مجموعه تاریخی هامپی

حدود ۳۵۰ کیلومتری شهر صنعتی بنگلور، سرزمین هیپی مسلک هامپی (Hampi) قرار دارد. روستاهای توسعه نیافته‌ای که در مسیر ویرانه‌های هامپی قرار دارند باور این ادعا را مشکل می‌کنند که زمانی این مکان یکی از مرفه‌ترین شهرهای جهان بوده است. سفر به هامپی حکم وارد شدن به یک کتاب سه بعدی تاریخ را دارد. این شهر شهرت خود را مدیون معابد و بناهای تاریخی است که طی دوران امپراتوری «ویجایاناگارا» ساخته شده‌اند. این خاندان هندو در قرن‌های چهاردهم و پانزدهم در این منطقه حاکم بودند. در همین دوران است که برخی از شگفت‌انگیزترین بناهای سنگی معماری جهان حفاری شدند. این ویرانه‌های تاریخی به نام «مجموعه‌ی تاریخی هامپی» (Group of Monuments at Hampi) شناخته می‌شوند و به‌عنوان یکی از ۳۷ سایت میراث جهانی یونسکو در هند به ثبت رسیده‌اند.

هامپی در تاریخ چند صد ساله‌ی خود بارها مورد حمله‌ی نیروهای مختلف قرار گرفت و در نتیجه‌ی این حمله‌ها، بسیاری از معابد نابود شدند و جواهرات گران‌بهای آن به یغما برده شدند. اما با وجود آن هم این ویرانه‌ها همچنان هوش از سر بازدیدکنندگان می‌ربایند. بیشتر شاهکارهای امپراتوری ویجایاناگارا در هامپی متمرکز شده است، اما نشانه‌های این امپراتوری را در نقاط مختلف جنوب هند می‌توان مشاهده کرد. این مقاله از کجارو نگاهی دقیق‌تر انداخته به مهم‌ترین جاهای دیدنی هامپی و تلاش شده است تا فهرستی اجمالی از کارهایی که باید در این شهر انجام داد را گردآوری کند. اگر قصد بازدید از جاهای دیدنی هند را دارید، می‌توانید آنچه در ادامه می‌آید را به‌عنوان نقطه‌ی شروعی برای سفر به هامپی تلقی کنید.

به‌طور معمول، بازدید از همه‌ی بخش‌های مجموعه‌ی تاریخی هامپی سه روز طول می‌کشد. جاهای دیدنی زیادی در این منطقه وجود دارد که حتما باید از آن‌ها بازدید کرد؛ به همین منظور، رزرو یک تور (حداقل) یک روزه به‌همراه راهنما بسیار ضروری می‌کند.

ارابه‌ سنگی بی‌عیب‌ونقص و حکاکی‌شده‌ای که نماد هامپی در سطح بین‌المللی به شمار می‌آید، در میان «مجموعه معابد ویجایا ویتالا» (Vijaya Vittala Temple complex) قرار دارد. «معبد ویتالا» (Vittala Temple) را می‌توان چکیده‌ای کامل از معماری ویجایاناگارایی دانست. برای رسیدن به محوطه‌ی اصلی معابد باید از ایستگاه اصلی یک توک‌توک کرایه کنید و ۲۰ روپیه به آن بپردازید تا شما را به آنجا ببرد. راه دیگر آن است که یک و نیم کیلومتر در میان ویرانه‌های بازار ویتالا (Vittala Bazaar) پیاده راه بروید. به‌محض اینکه به دروازه رسیدید، چشم‌تان به زیبایی‌های ارابه روشن خواهد شد.

معبد ویجایا ویتالا، مجموعه‌ای عظیم است که قدمت آن به قرن ۱۵ باز می‌گردد. گفته می‌شود این معبد، بزرگ‌ترین سازه تاریخی در منطقه است که به لرد ویتهالا که تجسمی از برد ویشنا است، اختصاص داده شده بود. در این معبد، چندیدن زیارتگاه، عمارت و سالن از جمله سالن اصلی (Maha Mantapa)، سالن ازدواج (Kalayana Mantapa)، زیارتگاه الهه (Shrine Devi) و سالن جشنواره (Utsav Mantapa) وجود دارد.

یک طرف معبد ویجایا ویتالا معبدی وجود دارد که به خاطر ستون‌های موزیکال خود به شهرت رسیده است و در سمت دیگر، معبدی است که داستان‌های حکاکی شده روی دیوارهایش آن را معروف کرده‌اند. پس از گشت‌وگذار در میان معبد، حتما باید اسب‌های در حال چریدن در علفزارهای سمت دیگر تونگابادرا را هم دید. معبد کهن دیگری هم آنجا وجود دارد که مسافران زمانی که می‌خواهند از نسیم رودخانه لذت ببرند، برای در امان ماندن از آفتاب سوزان به سایه‌ی آن پناه می‌برند.

زمان بازدید از معبد: دوشنبه تا یکشنبه، ساعت ۳۰:۸ صبح تا ۳۰:۵ بعد‌از‌ظهر

هزینه ورود: ۱۰ روپیه برای هندیان، ۵ دلار برای خارجی‌ها، ۲۵ روپیه برای دوربین فیلم‌برداری

«معبد ویروپاکشا» (Virupaksha Temple) یکی از قدیمی‌ترین معبدهای سالم مانده‌ هندوستان است. این بنای تاریخی شگفت‌انگیز که زمانی محل نیایش انسان‌ها بود، در قرن هفتم بنا و در دوران ویجایاناگارا بازسازی شد. یونسکو این پرستشگاه تاریخی را به رسمیت شناخته شده است. یکی از دلایل شهرت این محل، «فیل لاکشمی» (Lakshmi the Elephant) است که وقتی گردشگران به او سکه می‌دهند، آن‌ها را مورد مرحمت قرار می‌دهد و خرطوم نوازش به سر آن‌ها می‌کشد. «لاکشمی»، ایزدبانوی ثروتمند، شانس، قدرت، زیبایی، باروری و نیک‌بختی در مذهب هندو است.

یکی دیگر از دلایل شهرت معبد ویروپاکشا، شکاف کوچکی است که در دیوار آن قرار دارد و وقتی که نور از آن عبور می‌کند، آنچه اتفاق می‌افتد چیزی شبیه به عملکرد اتاقک تاریک در عکاسی است. «گانش»، خدای اصلی این معبد است و می‌توان حضور او را در ادغام کلاسیک‌وار سبک‌های معماری ویجایاناگارا، «هویسالا» (Hoysala) و «چالوکیا» (Chalukya) حس کرد.

معبد ویروپاکشا جزء قدیمی‌ترین معابد این کشور است که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این معبد دارای دروازه‌‌های عظیم، سالن، حیاط، زیارتگاه و دیگر ساختار‌های کوچک است. در اینجا، دیوار‌هایی را خواهید دید که داستان و افسانه‌های هندی روی آن‌ها حک شده که نشان‌دهنده‌ هنری باستانی است.

زمان بازدید از معبد: دوشنبه تا شنبه، ساعت ۰۰:۶ صبح تا ۰۰:۶ بعد‌از‌ظهر

هزینه ورود: ۵ روپیه برای هندیان، ۵ دلار برای خارجی‌ها، ۵۰۰ روپیه برای دوربین فیلم‌برداری و ۵۰ برای دوربین عکاسی

در قسمت جنوبی هامپی، معبد هماکوتا هیل با چندین معبد هندو که در طول قرن ۹ تا ۱۴ ساخته شده است، قرار دارد. بسیاری از معابدی که در این مجموعه قرار دارند، به لرد شیوا اختصاص داده شده‌اند، برخی از آن‌ها دست نخورده باقی مانده و از برخی دیگر فقط ویرانه‌ای باقی مانده است، با این حال ارزش بازدید را دارند. معماری این معبد، بسیار منحصر‌به‌فرد است. این سازه‌ی سه لایه، دارای سقفی هرمی شکل است که از گرانیت ساخته شده است. دیوار‌های این مجموعه با نقوش گل‌دار تزئین شده است. معبد برجسته و معروفی که در این مجموعه وجود دارد، معبد مولا ویروپاکشا (Mula Virupaksha) نام دارد.

این معبد دارای بزرگ‌ترین مجسمه در هامپی است. این مجسمه سنگی با ارتفاع ۶٫۷ متری از لرد ناراسیمها ( تجسمی از لرد ویشنا) است که قدمت آن به سال ۱۵۲۸ میلادی باز می‌گردد. خدایی بر روی ماری هفت سر (sheshanaga) در حالت چهار زانو نشسته است.

زمان بازدید از معبد: دوشنبه تا یکشنبه، ساعت ۰۰:۶ صبح تا ۰۰:۶ بعد‌از‌ظهر

هزینه ورود: رایگان

معبد آچیوتارایا، آخرین معبد ساخته شده در روستای هامپی است که قدمت آن به قرن شانزدهم باز می‌گردد که سبک معماری ویجایاناگارا (Vijayanagara) را مجسم می‌کند. این معبد بین دو تپه‌ی ماتانگا (Matanga) و گاندهامادانا (Gandhamadana) قرار گفته که چندین برابر به جذابیت آن افزوده است. معبد، دارای حیاطی بزرگ با ستون‌های حک شده‌ی پیچیده و جزئیات زینتی است. هر ستون معبد، دارای مجسمه‌هایی است که در واقع منعکس‌کننده ساخت و ساز خیره‌کننده‌ی آن است.

معبد ساسیوکالو گانشا، در قسمت جنوبی هماکوتا هیل قرار گرفته است. نکته‌ی برجسته‌ای که در این معبد وجود دارد، مجسمه ۲٫۵ متری لرد گانش است که ماری بر روی شکم آن حک شده است. با توجه به فرهنگ عامه و داستان‌ها، یک بار پروردگار گانش، بیش از حد غذا می‌خورد و برای جلوگیری از ترکیدن شکم خود، ماری را به دور آن گره می‌زند. این مجسمه در حالت نیمه لوتوس نشسته و دارای چهار دست است. همچنین عمارتی در اطراف این مجسمه قرار دارد که از آن محافظت می‌کند.

زمان بازدید از معبد: دوشنبه تا یکشنبه، ساعت ۰۰:۶ صبح تا ۰۰:۶ بعد‌از‌ظهر

هزینه ورود: رایگان

«دربار سلطنتی» (Royal Enclosure) مقر امپراتور سلسله‌ی «ویجایاناگارا» بود و طبیعتا، آثار تاریخی بسیار مهمی در آن وجود داشت. همه‌ی آثار در این محوطه در جنگ‌های گذشته نابود شده‌اند. اما هنوز هم معدود آثاری هستند که بتوان از آن‌ها بازدید کرد؛ تالار اجتماعات پادشاه، حمام ملکه، اصطبل‌ها و حمام هشت‌ضلعی که یکی از مهم‌ترین سازه‌های این محوطه هستند.

مهم‌ترین بنای تاریخی هامپی، «ماهاناوامی دیبا» (Mahanavami Dibba) است. دربار سلطنتی دیگر هامپی را «دربار زِنانا» (Zenana Enclosure) نیز می‌نامند. این دربار با دیوارهای بلندی احاطه شده است و مورخان هنوز درباره‌ی کاربرد این فضا در دوران امپراتوری ویجایاناگارا با هم اتفاق‌نظر ندارند. برخی معتقد هستند که اینجا یک حرم‌سرای دربار و محلی بود که زنان سلطنتی در آن زندگی می‌کردند و شاید علت نام‌گذاری آن به این اسم هم، همین باشد. کلمه‌ی «زنانا» در لغت به معنی «زن» است. برخی نیز ادعا می‌کنند اینجا، محلی نظامی بود. آن‌ها برای اثبات فرضیه‌ی خود به اصطبل فیل‌ها و اقامتگاه نگهبانان اشاره می‌کنند. قابل‌توجه‌ترین سازه در دربار زنانا، معبد «لوتوس محل» (Lotus Mahal Temple) است.

بازار هامپی، یکی از مکان‌های محبوبی است که شما را به زمان گذشته باز می‌گرداند. در این بازار که بیش از یک کیلومتر است، می‌توانید در هر دو طرف خرابه‌ی غرفه‌ها ببنید. این بازار قطعا ارزش بررسی و بازدید را دارد. مجسمه عظیمی از ناندی بول (Nandi Bull) در انتهای شرقی این خیابان باستانی، همراه با یک گالری عکس منحصر‌به‌فرد که قدمت آن به قرن نوزدهم باز می‌گردد، قابل رویت است. ورود به گالری رایگان است. همچنین در این مکان تعداد زیادی مغازه وجود دارد که می‌‌توانید از آن‌ها وسایلی نظیر: صنایع دستی حک‌شده، سکه‌های عتیقه، شال‌های گلدوزی و جواهرات را به عنوان سوغاتی خریداری کنید.

هزاران شیوا لینگاس (Shiva Lingas) بر روی تخته سنگ‌های کنار رودخانه حک شده است. همچنین در اطراف، چندین مجسمه، زیارتگاه کوچک، غرفه و آثار باستانی به چشم می‌خورد.

زمان بازدید: دوشنبه تا یکشنبه، ساعت ۰۰:۶ صبح تا ۰۰:۶ بعد‌از‌ظهر

هزینه ورود: ۳۰ روپیه برای هر نفر

برای داشتن چشم‌اندازی بی‌نظیر از خرابه‌های به جا مانده در روستای هامپی، بازدید از تپه ماتانگا داشته باشید. تپه‌ی ماتانگا، بالا‌ترین نقطه در این مکان است. صعود، کوتاه و آسان خواهد بود. در نوک قله، معبد باستانی ویرابهادرا (Veerabhadra temple) را خواهید دید.

این موزه نقشه‌ای سه‌بعدی از شهر را ارائه می‌دهد که به برنامه‌ریزی برای گردش در میان معابد هامپی کمک شایانی می‌کند. مجموعه‌ای نادر از سکه‌ها و مجسمه‌های کشف شده در حفاری‌های انجام گرفته در خرابه‌ها در این موزه به نمایش گذاشته است که قدمت آن‌ها به خاندان چالوکایا برمی‌گردد. این خاندان در قرون یازدهم الی سیزدهم در این منطقه حکومت می‌کردند.

زمان بازدید: دوشنبه تا یکشنبه (به جز جمعه)، ساعت ۱۰ صبح تا ۵ بعد‌از‌ظهر

هزینه ورود: ۵ روپیه برای هر نفر

عده‌ی زیادی، «گوا» را متفاوت‌ترین و هیپی‌ترین مکان در هند می‌دانند. اما واقعیت آن است که هامپی هم از این لحاظ فرق چندانی با گوا ندارد و حتی به آن لقب «گوای بدون ساحل» داده‌اند. کوله‌گردهای زیادی از نقاط مختلف جهان به هامپی می‌آیند و مفتون زندگی خارج از جریان معمول و با ریتم آهسته‌ی اهالی این سرزمین تاریخی می‌شوند.

«جزیره‌ی هیپی» (hippie island)، دهکده‌ای کوچک در شمال هامپی است که درختان و مزارع گسترده به زیبایی آن افزوده است. در سرتاسر این دهکده آلونک‌ها و کلبه‌هایی به سبک خانه‌های گوا به چشم می‌خورد و سبک زندگی این منطقه بسیار باب طبع کوله‌گردهایی است که ارزان سفر می‌کنند. هزینه‌ی یک روز زندگی شامل خرید و خوراک و اقامت در این منطقه کمتر از ۲۰۰ روپیه است و حتی می‌توان با این هزینه، شاهد برنامه‌های متنوع فرهنگی هم بود. بسیاری از اقامتگاه‌ها، شب‌ها موسیقی زنده اجرا می‌کنند.

برای رسیدن به این جزیره، شما باید از طریق قایق‌موتوری از رودخانه عبور کنید. آخرین قایق تا ساعت ۵٫۵ کار می‌کند. شما می‌توانید در اطراف جزیره به دوچرخه‌سواری بروید و از زیبایی‌های طبیعی لذت ببرید. توجه داشته باشید موسم بارندگی و باد، قایق‌های موتوری کار نمی‌کنند و شما برای رسیدن به جزیره باید تاکسی اجاره کنید.

هنگام بازدید از روستای تاریخی هامپی، خوب است که از ویرانه‌های شهر باستانی انگوندی که در مجاور آن قرار دارد هم بازدید داشته باشید. این روستا تنها ۱۲ مایل از هامپی فاصله دارد. این روستا به اندازه‌ی حماسه‌ی رامایانا (Ramayana) قدمت دارد و خانه آثار تاریخی و معابد حفظ‌شده است. جذاب‌ترین قسمت روستا، فلات آن است. گفته می‌شود این فلات‌ها، قدیمی‌ترین بر روی زمین است. از این رو، این روستا به نام «خانه‌ی مادر زمین» نامیده‌ شده است.

یکی از سایت‌های مشهور، معبد هانومان است که در بالای تپه‌ی آنجیانادری (Anjeyanadri) و در حدود سه کیلومتری هامپی قرار گرفته است. برای رسیدن به این معبد، باید ۵۷۰ پله را طی کنید. کوه‌پیمایی تا تپه، نزد گردشگران بسیار محبوب است، زیرا در نهایت، آرامش و چشم‌اندازی اغوا‌کننده را به دست خواهید آورد. دیدن طلوع و غروب خورشید از بالای تپه، باعث جذی بیشتر بازدید‌کنندگان می‌شود. دوربین خود را فراموش نکنید. این معبد دارای یک بت سنگی است که بر روی آن لرد هانومان حک شده است. همچنین حرم لرد راما و همسرش سیتا نیز در این معبد قرار دارد.

نکته‌ی قابل توجه: در این محل، میمون‌های بسیاری وجود دارد، فقط دقت داشته باشید که آن‌ها را آزار ندهید. این معبد هزینه‌ی ورودی ندارد و هر روز تا غروب خورشید باز است.

بهترین راه برای بازدید از هامپی، دوچرخه‌سواری است. به‌جای دوچرخه، می‌توانید اسکوتر یا موتور هم کرایه کنید. مزیت دوچرخه نسبت به سایر روش‌های حمل‌ونقلی آن است که به این ترتیب می‌توانید تمام گوشه و کنارها شهر را بدون نگرانی از پیدا کردن جای پارک بگردید.

معبد لوتوس در هامپی

در بازار هامپی تپه‌ای وجود دارد که شمار معابد سنگی آن به‌قدری زیاد است که گویی تپه را با معبد، رنگ‌آمیزی کرده‌اند. قدمت این معبدها از قرن نهم تا چهاردهم متغیر است. در گذشته این منطقه با دیوارهای سنگی محصور بود که آثاری از آن را هنوز می‌توان در بعضی از نقاط مشاهده کرد. «مجموعه معابد همکونتا» (Hemkunta group of temples) از سبک متمایزی در مقایسه با سایر آثار تاریخی هامپی برخوردار است. این معابد را که به‌درستی باید بوم نقاشی سنگ‌ها نامید، یکی از بهترین مناظر عکاسی در هامپی است.

قایق‌های پوستی روی رودخانه‌ی تونگابادرا

تمامی مواردی که تا به اینجا به آن‌ها اشاره شد، در جنوب هامپی قرار دارند. رودخانه‌ای پر آب بین شمال و جنوب هامپی فاصله انداخته است. برای گذشتن از رودخانه‌ی «تونگابادرا» (Tungabhadra) باید سوار قایق‌های پوستی کوچکی شد که محلی‌ها درست می‌کنند. می‌توان به‌جای عبور از رودخانه، در امتداد ساحل آن قایق‌سواری کرد و زیبایی‌های معبدهای غارگونه‌ی واقع در دو طرف آن را ستود. غروب خورشید بهترین زمان برای این کار است. صخره‌های ناپایدار و معبدهای غاری هامپی در غروب آفتاب شکوه و جلوه‌ی دیگری دارند.

زمین‌های سنگی نامعمول هامپی الهام‌بخش هنرمندان برای حکاکی شاهکارهای هنری بود و همین ویژگی طبیعی، ایده‌بخش فعالیت‌ها و ورزش‌های ماجراجویانه‌ی متعددی نیز مانند سنگ‌نوردی، صخره‌نوردی و کوه‌پیمایی در جنوب هامپی است. علاوه بر این‌ها، آبگیر طبیعی در شمال هامپی وجود دارد که مردم از روی صخره به داخل آن شیرجه می‌زنند و شنا می‌کنند.

پناهگاه خرس‌های تنبل داروجی

هامپی، سرزمین تضادها است. زائران هندو و کوله‌گردهای هیپی، هر دو گروه، به یک اندازه به این مکان علاقه نشان می‌دهند. یک سوی آن را زمین‌هایی صخره‌ای و کاملا بی‌حاصل تشکیل داده و سوی دیگر آن پر است از جنگل‌های انبوه و سرسبز. این جنگلها به‌عنوان زیستگاه طبیعی خرس‌های تنبل هند تحت حفاظت قرار دارند. تورهای سافاری متعددی با خودروی شخصی در «پناهگاه خرس‌های تنبل داروجی» (Daroji Bear Sanctuary) در حال فعالیت هستند. همچنین‌، می‌توانید از بالای برج مراقبت این پناهگاه، ساعت‌ها با یک دوربین دو چشمی به اطراف خیره شد و شاهد زندگی خرس‌ها، طاووس‌ها، برهای کوهی و گونه‌های متنوع پرندگان بود.

ارابه‌ی سنگی در هامپی

نزدیک‌ترین فرودگاه بین‌المللی به هامپی، ابتدا بنگلور و سپس، گوا است. این شهر کوچک حدود ۳۵۰ کیلومتر با بنگلور فاصله دارد که با خودرو تنها ۶ ساعت راه است. اما گزینه‌ی بهتر از آن، تهیه‌ی بلیط قطار یا اتوبوسی است که شبانه سفر می‌کنند.

برچ نگهبانی در دربار سلطنتی

هامپی به‌طرز شگفت‌انگیزی ارزان است! بازدید از بیشتر جاهای دیدنی مهم که حتما باید آن‌ها را بازدید کرد یا سرگرمی‌های جذاب این منطقه، رایگان است. تنها برای ورود به چند سایت محافظت شده مانند معبد ویتالا، دربار زنانا و موزه‌ی باستان‌شناسی باید بلیط تهیه کرد. برای بازدید از هرکدام از این سه سایت، تنها خریدن یک بلیط کفایت می‌کند. مدت اعتبار هر بلیط، ۲۴ ساعته است.

هزینه‌ی ورودی به پناهگاه حیات‌وحش داروجی کمی گران‌تر از سایرین است. غذاهای محلی، عالی هستند و قیمت کمی دارند. به فهرست هزینه‌های زیر که برای یک سفر سه روزه تهیه شده است، دقت کنید:

• بلیط: ۴۰ روپیه برای هر نفر
• بلیط پناهگاه حیات‌وحش: ۲۵۰ روپیه برای هر نفر
• هتل سه ستاره به‌همراه اینترنت رایگان و صبحانه: ۲۵۰۰ الی ۳۵۰۰ روپیه
• کرایه‌ی توک‌توک در معبد ویتالا: ۲۰ روپیه برای هر نفر
• استفاده از خدمات راهنمای تور: ۱۰۰۰ روپیه برای رزرو یک تور شخصی یک روزه برای دیدن مناظر اطراف

هامپی در حالت کلی آب‌وهوایی گرم دارد و بارندگی کمی در آن اتفاق می‌افتد. چون یک سمت این منطقه را زمین‌هایی کاملا خشک و بی‌ثمر تشکیل داده است، گرمای خورشید در طول روز به‌شدت احساس می‌شود. بنابراین، بهترین زمان برای سفر به هامپی، فصل باران‌های موسمی است. در حقیقت، یکی از بهترین مکان‌هایی که در این فصل می‌توان در تور هند از آن بازدید کرد، هامپی است. بارندگی‌های سبکی که از ژوئیه تا سپتامبر ادامه دارد، از دمای هوا می‌کاهد و هوا را دلپذیر می‌کند. زمستان هم فرصت خوبی برای بازدید از مجموعه آثار تاریخی هامپی است. اما گرمای سوزان خورشید در بیشتر ساعات روز شما را اذیت خواهد کرد. عصرها و شب‌های زمستان، زمان بهتری برای گردشگری در شهر است.

نویسندگان: زینب موحدی و سحر مردانه