موزه جنگ فرانسه (موزه انولید)

موزه جنگ فرانسه یا موزه ارتش پاریس که در مرکز هتل National des Invalides (بیمارستان جانبازان جنگی) و در کنار رودخانه سن قرار دارد، به‌عنوان یکی از مکان های دیدنی پاریس شناخته می‌شود و دارای تعداد زیادی آثار نمادین و مهم است. این موزه در سال ۱۹۰۵ و زمانی افتتاح شد که دو موزه توپخانه و موزه تاریخ ارتش با یکدیگر ادغام شده و موزه فعلی را تشکیل دادند. موزه جنگ فرانسه دارای برخی از معتبرترین مجموعه‌های جهان شامل سلاح‌های قدیمی و زره‌پوش‌ها (سومین موزه بزرگ دنیا در این زمینه)، مدل‌های کوچک توپخانه‌ (منحصربه‌فرد در جهان) و مجموعه‌ای بی‌نظیر از آثار قرن نوزدهم متعلق به ناپلئون بناپارت و مارشال‌های مخصوص امپراتوری او است.

لوئیس چهاردهم در تاریخ ۲۴ نوامبر ۱۶۷۰، دستور ساخت مکانی را به‌عنوان خانه‌ و بیمارستانی برای سربازان سال‌خورده و بیمار صادر کرد. در واقع، نام این مکان هتل National des Invalides بود که کوتاه شده «بیمارستان افراد ناتوان» است. معمار این مکان لیبرال بروئنت (Liberal Bruant)، مکانی را در دشت حومه ای Grenelle در نظر گرفت و کار ساخت این مجموعه را در سال ۱۶۷۶ به پایان رساند. در آن زمان، این مکان دارای ۱۵ حیاط بود که بزرگ‌ترین آن‌ها با نام «حیاط افتخار» برای برگزاری تشریفات نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفت. پس از مدتی، به نظر رسید که سربازان داخل این ساختمان نیازمند کلیسا هستند، به همین منظور، ژول هاردوین منسار در ساخت کلیسا به بروئنت کمک کرد، هرچند ساختمان آن در سال ۱۶۷۹ و پس از مرگ معمار تکمیل شد.

کمی پس از آن که کلیسا کامل شد، لوئیس چهاردهم دستور داد تا منسار کلیسایی مجزا، خصوصی و سلطنتی نیز برای این مجموعه در نظر گیرد. این کلیسای جدید که گنبدی بسیار شاخص دارد، در سال ۱۷۰۸ به پایان رسید.

ویژگی‌های موقعیتی و شاخص این ساختمان، آن را به مکانی مهم و تاثیرگذار در بسیاری از رویدادهای تاریخ فرانسه تبدیل کرده است. در تاریخ ۱۴ جولای ۱۷۸۹، این مکان مورد حمله شورشگران پاریسی قرار گرفت که سلاح‌ها و توپ‌های آن را به غارت بردند و برای حمله به باستیل در همان روز مورد استفاده قرار دادند. ناپلئون در زیر گنبد این مکان با مراسم و تشریفاتی عظیم در سال ۱۸۴۰ به خاک سپرده شد، و تنزل رتبه کاپیتان آلفرد دریفوس در سال ۱۸۹۴، در مقابل ساختمان اصلی این مکان صورت گرفت؛ در حالی که در سال ۱۹۰۶، مراسم آزادسازی او نیز در حیاط اصلی این مجموعه انجام شد.

بیشترین استفاده و کاربری از این ساختمان تا اوایل قرن بیست، خانه و بیمارستانی برای جانبازان نظامی بوده است. در سال ۱۸۷۲، موزه توپخانه به این مکان منتقل شد تا در سال ۱۸۹۶ با موزه تاریخ ارتش ادغام شود. این دو موزه در سال ۱۹۰۵، موزه ارتش فعلی را تشکیل دادند. هم‌زمان با این اتفاقات، جانبازانی که در این مکان سکونت داشتند، به مراکز کوچک‌تری به اطراف پاریس منتقل شدند. علت این امر آن بود که پس از سال ۱۸۷۲، تعداد جانبازانی که واجد شرایط ماندن در این مکان بودند، به‌شدت کاهش یافت. از جمله این شرایط، داشتن حداقل بیست سال سابقه خدمت به ارتش بود. بدین ترتیب، این ساختمان، برای هدف اصلی‌اش یعنی نگهداری از جانبازان جنگی، بسیار بزرگ بود، اما با این حال، این مکان هنوز با نام بیمارستان یا هتلی برای جانبازان جنگی شناخته می‌شود.

موزه ارتش به‌عنوان یکی از آموزنده‌ترین جاذبه های گردشگری فرانسه و به‌منظور آشنایی بیشتر بازدیدکنندگان با آثار موجود در موزه و ساختمان آن، فعالیت‌ها و امکانات متنوعی را برای آن‌ها در نظر گرفته است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برگزاری دو نمایشگاه فصلی در بهار و پاییز، به‌منظور آشنایی بیشتر مردم با تاریخ ارتش فرانسه
• برگزاری کنسرت‌های موسیقی کلاسیک در موزه
• استفاده از سالن‌های تاریخی ساختمان، جهت اجراه به افراد برای برگزاری همایش و جلسات
• برگزاری کارگاه‌ها، بازی‌ها و جلسات داستان‌گویی برای افراد جوان و خانواده‌ها
• استفاده از راهنما برای بازدیدهای گروهی
• استفاده از اپلیکیشن و برنامه‌های قابل نصب روی گوشی، جهت به اشتراک‌گذاری بیشتر اطلاعات درباره مجموعه
• استفاده از راهنمای دیجیتال روی تلفن همراه بازدیدکنندگان

این موزه همچنین دارای مجموعه کتاب‌فروشی و رستوران است که پذیرای علاقه‌مندان و بازدیدکنندگان خواهد بود. همچنین، از جمله دیگر امکانات این موزه می‌توان به تالار کنفرانس آن اشاره کرد که دارای بسیاری از تجهیزات استاندارد، از جمله سیستم ترجمه به سه زبان دنیا است.

موزه ارتش فرانسه، از جمله مکان‌هایی است که در آن، مکان و محتوای نمایش آثار، همسو با یکدیگر قرار گرفته‌اند. بدین ترتیب، در هر بخش از این موزه، نه‌تنها آثار به نمایش گذاشته شده بسیار ارزشمند و تاریخی هستند، بلکه مکان قرارگیری آن‌ها نیز بسیار حائز اهمیت است.

• حیاط اصلی، مجموعه توپخانه
• دپارتمان قدیمی، سلاح‌ها و زره‌پوش‌های قدیمی (قرن ۱۳ تا ۱۷ میلادی)
• دپارتمان مدرن، از لوئیس چهاردهم تا ناپلئون سوم (۱۶۴۳ تا ۱۸۷۰)
• غرفه‌های نامتعارف
• گنبد جانبازان، مقبره ناپلئون اول
• دپارتمان معاصر، جنگ جهانی اول و دوم (۱۸۷۱ تا ۱۹۴۵)
• یادبود شارل دوگل
• کاتدرال جانبازان سنت لوئیس

حیاط اصلی موزه ارتش، بخش مرکزی ساختمان این موزه را تشکیل می‌دهد. مکانی که بسیاری از رخدادها در آنجا رونمایی شده و مجموعه توپخانه ارتش نیز در آن قرار گرفته است. موزه ارتش که به‌عنوان بازمانده‌ای از موزه توپخانه نیز از آن یاد می‌شود (مجموعه‌ آن در طول دوران انقلاب جمع‌آوری شده و در سال ۱۸۷۱ بازگشایی شد)؛ دارای تاثیرگذارترین مجموعه‌های توپخانه در جهان است.

حیاط اصلی این موزه دارای ۶۰ توپ برنزی کلاسیک فرانسوی،۱۲ خمپاره انداز و خمپاره است که از گنجینه‌های با ارزش توپخانه‌ای به شمار می‌روند. این اشیا، نه‌تنها ۲۰۰ سال از تاریخ ارتش فرانسه را به نمایش می‌گذارند، بلکه در طول مسیر قرار گیری این قطعات، بازدیدکنندگان با نحوه ساخت این تجهیزات، نقش آن‌ها و حماسه بزرگ‌مردان ارتش فرانسه نیز آشنا می‌شوند.

توپ‌های به نمایش در آمده در این بخش، با اولین نمونه‌های ساخته شده در سال ۱۶۶۶، آغاز می‌شوند. این توپ‌ها که بسیار مشهور بودند، در جنگ‌های لوئیس چهاردهم و موفقیت‌های او تاثیرگذار بسزایی داشتند. پس از آن، یک ردیف ۳۰ عددی از توپ‌های سلطنتی سال ۱۷۳۲ به نمایش گذاشته شده است. تمامی این اشیا اصیل، به‌وسیله سمبل های سلطنتی و اسطوره‌ای تزیین شده‌اند.

در سال ۱۷۶۴، توپ‌های جدیدی با نام Gribeauval جای توپ‌های کلاسیک را گرفتند که نام آن‌ها از مخترعشان برگرفته شده بود. این توپ‌های جدید، که برای استفاده بسیار راحت‌تر بوده و بهتر سازماندهی می‌شدند، در طول جنگ‌های امپریالیستی و انقلابی، پیشرفت کردند. ناپلئون بناپارت، که به‌عنوان یک نظامی آموزش دیده بود، از این توپ‌ها به نحو احسنت استفاده می‌کرد. در سال ۱۸۲۵، سیستم Valee نیز به این سیستم پیوست. توپ‌های این دو سیستم دارای کارایی بیشتر و تزیینات کمتر بودند.

همچنین، ۸ عدد خمپاره انداز موجود در این بخش، برای جنگ‌های انقلابی و امپریالیستی طراحی شده بودند. در گوشه حیاط اصلی، دو عدد هویتزر نیز به نمایش گذاشته شده، که برای بمباران شهر کادیز در محاصره سال ۱۸۱۰ توسط فرانسه، طراحی‌شده بودند. این هوتزرها می‌توانستند اشیا را از فاصله شش کیلومتری مورد اصابت قرا دهند که در آن زمان، سلاحی بی سابقه و منحصربه‌فرد به شمار می‌رفت.

دپارتمان قدیمی شامل یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های اروپایی از سلاح و زره پوش، مربوط به تاریخ ارتش از قرن ۱۳ تا ۱۷ میلادی است. مجموعه سلاح و زره پوش این موزه نه‌تنها بر پایه ترتیب زمانی (از سنت لوئیس تا لوئیس سیزدهم، و از شوالیه‌ها تا ارتش سابق) بنا شده است، بلکه از لحاظ موضوعی نیز مورد توجه قرار گرفته است.

سالن غذاخوری سابق در موزه ارتش پاریس، قطعاتی اصیل از سلاح‌ها و زره‌پوش‌های سلطنتی فرانسوی و خارجی را گردآوری کرده است. برخی از این قطعات، دارای تزیینات بسیاری هستند و چیدمان آن‌ها، بر پایه نحوه چیدمان سلسله مراتب در قسمت‌هایی از میدان جنگ فرانسه با هلند (به رهبری لوئیس چهاردهم) طراحی شده است. این چیدمان، در یک نقاشی به جا مانده از قرن ۱۷ میلادی به تصویر کشیده شده، و در سال ۲۰۰۵ بازسازی شده است.

پس از آن، در اتاقی به نام اتاق مدافعین، سلاح‌های جنگی و زره‌پوش‌های قرن ۱۳ تا ۱۵ میلادی را به نمایش گذاشته شده است. در این میان، مهمات و مجموعه‌ بی‌نظیری از شمشیرهای قرون وسطی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

اتاق بعد که اتاق لوئیس سیزدهم نام گرفته است، به جنگ‌های فرانسه مقابل امپراتوری هابسبورگ تا قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی می‌پردازد. در این بخش، سلاح‌ها و زره‌پوش‌های متعلق به دوره فرانسیس اول تا لوئیس سیزدهم، و همچنین قطعاتی از سلاح‌های عثمانی از همان دوره تاریخی قرار داده شده است.

علاوه بر بخش‌های ذکر شده، گالری ویژه مهمات جنگی در این موزه، از جذابیتی چشمگیر برخوردار است. در این بخش، نگهداری ۲۵۰۰ قطعه از مهمات و توپ‌‌ها، فضای یک زرادخانه قدیمی را بازسازی کرده است. از دیگر بخش‌های این موزه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

فعالیت‌های تفریحی دربار: شکار، نیزه‌بازی سوار بر اسب و مسابقات (سده‌های میانه قدیم تا اواسط قرن ۱۷ میلادی)؛

قفسه‌های شرقی (قرن ۱۵ تا اوایل قرن ۲۰ میلادی) شامل لباس‌های جنگی، چاقوها و سلاح‌های گرم به جا مانده از جنگ‌ با تمدن‌های عثمانی، پارسی، مغولی، چینی، ژاپنی و اندونزی؛

قفسه بزرگ تفنگ‌ها ( بخش اول سده ۱۷ میلادی) شامل مجموعه‌ای بی‌نظیر حاوی ۷۰ اسلحه که توسط ماهرترین استادان اروپا، ساخته شده‌اند؛

و اتاق اروپایی (قرن‌های ۱۶ و ۱۷ میلادی) شامل سه مجموعه ایتالیایی، آلمانی و فرانسوی از قطعات خیره‌کننده‌ای که توسط استادکاران مشهور اروپایی ساخته شده است.

در مجموعه فضاهای موزه ارتش پاریس که به تناسب موضوع طراحی شده‌اند، بازدیدکنندگان می‌توانند در تاریخ ارتش، سیاست، اجتماع و صنعت فرانسه در طول قرن‌های مختلف، گردش کنند. بازسازی جنگ‌های بزرگ، شناخت درباره زندگی سربازها، پیشروی در تکنیک‌ها و تاکتیک‌ها، و آشنایی با چهره‌هایی که تاریخ را رقم زده‌اند، از ویژگی‌های این بخش است.

مجموعه این دپارتمان به دو دلیل تنوع و تعدد اشیا موجود در آن، منحصربه‌فرد شناخته می‌شود. یونیفورم‌های شخصی، سلاح‌های تجملاتی، تجهیزات بسیاری از گروه‌های فرانسوی و خارجی، زره‌پوش اسب، سفارشات و تزیینات، نشان‌ها، اشخاص تاریخی، ادوات موسیقی و توپخانه‌هایی در اندازه‌های کوچک، همه و همه بخشی از اشیا این موزه هستند. در این میان، نقاشی‌های قدیمی از ناپلئون بناپارت و مارشال‌های او نیز به نمایش درآمده‌اند.

این فضای جدید به دو اتاق تقسیم شده است. قفسه‌های اتاق اول دارای مجموعه خاصی از مجسمه‌ ارتش‌های تاریخی در اندازه‌های بسیار کوچک (به‌شکل سربازان اسباب‌بازی)، به‌همراه توپخانه‌های کوچک در همان مقیاس هستند. اتاق دوم، به تاریخ ادوات موسیقی کهن اختصاص دارد.

بیش از ۵ هزار قطعه از انواع مختلف ارتش‌های تاریخی، تنوع مجموعه موزه ارتش پاریس را به نمایش می‌گذارند. این اسباب‌ بازی‌های کوچک، از گردهمایی ۱۴۰ هزار قطعه در کنار هم تشکیل شده‌اند. قطعات این مجموعه غالبا به‌صورت رژه در کنار یکدیگر چیده شده‌اند. دسته اول، شامل مجسمه‌های سرباز شکل کوچکی است که توسط بزرگسالان و برای استفاده آن‌ها در اوایل قرن ۱۸ میلادی ساخته شده است. جنس این اسباب‌ بازی‌ها از مقوای ضخیم بوده است. دسته دوم شامل مجسمه‌های کوچکی از جنس قلع یا حلب است که در نیمه دوم قرن ۱۹ تولید شدند و به‌عنوان «سرباز اسباب‌بازی» توسط کودکان مورد استفاده قرار می‌گرفتند. دسته نهایی، سربازان پلاستیکی هستند که در طول قرن ۲۰ بسیار محبوب بودند و علاوه بر استقامت زیاد، هزینه کمتری داشتند.

مجموعه هزار قطعه‌ای از توپخانه‌هایی در اندازه‌های کوچک، یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌ها در جهان است. این مجموعه که با قطعات سلطنتی و مخصوص شاهزادگان آغاز می‌شود، در نهایت و در بیشترین مقادیر، به توپخانه‌های می‌رسد که غالبا به‌عنوان هدیه افتخار و تقدیر اهدا می‌شده‌اند. این مجموعه، همچنین دارای نمونه‌هایی از توپخانه‌ها و سلاح‌هایی است که در واقع هیچ‌گاه ساخته نشدند، اما ماکت آن‌ها برای نمایش پیشرفت در زمینه‌های تکنیکی خاص تهیه شده است. یکی از نکات این مجموعه آن است که برخی از این قطعات، در واقع تنها بازمانده از سلاح‌هایی هستند که چیز دیگری از آن‌ها باقی نمانده است.

اتاق دوم در این بخش، به نمایش مجموعه‌ای غنی از ادوات موسیقی ارتش می‌پردازد. بخش اعظم این ادوات را سازهای بادی و کوبه‌ای تشکیل می‌دهند که غالبا در رژه‌های نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این سازها، تکامل گروه‌های موسیقی ارتش را در طول تاریخ به نمایش می‌گذارند.

گنبد جانبازان موزه ارتش پاریس، که شامل مقبره ناپلئون نیز می‌شود، نه‌تنها نماد هتل ملی جانبازان است، بلکه به یادبودی غیرقابل انکار در شهر پاریس نیز تبدیل شده است.

این کلیسای سلطنتی بین سال‌های ۱۶۷۷ تا ۱۷۰۶ ساخته شده است. تزیینات ورودی آن نشان از شکوه لوئیس چهاردهم، حکومت و ارتش او دارد. این مکان که در زمان انقلاب فرانسه به‌عنوان معبد مریخ شناخته می‌شده است، در طول سلطنت ناپلئون بناپارت، به مقبره‌ای نظامی تبدیل شد. در سال‌های ۱۸۰۰ و ۱۸۰۸، مقبره دو تن از مارشال‌ها و نظامیان سرشناس فرانسوی در این مکان قرار گرفت. امروزه، در کنار مقبره ناپلئون، مقبره پسر او، برادرانش، و دو مارشال مشهور نیمه اول قرن ۲۰ نیز قرار گرفته است.

در تاریخ ۵ می ۱۸۲۱، ناپلئون اول که از سال ۱۸۱۵ به جزیره سنت هلن تبعید شده بود، در آنجا از دنیا رفت. او در بهار و در زیر سایه چند درخت بید در دره گرانیوم به خاک سپرده شد. آنچه از او باقی مانده بود تا سال ۱۸۴۰ در آنجا قرار داشت تا اینکه پادشاه لوئیس- فیلیپ دستور داد تا بدن امپراتور را به مکانی دیگر منتقل کنند. بدین ترتیب، ملوانان فرانوس، تابوت او را به فرانسه آوردند.

در تاریخ ۱۵ دسامبر ۱۸۴۰، یک مراسم خاکسپاری رسمی و دولتی، خاکسترهای امپراتور ناپلئون را به‌سمت مقبره ساخته شده اش در هتل ملی جانبازان همراهی کرد. در سال ۱۸۴۲، به دستور پادشاه لوئیس فیلیپ، به معماری به نام ویسکونتی (۱۷۹۱ تا ۱۸۵۳) دستور داده شد تا کارهای گسترده‌ای را برای مقبره ناپلئون انجم دهد. ویسکونتی زیر گنبد را حفاری و گود کرده و فضایی را برای مقبره ناپلئون در نظر گرفت. بدن امپراتور ناپلئون در تاریخ ۲ آوریل ۱۸۶۱ در این مکان قرار گرفت.

این مقبره، که از بلوک‌های قرمز رنگ کوارتز تهیه شده و در پایه‌ای از گرانیت سبز قرار گرفته است، به‌وسیله طرحی از تاج امپراتوری ناپلئون و شرح فتوحات و پیروزی‌هایش احاطه شده است. در اطراف آن، ۱۲ مجسمه پیروزی که نمادی از پیروزی ارتش ناپلئون در جنگ‌های مختلف هستند، قرار دارند.

دپارتمان معاصر، داستان ارتش فرانسه را از سال ۱۸۷۱ تا ۱۹۴۵ میلادی، به‌همراه دو جنگ جهانی قرن ۲۰، بازگو می‌کند. این مجموعه شامل اشیا مختلفی از جمله یونیفورم‌های فرانسوی و خارجی، وسایل روزمره زندگی سربازان، نشان‌های افتخار، نقاشی‌های و وسایلی از آرشیو‌های شخصی است. علاوه بر آن، فیلم‌های مستند، عکس، نقشه و مدل‌های معماری نیر در این بخش قرار دارند.

یادبود شارل دوگل در موزه ارتش پاریس، یک فضای تعاملی و چند منظوره است، که به‌عنوان تقدیری از خدمات این چهره ارزشمند طراحی شده است. شارل دوگل، رهبر نیروهای آزاد فرانسه و اولین رئیس‌جمهوری پنجمین جمهوری فرانسه بود.

اتاق سمعی و بصری که به این سیاستمدار اختصاص دارد، بازدیدکنندگان را به مشاهده آثار او در قرن بیستم دعوت می‌کند. هرچند این اتاق هیچ اشیایی ندارد، اما شامل فایل‌های صوتی و تصویری، اخبار، پوسترها، عکس‌ها، فیلم‌های مصاحبه با تاریخ‌شناسان، کتاب‌های چند رسانه‌ای، نقشه و... است. بازدیدکنندگان باید به‌صورت جداگانه از این بخش بازدید کنند و به‌وسیله یک دستگاه مادون قرمز، نحوه آموزش و مسیر یادگیری خود را مشخص کنند. راهنمای آن‌ها، ۴۰۰ فایل مستند صوتی و تصویری و نزدیک به ۲۰ ساعت تفسیر است که به‌صورت راهنمای صوتی از طریق هدفون قابل شنیدن است.

این اتاق که در مرکز موزه واقع شده است، با یک فیلم مستند ۲۵ دقیقه‌ای از بیوگرافی شارل دوگل آغاز خواهد شد. در اطراف این صفحه نمایش، «نیم نگاهی به قرن» که روی یک حلقه شیشه‌ای مدور نمایش داده شده است، به چشم می‌خورد. در بخش‌هایی از این دیوار تصاویر، سه درب صوتی و تصویری قرار گرفته است. این سه در که به سه نمایشگاه دائمی باز می‌شود، به سه روش مختلف، میراث شارل دوگل را مورد بررسی قرار داده است.

در سال ۱۶۷۶، ژول هاردوین منسار موظف شد تا کلیسای سلطنتی هتل ملی جانبازان را به پایان برساند. بدین ترتیب، شاه و سربازان او در تعداد انبوه می‌توانستند به‌طور هم‌زمان و از طریق ورودی‌های تعریف شده برای هر گروه، وارد عبادتگاه شوند. این تفکیک در قرن ۱۹ میلادی و با ساخت مقبره ناپلئون اول، ساخت دو محراب و بعدها، دیوار شیشه‌ای بین دو کلیسا، تقویت شد.

این کلیسا که به‌سمت حیاط اصلی باز می‌شود، نمونه خوبی از معماری کلاسیک است. ساز ارگ موجود در این کلیسا بین سال‌های ۱۶۷۹ تا ۱۶۸۷ ساخته شده است.

نویسنده: نیکی قره گوزلویان