موزه آذربایجان تبریز

موزه آذربایجان یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین موزه‌های کشور و جاهای دیدنی تبریز به شمار می‌رود که در مرکز شهر قرار دارد و سالانه پذیرای یکصدهزار نفر گردشگر داخلی و خارجی است. شهر تبریز را می‌توان شهر موزه‌ها نامید زیرا دارای آثار، بناهای تاریخی و موزه‌های غنی است که هر یک از آن‌ها بخشی از تاریخ ایران را به نمایش گذاشته‌اند. با کجارو همراه باشید تا با این موزه بیشتر آشنا شوید.

موزه آذربایجان تبریز یکی از مهم‌ترین موزه‌های ایران و دومین موزه باستان‌شناسی کشور پس از موزه ملی ایران شناخته می‌شود. زیربنای موزه آذربایجان ۲۴۰۰ متر مربع بوده و دارای سه طبقه و یک سالن نمایش در هر طبقه به ابعاد ۳۷ در ۱۲ متر، چند اتاق اداری و کتابخانه است. گفتنی است بنای موزه آذربایجان بر اساس نقشه تنظیمی باستان‌شناسی فرانسوی به نام «آندره گدار» با الهام از سبک معماری محلی در آذربایجان ایران تهیه و ترسیم اسماعیل دیباج احداث شده است.

عکس از خبرگزاری تسنیم (عکاس: زهرا حسینی)

موزه آذربایجان تبریز که از جاهای دیدنی استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود، در خیابان امام و در جوار مسجد کبود قرار دارد. برای دسترسی به این موزه می‌توانید از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی و خودروی شخصی استفاده کنید. برای استفاده از اتوبوس، سوار خط راه‌آهن-آبرسان و در ایستگاه مسجد کبود پیاده شوید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو نیز با فاصله ۵۰۰ متر، ایستگاه شهید بهشتی است.

• آدرس: استان آذربایجان شرقی، تبریز، خیابان امام، جنب مسجد کبود (نمایش روی نقشه)

تاریخچه ایجاد موزه در شهر تبریز به سال‌های ۱۳۰۶ و ۱۳۰۷ هجری شمسی باز می‌گردد. در این سال‌ها نمایشگاهی از سکه‌های مکشوفه در تبریز در محل سالن کتابخانه تربیت بر پا شد. پس از برگزاری این نمایشگاه، تلاش‌های زیادی از جانب جمعی از فرهنگ‌دوستان برای راه‌اندازی موزه‌ای جامع در تبریز صورت گرفت و در اثر این تلاش‌ها و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۳۷ موزه آذربایجان بنیان گذاشته شد.

عکس از خبرگزاری تسنیم (عکاس: زهرا حسینی)

در سال ۱۳۴۱ خورشیدی کار احداث بنایی با سه باب تالار به اتمام رسید و در مهرماه همان سال افتتاح شد. اگرچه طرح تاسیس موزه آذربایجان مدت زیادی طول کشید، ولی در این فاصله برگزاری نمایشگاه‌های آثار تاریخی و هنری در شهر کهن تبریز ادامه داشت؛ از جمله این نمایشگاه‌ها می‌توان به نمایشگاه ۲۰۲ اثر تاریخی متعلق به موزه ایران باستان در سال ۱۳۳۶ یا نمایشگاه آثار و اشیای تاریخی تبریز در دبیرستان نجات اشاره کرد.

موزه آذربایجان دارای آثار تاریخی و هنری متعلق به دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی است.

در حال حاضر، موزه آذربایجان دارای گنجینه‌ای مهم و با ارزش حاوی دوازده هزار قطعه اشیای عتیقه و هنری است که ۲۳۰۰ قطعه از این اشیای عتیقه و هنری به ثبت رسیده و به‌دلیل کمبود فضا بخش محدودی از این آثار در بخش‌های مختلف موزه در معرض نمایش برای دوستداران تاریخ، فرهنگ و هنر قرار دارد.

در طبقه همکف موزه آذربایجان، آثار و اشیای تاریخی مربوط به دوران پیش از تاریخ و دوران پیش از اسلام گردآوری شده‌اند که سفالینه‌های تپه اسماعیل‌آباد با قدمت هفت هزار ساله از تاریخی‌ترین آثار این بخش به‌ شمار می‌‌روند.

قدمت سنگ‌های معدنی «سرپانتین» که در جیرفت کرمان یافته شده‌اند نیز به دوران پیش از تاریخ می‌رسد؛ روی این سنگ‌ها تصاویری از گیاهان و حیوانات گوناگون نقش بسته ‌است.

همچنین مجسمه الهه زن که در رستم‌آباد گیلان یافته شده است، سه هزار سال قدمت دارد؛ این مجسمه ارزش زن را در دوران ایران باستان به تصویر کشیده ‌است. ریتون‌های با قدمت دو تا سه هزار سال متعلق به دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان نیز در این موزه نگهداری می‌شوند.

از دیگر آثار برجسته طبقه همکف، ویترین مربوط به اجساد مرد و زن مدفون مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است. این اجساد در جریان کاوش‌های علمی سال ۱۳۷۸ در محوطه مسجد کبود کشف شده‌اند و در واقع، بخشی از بقایای قبرستانی سه هزار ساله به شمار می‌روند. این اجساد به‌دلیل قرارگیری توأمان در یک گور به موزه انتقال داده شده‌اند. همچنین برای درک بیشتر از سیر تاریخی شکل‌گیری و گسترش شهر تبریز، لایه‌های کشف شده در جریان کاوش به‌صورت مجازی بازسازی شده‌اند.

در منتهی‌الیه سالن و روی دیوار ضلع شمالی سنگ بسم‌الله قرار دارد که از نادرترین آثار هنری ایران محسوب می‌شود. این سنگ عظیم از پنج قسمت تشکیل شده است که چهار قسمت آن قاب و قسمت دیگر متن اثر است. تمام کار حجاری سطح این سنگ زیبا و منحصربه‌فرد توسط هنرمند ایرانی «محمدعلی قوچانی» انجام شده است.

در سالن نمایش طبقه اول و در امتداد آثار تمدن‌های باستانی ایران، اشیای به جا مانده از تمدن نیشابور در قرن چهارم هجری قرار دارد که مشخصه آن‌ها به کارگیری لعاب سفیدرنگ با نقش و نگارهای اسلامی و خط کوفی است. سیر تاریخی این آثار قدیمی تا دوره قاجار ادامه می‌یابد. از دیگر آثار برجسته این بخش ظروف سفالی دوره ایلخانی و قفل رمزی متعلق به اواخر قرن ششم هجری است.

همچنین در سالن جدید این بخش، موزه آذربایجان اقدام به نمایش قدیمی‌ترین سکه‌های ضرب شده در گستره جغرافیایی ادوار مختلف ایران، از دوره هخامنشی تا حکومت قاجاریه، کرده است. علاوه بر این، نمونه‌هایی از نادرترین و زیباترین مهرهای قدیمی نیز در کنار سکه‌ها دیده می‌شود.

طبقه زیرزمین موزه آذربایجان از دیرباز تاکنون محل نمایش و نگهداری مجمسمه‌های نفیسی است که توسط مجسمه‌ساز شهیر تبریزی «احد حسینی» خلق شده‌اند.

این مجسمه‌ها دید عمیقی نسبت به سرگذشت و اخلاق انسان در طول سده‌های گذشته؛ به‌خصوص سده بیستم دارند.

جدیدترین قسمت موزه آذربایجان بخش سنگ‌نگاره‌های قدیمی متعلق به ادوار مختلف تاریخی است. در این بخش سنگ‌ قبرهایی از دوران مختلف اسلامی، قوچ‌ها و مجسمه‌های سنگی، پیکره‌های انسانی و نمونه‌هایی از سنگ‌های کتیبه‌دار به چشم می‌خورد.

ساعات بازدید موزه آذربایجان تبریز از ۹ صبح تا ۷ عصر است. این موزه در روزهای تاسوعا و عاشورا، رحلت پیامبر اکرم (ص)، شهادت حضرت علی (ع)، شهادت امام جعفر صادق (ع) و رحلت امام خمینی (ره) فعالیت نمی‌کند. بهای بلیط برای بازدیدکنندگان داخلی در سال ۱۳۹۹، پنج هزار تومان و برای بازدیدکنندگان خارجی ۱۵ هزار تومان بوده است.

نویسنده: سعیده خلیلی‌صفا