مجموعه تاریخی قاضی

بافت‌های تاریخی در اغلب شهرهای ایران، در برگیرنده بناهای متعددی هستند که از ارزش و اهمیت فراوانی برخوردارند. بافت تاریخی شهر آران و بیدگل نیز مجموعه‌ای ارزشمند را در بر گرفته است که از بناهای متعدد مذهبی و مسکونی تشکیل می‌شود. مجموعه تاریخی قاضی یکی از جاهای دیدنی آران و بیدگل است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

آدرس: استان اصفهان، آران و بیدگل، مرکز شهر (مشاهده در نقشه)

مجموعه تاریخی قاضی از جاذبه‌های گردشگری آران و بیدگل در استان اصفهان است. این مجموعه تاریخی در ۱۰ کیلومتری شمال شرق کاشان قرار گرفته است.

برای دسترسی به مجموعه تاریخی قاضی از میدان امام‌حسن (ع) در مرکز شهر آران و بیدگل به‌سمت شمال و خیابان محمد هلال حرکت کنید. سپس وارد هلال پانزدهم شوید و با امتداد این کوچه فرعی، خود را به مجموعه تاریخی قاضی برسانید.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia| عکاس: Karbasiha

مجموعه تاریخی قاضی از معروف‌ترین جاذبه‌های گردشگری آران و بیدگل در استان اصفهان است. این مجموعه کم‌نظیر که در شهرستان آران و بیدگل قرار گرفته، شامل پنج امامزاده از فرزندان امام محمد باقر (ع)، مسجد جامع قاضی، حسینیه، آب‌انبار، بازارچه شرقی، بازارچه غربی، مسجد ملاعلی و خانه خاندان عاملی آرانی است. مجموعه تاریخی قاضی از نظر زیارتی، سیاحتی و تاریخی جاذبه‌های فراوانی دارد. این مجموعه که در مجاور یکی از خیابان‌های پرتردد شهر قرار گرفته است، محدوده‌ای بالغ بر ۱,۵۰۰ متر مربع را در بر می‌گیرد. مجموعه تاریخی قاضی در سوم اسفند ماه ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۲۲۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.

مجموعه تاریخی قاضی مربوط به ۹۰۰ سال پیش و دوره حکومت سلجوقیان است؛‌ اما بیشتر بناهای آن در دوره صفویه، زندیه و قاجاریه احداث شده است. این مجموعه در گذشته به سکونت بزرگان، علما و دانشمندان شهر اختصاص داشت و به‌واسطه وجود مسجد جامع، به‌عنوان محلی برای تبلیغ و ترویج علوم اسلامی و مرکز قضاوت شناخته می‌شد. بنا به نقل از یکی از علما و مراجع بزرگ خاندان عاملی آرانی، امام رضا (ع) در مسیر مسافرت به خراسان از این محل عبور کرد و در مسجد جامع نماز ‌خواند.

عکس‌ از گوگل‌مپ |‌ عکاس: سعید امینیان

در سردر ورودی و شبستان تابستانی مسجد، کتیبه‌هایی به خط ثلث و نستعلیق از دوره‌های صفوی، زندیه و اوایل قاجار دیده می‌شود. سقف‌های شبستان تابستانی به‌صورت طاق‌چشمه و چهاربخشی بنا شده‌اند. این شبستان در طبقه تحتانی بنا ساخته شده و حدود سه پله از سطح گذر و ۶ پله از سطح معبر پایین‌تر است. یکی از ورودی‌های مسجد که مجاور گذر قرار دارد، در جانب شمال شرق این شبستان است و کتیبه‌ای گچی با خط عالی و با رقم ابوالقاسم کاشانی به تاریخ سال ۱۲۳۸ دارد. در اطراف این کتیبه حاشیه‌ای با گل و بوته دیده می‌شود.

در جبهه غربی صحن اصلی، بنایی به نام مهدیه و با الهام از معماری سنتی شکل گرفته است و در ضلع جنوبی مهدیه، ساختمان امامزاده‌ها به چشم می‌خورد. در سال‌های گذشته و با بازسازی‌هایی که در این بقعه صورت گرفته، قطعاتی از کاشی‌های زرین فام مربوط به قرن‌های ششم و نیمه اول قرن هشتم به دست آمده است. در بدنه خارجی مسجد و در سمت ورودی اصلی، یک کتیبه سنگی در ارتفاع چهار متری نصب شده بود که در سال ۱۳۸۵ به سرقت رفت. سنگ مفقوده در سال ۱۳۸۶ پیدا شد که متنی از وقف‌نامه قپان مسجد، روی آن حجاری شده بود.

عکس‌ از گوگل‌مپ |‌ عکاس: فاطمه یوسفیان

در محل مجموعه تاریخی آران، پنج امامزاده مدفون شده‌اند که نسب آن‌ها بنا به روایت بزرگان شهر آران، به حضرت امام محمد باقر (ع) می‌رسد. این پنج امامزاده‌ به امه‌السلمه، زینب خاتون، عبدالله، ابراهیم و علی شهرت دارند.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia| عکاس: Karbasiha

قدمت بنای اولیه مسجد ملاعلی آران به دوران آل بویه بازمی‌گردد. در آن زمان این مسجد محل کارهای قضایی و محل اقامت محتسب و امین‌الحاج بود. بنای اولیه در سال ۱۲۷۰ شمسی توسط فردی با نام «باباقاسم» که چراغ‌دار زیارتگاه پنج امامزاده و مسجد قاضی بود، مرمت و بازسازی و تبدیل به مسجد شد. این بنا در دهم خردادماه ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۰۱۳ به‌عنوان اثر تاریخی به ثبت ملی رسید.

خانه تاریخی قاضی که با نام خانه کرباسی‌ها نیز شناخته می‌شود، در همسایگی مسجد ملاعلی قرار دارد. با قدمتی که به دوران آل‌بویه بازمی‌گردد، این خانه قدیمی‌ترین خانه شهر به‌ شمار می‌رود. خانه تاریخی قاضی شامل ايوان خشتی، اتاق، كارگاه‌های كرباس‌بافی (شعربافی)، ابریشم‌کشی، رنگرزی، مطبخ، دالان بالاخانه و پایین‌خانه، حوض‌خانه ماهی و اصطبل (طویله تابستانی و زمستانی) و همچنین هیزم‌خانه می‌شود. متاسفانه این اثر تاریخی روبه‌ویرانی است.

عکس‌ از گوگل‌مپ |‌ عکاس: سعید امینیان

• بهترین راه برای دسترسی به مجموعه تاریخی قاضی، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی است.
• به‌‌واسطه کوچه‌های کم‌عرض و ترافیک سنگین این ناحیه، در حوالی مجموعه تاریخی قاضی محدودیت جای پارک وجود دارد.
• بهتر است پیش از غروب آفتاب از مجموعه تاریخی قاضی دیدن کنید.
• هنگام بازدید از مسجد تاریخی قاضی، آداب و احترام حضور در اماکن مذهبی را در نظر داشته باشید.
• بازدید از مجموعه تاریخی قاضی رایگان است.

عکس‌‌ها از گوگل‌مپ |‌ عکاس‌ها: سعید امینیان و فاطمه یوسفیان

• آدرس: استان اصفهان، ۵۰ کیلومتری شمال شرق آران و بیدگل، کویر مرنجاب (مشاهده در نقشه)

کاروانسرای مرنجاب در ۵۰ کیلومتری شمال شرق آران و بیدگل و حاشیه جنوب غرب پارک ملی کویر واقع شده است. این مجموعه تاریخی ۳,۵۰۰ متر مربع وسعت دارد و قدمت آن به دوران صفویه بازمی‌گردد. از ۱۰ سال گذشته تاکنون، کاروانسرای مرنجاب به‌عنوان مهمان‌سرا میزبان گردشگران کویر است.

• آدرس: استان اصفهان، ۳۵ کیلومتری شمال شرقی آران و بیدگل (مشاهده در نقشه)

دریاچه نمک آران و بیدگل که حدود ۶۴۷ کیلومتر مربع وسعت دارد، یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم در کویر مرنجاب است. وجود جزیره سرگردان و پدید آمدن اشکال هندسی خیره‌کننده در این دریاچه، گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.

نویسنده: زهرا آذرنیوش / پوریا محمدی پیوند