همچون کلاه آفتابی، کرم ضدآفتاب، قمقمه، آب، لباس خنک برای روز و لباس گرم برای شب ضروری است.

پارک ملی کویر منبع عکس: آسمونی

پارک ملی کویر یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین پارک‌های ملی ایران است و ۶۷۰ هزار هکتار وسعت دارد. پارک ملی کویر به‌دلیل وجود گونه‌های جانوری فراوان، در گذشته به «آفریقای کوچک» معروف بود؛ البته امروزه از تعداد آن‌ها کاسته شده است. بیشتر مساحت پارک ملی کویر در استان سمنان قرار دارد و بخش کوچکی از آن در استان‌های تهران، قم و اصفهان است. این پارک در سال ۱۳۴۳ به‌عنوان منطقه شکار ممنوع و در سال ۱۳۵۵ به‌عنوان پارک ملی کویر به ثبت رسید.

تغییرات محیطی و طبیعی در کشور، تنگه‌های بسیاری را به وجود آورده‌اند؛ اما تنگه ظلمات به‌دلیل قرارگیری در دل کویر و شرایط محیطی خاص از دیدنی‌‌ترین تنگه‌های کشور به شمار می‌رود. طی این سفر خاطره‌انگیز، در دل کویر ناگهان به تنگه حیرت‌آور و عجیبی می‌رسید که بعضی از قسمت‌های آن بسیار تاریک است و دلیل نام‌گذاری این تنگه به «ظلمات» همین است.

منبع عکس: اسمارتیز

تنگه ظلمات در واقع در طول مسیلی قرار گرفته است که توسط جریان‌های آب ناشی از بارندگی‌های فصلی، از ارتفاعات پارک ملی کویر در بستر سنگ‌های نرم زمین‌های منطقه ایجاد شده است. مخققان شکل کنونی این تنگه را حاصل فرسایش ناشی از باد و طوفان می‌دانند. به بیانی دیگر این تنگه، شکافی آبرفتی در میان لایه‌های رسوبی قسمت‌های جنوب شرقی پارک ملی کویر است.

اثر جریان‌های سیلابی بر دیواره‌های تنگه ظلمات کاملا مشهود است. در این عارضه زمین‌شناسی فوق‌العاده، سنگ‌های رنگین و انواع خاک‌ها را می‌توان مشاهده کرد. به گفته بازدید‌کنندگان، این تنگه به «گرند کانیون»، تنگه‌‌ای عظیم در ایالت آریزونای آمریکا شباهت دارد؛ البته برخی این مکان را بیشتر شبیه به «آنتلوپ کانیون» در آریزونای آمریکا می‌دانند.

زمین‌های منطقه تنگه ظلمات به‌دلیل وجود آب و نمک زیاد، پوک هستند و در زمان بارندگی حالت لجنی پیدا می‌کنند. همین امر سبب می‌شود که هر جسمی را به مرور در خود بکشند و هیچی جسمی روی زمین دیده نشود. رسیدن به تنگه ظلمات به گفته مسافران این منطقه بسیار ناگهانی و غافلگیر‌کننده است؛ زیرا در منطقه‌ای پست و کویری واقع شده است و دو دیواره تنگه با آن بلندی، به یک‌باره و بی‌هیچ نشان و علامتی قبل از آن، رو‌به‌روی انسان ظاهر می‌شوند.

آنتلوپ کانیون منبع عکس: ویسگون

در ورودی تنگه ظلمات شاهد تخته سنگ عظیمی هستیم که از بالا به پایین سقوط کرده است؛ ولی در میانه مسیر مابین دیواره‌ها گیر افتاده و به‌صورت معلق باقی مانده است. یکی از زیبایی‌های مسیر اصلی تنگه سنگ‌هایی هستند که سر به هم داده‌اند و میان آن‌ها راهی شکل گرفته است. گفته می‌شود که احتمالا این مناظر در اثر یک زمین‌لرزه شدید شکل امروزی خود را به‌دست آورده باشند.

ورودی تنگه ظلمات از بیرون تاریک به نظر می‌رسد؛ اما با وارد شدن به آن متوجه روزنه‌های تابش خورشید می‌شوید. داخل تنگ همواره خنک است و صدای پیچیدن باد در لابلای سنگ‌ها ممکن است کمی ترسناک به نظر برسد. با ورود به تنگه دو مسیر پیش روی شما قرار می‌گیرد که یکی فرعی و دیگری اصلی است. تنگه فرعی حدود ۲۰۰ متر است و بعد از آن می‌توانید به بالای تپه‌ای که در آنجا قرار دارد بروید و از آنجا منطقه را تماشا کنید و این خود، یکی از جذابیت‌های این سفر است.

منبع عکس: همشهری آنلاین

در پارک ملی کویر علاوه بر این اثر طبیعی و خارق‌العاده، گونه‌‌های گیاهی و جانوری زیادی نیز یافت می‌شوند که توجه طبیعت‌دوستان را به خود جلب می‌کنند و اگر فرصت کافی داشته باشید می‌توانید از آن‌ها دیدن کنید.

در پارک ملی کویر، جمعیت متنوع و مناسبی از جانوران وحشی شامل ۳۴ گونه پستاندار، ۱۵۵ گونه پرنده و ۳۴ گونه خزنده زندگی می‌کنند. یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، گرگ، کفتار راه‌راه، گربه شنی، روباه قرمز، روباه شنی، جبیر، کل‌وبز، قوچ ومیش، شغال و سیاه‌گوش، گونه‌های جانوری شاخص این منطقه هستند.

تنگه ظلمات با توجه به قرار گرفتن در پارک ملی کویر، به‌صورت شبانه‌روزی قابل دسترسی است؛ البته بهتر است برای اینکه بتوانید صبح زود از تنگه دیدن کنید، شب را در اقامتگاه یا مهمانسرای پارک ملی بگذرانید و صبح زود به‌سمت تنگه حرکت کنید. به‌طور کلی هزینه اقامت و بازدید از تنگه چندان زیاد نیست.

کویر ریگ جن منبع عکس: دلگرم

تنگه ظلمات از دیدنی‌های کم‌نظیر کویر مرکزی ایران و محلی بکر و دنج برای کویر‌نوردی و عکاسی است. در اطراف تنگه ظلمات جاذبه‌هایی هم‌چون «کوه دم» در شرق آن و «صحرای ریگ جن» با تپه‌های ماسه‌ای، منطقه‌ای به نام «جزیره سرگردانی» با زمین‌های صاف و نمکی، «قلعه تاریخی کرشاهی»، «کویر مرنجاب»، «منطقه محافظت شده یخاب» و «کاروانسرای مرنجاب» وجود دارند. تماشای آسمان پر ستاره شب در دل کویر، می‌تواند یکی از زیبایی‌های این تجربه باشد؛ پس با اقامت شبانه در کویر، خود را به دیدن آسمان رویایی آن دعوت کنید.

منبع عکس: بلاگ شب

یکی دیگر از جاذبه‌ های گردشگری سمنان در منطقه، معادن نمک هستند. گرمسار از مهم‌ترین مناطق تامین‌کننده نمک کشور است. با وجود ۲۷ معدن نمک، این شهرستان ۸۰ درصد نمک کشور را تامین می‌کند. خلوص نمک‌های این معادن به حدود ۹۸ درصد می‌رسد.

معادن اصلی نمک گرمسار «کوهدشت» و «سالار» هستند. این معدن‌ها به‌دلیل بافت سنگ متفاوت و قندیل‌های نمکی که دارند از سایر معادن تمیز داده می‌شوند. وجود غارهای نمکی با تونل‌های پیچ‌درپیچ، کریستال‌ بلورهای نمک و شیارهای دیواره‌ها که با آب باران شسته شده‌اند از جمله زیباترین وجوه طبیعت در این معادن به شمار می‌روند.

منبع عکس: بالاترین

حوضچه‌های سبز رنگ نمکی که به‌دلیل زیبایی منحصربه‌فرد و خاصیت درمانی، گردشگران زیادی را به‌سمت خود جذب می‌کنند، از جمله مناطق دیدنی گرمسار به شمار می‌روند. بسیاری از سرمایه‌گذاران به‌دنبال این هستند که از بعد نمک درمانی در این منطقه، برای افزایش ظرفیت گردشگری استفاده کنند.

شیوه‌های استخراج از معادن معمولا فرق می‌کند و هر معدن شکل خاص خود را دارد. این معادن در دل کوه به وجود آمده‌اند و به‌دلیل استخراج نمک شکل دست‌ساز پیدا کرده‌اند. داخل تونل‌ها چند ستون نمکی تعبیه شده است که مانع ریزش غار می‌شوند و خود زیبایی بصری دارند.

برای بازدید از معادن نمک گرمسار، قبل از هر چیز نیاز به مجوز از پلیس راهنمایی و رانندگی برای ورود به جاده‌های معدن دارید؛ همچنین نیاز است با مسئولان معدن هماهنگ شوید تا خطری شما را در داخل معدن تهدید نکند. این معادن در فاصله ۱۵ کیلومتری غرب گرمسار و ۹۰ کیلومتری تهران، در جاده‌های ایوانکی قرار گرفته‌اند. منطقه‌ای که تونل نمکی گرمسار در آن قرار دارد، بیابانی است و شرایط آب و هوایی گرمی دارد؛ برای همین بهتر است فصل تابستان را برای بازدید انتخاب نکنید.

نویسنده: زیبا وکیلی