آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود

استاد «ابراهیم پورداوود» را بنیان‌گذار ایران‌شناسی در ایران و جاوید دارنده فرهنگ و زبان‌های ایران باستان می‌دانند. استاد پس از سال‌ها آموختن و آموزش فرهنگ ایران، در ۲۶ آبان ماه ۱۳۴۸ در ۸۳ سالگی در تهران درگذشت. او را بر اساس وصیتش، در کنار اجدادش در کوی حاجی داوود رشت و با تشریفات بسیار، در آرامگاه خانوادگی خود به خاک سپردند.

پس از درگذشت وی مجالس بزرگداشت و یادبود بسیاری در کشورهای آلمان، هند، پاکستان، فرانسه و در شهرهای مختلف ایران از جمله در تهران، رشت، شیراز، اصفهان و کرمان برگزار شد و بزرگان علم و ادب از دانش، ادب، خدمات علمی و تلاش‌های این ایران‌شناس سترگ در شناساندن فرهنگ ایران باستان تجلیل کردند. برای آشنایی بیشتر با استاد ابراهیم پورداوود و آرامگاه وی، با کجارو همراه باشید.

عکس‌‌ از گیلان مصور (عکاس: رضا سعیدی)

آرامگاه استاد پورداوود با قدمتی که به دوره قاجاریه بازمی‌گردد، از جاهای دیدنی رشت به شمار می‌آید و در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۷۸۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با اینکه مقبره ابراهیم پورداوود جزو آثار میراث فرهنگی کشور محسوب می‌شود و به ثبت ملی رسیده است، در زادگاهش غریب و ناشناخته باقی‌مانده است. گاهی کسانی که به قصد بازدید از آرامگاه استاد به رشت رفته‌اند و آدرس آرامگاه را خواسته‌اند، ناشناس بودن مقبره را در بین مردم رشت احساس کرده‌اند؛ زیرا مقبره قفل است و مردم به‌دلیل نبود امکان بازدید، آن را به فراموشی سپرده‌اند. اگر مسافری که با آثار پورداوود او را شناخته باشد و به شوق خواندن فاتحه‌ای بر سر مزار او به رشت برود، هیچ نام و نشانی از او نمی‌بیند. مقبره‌ای که همیشه در آن بسته است و باید از پشت میله‌های رنگ برگشته و شیشه‌های خاک گرفته و مات، برای پاس‌داشت استادی بزرگ در زمینه فرهنگ، فاتحه‌ای بخواند.

عکس از توئیتر احسان رستمی پور

در گذشته نام یک کتابخانه و یکی از خیابان‌های رشت به نام این استاد بزرگ بود. بعد از انقلاب با تغییر نام خیابان‌ها، نام این خیابان نیز تغییر کرد. پورداوود تنها یک استاد برجسته دانشگاه تهران نبود، بلکه جایگاه بین‌المللی داشت. او تمام عمر خود را برای زنده کردن فرهنگ خود گذاشت و به همین علت در جهان چهره‌ای شناخته شده دارد. آنچه انسان را به فکر فرو می‌برد، سادگی آرامگاه این ایرانشناس بزرگ است که به‌راستی درسی از فرهنگ، بزرگی و تواضع را برای تمامی فرهنگ‌دوستان ایرانی را به ارمغان می‌آورد.

آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود از دیدنی های گیلان است و در سبزه میدان رشت، داخل کوچه آفخرا قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)

عکس از گیل خبر (عکاس: پدرام اقدامی)

عکس از مجله کاواک (عکاس: نامشخص)

عکس از مجله هنری تحلیلی کافه کاتارسیس (عکاس: نامشخص)

سرانجام در ۱۳۱۶ به ایران بازگشت و در دانشکده حقوق و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. در ۱۳۱۷ عضو پیوسته فرهنگستان ایران شد. به مناسبت ۶۰امین سال تولدش، مجلس جشن باشکوهی در تالار اجتماعات دانشسرای عالی تهران با حضور استادان، دانشمندان، دانشجویان و شخصیت‌های کشور برپا شد. پورداوود اولین مترجم اوستا به زبان فارسی بود و از وی آثار بسیار دیگری در زمینه ایران و فرهنگ آن به‌جای مانده است. استاد چهره‌ای جهانی دارد و فرهنگ ایران‌زمین به وجود وی مدیون است.

در آن دوران که مدرسه نبود، حاج داوود برای رفاه پسرانش، مکتب‌خانه‌ای در حیاط خانه خود دایر کرد و میرزایی را برای آموزش پسران خود گمارد. همین مکتب‌خانه، بعدها محل تحصیل بچه‌های سبزه میدان شد و در پایان تبدیل به آرامگاه خانوادگی او و فرزندانش شد. استاد پورداوود خود در مورد این مکتب‌خانه صحبت کرده بود و در مورد آن نوشته بود: «پارینه‌ای چند است که مقبره پدران و برادرانم است. من هم پس از نوردیدن این همه سال‌های بلند در آنجا آرام خواهم گرفت».

عکس از گیل خبر (عکاس: پدرام اقدامی)

مقبره استاد پورداوود در طی دو دهه خاک گرفته و از یادها فراموش شده بود. شیشه خاک گرفته و کدر پنجره‌های آرامگاه سبب می‌شد درون آن دیده نشود و حکایت از داستان غریبانه‌ای داشت. از حجم خاکی که بر همه چیز آنجا نشسته بود، می‌شد حدس زد که دیرزمانی است کسی گذرش به آنجا نیفتاده اشت و احتمالا نخواسته آرامش «استاد» را بر هم زند. حدود دهه ۱۳۸۰ زمزمه‌هایی شنیده شد مبنی بر این‌که قرار است مقبره به‌دلیل تعریض خیابان تخریب شود و پیشنهاد شده بود که آرامگاه به زمین‌های حاجی داوود در منطقه آتشگاه منتقل شود.

عکس از توئیتر احسان رستمی پور

سرانجام در روز ۱۴ تیرماه ۱۳۹۷، آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود، ایران‌شناس معاصر، استاد فرهنگ ایران باستان و نخستین مترجم اوستا، بعد از گذشت بیش از دو دهه با حضور جمعی از فرهیختگان گیلانی، در محله سبزه‌میدان رشت بازگشایی و غبارروبی شد و آن‌ها توانستند از آرامگاه خانوادگی استاد پورداوود بازدید کنند.

متاسفانه مجددا درهای آرامگاه قفل شده است و در حال حاضر (سال ۱۴۰۰) امکان بازدید از داخل آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود وجود ندارد. وضعیت آرامگاه نیز دوباره به حالت دلگیر قبل بازگشته است.

عکس‌‌های گالری از گیلان مصور (عکاس: رضا سعیدی)

نویسنده: زهرا آذرنیوش