مسجد جامع بافران

در گذشته یکی از مهم‌ترین عوامل تشکیل روستاها و بافت‌های مسکونی، اماکن مذهبی مانند مساجد بوده است. مسجد جامع بافران از آثار تاریخی استان اصفهان به شمار می‌رود که در طول تاریخ، مهم‌ترین بنای روستای بافران محسوب شده است.

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان نایین، روستای بافران (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: هومن سلامت

مسجد جامع بافران از آثار تاریخی استان اصفهان است. این مسجد از جاهای دیدنی نایین به شمار می‌رود و در روستای بافران قرار دارد. روستای بافران در هشت کیلومتری جنوب شرق نایین واقع شده است. مسجد جامع بافران تقریبا در مرکزیت بافت قدیم روستا قرار دارد.

برای دسترسی به مسجد جامع بافران از طریق کمربندی نایین وارد بزرگراه نایین به اردکان شوید. سپس از طریق خروجی روستای بافران در این بزرگراه، به‌سمت میدان مزرعه امام حرکت کنید. مسجد جامع در کوچه‌پس‌کوچه‌های تاریخی روستا واقع شده است.

مسجد جامع بافران که در روستای بافران واقع شده، از آثار ساخته شده در دوره صفویه است. این مسجد تاریخی در ۲۵ خرداد سال ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۵۸۸۷ به‌عنوان یکی از آثار تاریخی ایران ثبت ملی شد. مسجد جامع بافران در سال‌های گذشته توسط اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان مورد مرمت قرار گرفته است و هم‌اکنون نیز با تلاش‌های ماموران حفاظت این سازمان و اهالی روستا حفظ و نگهداری می‌شود.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: هومن سلامت

سابقه ساخت بنای اولیه مسجد جامع بافران به احتمال بسیار به قرون اولیه اسلامی می‌رسد؛ بااین‌حال بنای امروزی آن به دوره صفویه تعلق دارد. مطابق تحقیقات انجام شده توسط باستان‌شناسان، اکثر مساجد جامع ساخته شده در ایران بعد از اسلام، روی باقی‌مانده‌های آتشکده‌های باستانی شکل گرفته‌اند که قبل از ورود اسلام به ایران، محل نیایش و عبادت زرتشتیان بودند. بسیاری براین عقیده‌اند که مسجد جامع بافران آتشکده بوده و بعدها تبدیل به مسجد شده است. این مسجد در ابتدا محراب نداشت و در دوره‌های بعد برای آن محراب ساخته‌اند. یکی از دلایل آتشکده بودن مسجد را نداشتن محراب می‌دانند.

سندی که درباره بنای مسجد می‌توان به آن مراجعه کرد، کتیبه‌ای سنگی است که بر بالای محراب فعلی مسجد وجود دارد. روی این کتیبه با خط ثلث برجسته، کلمه «لا‌اله‌الا‌الله، محمد رسول‌الله، علی ولی‌الله» حک شده است و در پایین آن، جمله «کتبه حبیب‌الله» و «سنه ۹۶۶» به چشم می‌خورد. جمله اول، نشانگر نام نویسنده سنگ‌نوشته و عبارت دوم، با توجه به نزدیکی زمان ساخت مسجد جامع نایین و مسجد جامع بافران در قرون اولیه اسلامی، نشان‌دهنده تاریخ تعمیر مسجد است.

مسجد جامع بافران، تک مناره‌ای خشتی و مدور دارد که از عناصر ارزشمند این بنا به شمار می‌آید و با استناد به کتاب «فهرست آثار تاریخی ایران»، از سازه‌‌های کم نظیر تاریخی است که در دوران سلجوقی بنا شده است. ابعاد خشت‌های مناره ۳۰×۳۰×۶ و ارتفاع مناره در حدود ۲۱ متر است. ورودی مناره در کنار در اصلی مسجد و مقابل در ورودی سرداب و زیرزمین قرار دارد و به‌وسیله ۵۸ پله مارپیچی درون مناره، می‌توان به بالای آن رفت. مناره خشتی در دوره‌های بعد با آجر پوشانده شده و در دوران معاصر، پایین آن را آجرنما کرده‌اند. در قدیم از مناره‌ مسجد در سحرهای ماه رمضان برای سحرخوانی استفاده می‌شد.

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری شبستان

ورودی اصلی مسجد جامع در ضلع غربی آن است و پس از عبور از جلوخان، می‌توان از طریق راهرویی عریض به صحن مسجد راه یافت. شبستان اصلی مسجد با سقفی بلند و گنبدی‌شکل در ضلع جنوبی جا گرفته و با پلانی مستطیل‌شکل، با طاق و چشمه پوشش یافته است. در جبهه شرقی و غربی مسجد که به‌صورت دو طبقه بنا شده است، فضایی مخصوص برای بانوان تعبیه کرده‌اند و دو جبهه به‌وسیله راهرویی به هم راه دارند. فضاهای این دو جبهه با طاق و تویزه پوشیده شده‌اند.

کاربندی سقف دالان ورودی و شمسه نیم‌گنبد ضلع جنوبی از جمله تزیینات به کار رفته در بنا است. سردر مسجد با آجرکاری به شیوه «راسته و خفته»، از الحاقات بعدی بنا به شمار می‌آید. ستون‌های پهن و مستحکم مسجد که قرن‌ها بنا را سرپا نگه‌ داشته‌‌اند، نیز از جمله ویژگی‌های خاص این مسجد است. سرداب مسجد در کنار درب ورودی اصلی و در سطح زیرین صحن به فرم شش‌ضلعی بنا شده است و برای تامین نور آن روزنه‌ای در سقف بنا تعبیه کرده‌اند.

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری شبستان

• بازدید از مسجد جامع بافران تا پیش از غروب آفتاب امکان‌پذیر است.
• نمازهای پنج‌گانه در مسجد جامع بافران برگزار می‌شود.
• مسجد جامع بافران قطب برنامه‌های فرهنگی و مذهبی روستا است.
• هنگام بازدید از مسجد جامع بافران، آداب و احترام حضور در اماکن مذهبی را در نظر داشته باشید.
• برای مسجد جامع بافران به پوشش اسلامی نیازمند خواهید بود.
• بازدید از مسجد جامع بافران رایگان است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Hamzeh Karbasi

• آدرس:‌ استان اصفهان، شهر نایین، بافت قدیمی شهر، مقابل مسجد جامع (مشاهده در نقشه)

خانه پیرنیا در استان اصفهان و بافت قدیمی شهر نایین واقع شده است. قدمت این خانه تاریخی به دوره صفویه بازمی‌گردد. معماری خانه پیرنیا نایین، به الگوی معماری و هنری خانه‌های تاریخی در منطقه کویر شباهت دارد و هم‌اکنون موزه مردم‌شناسی کویر در این مکان برپا شده است.

• آدرس: استان اصفهان، شهر نایین، مرکز بافت تاریخی نایین، میان محله‌های باب‌المسجد، کلوان و نوآباد (مشاهده در نقشه)

نارین قلعه نایین با قدمتی مربوط به دوره ساسانی و اشکانی، میان محله‌های باب‌المسجد، کلوان و نوآباد قرار دارد. از این بنای تاریخی که در چهارم آبان سال ۱۳۶۵ در فهرست آثار ملی ایران به‌ ثبت رسیده است، در منابع مختلف تاریخی با عنوان «دژ کهن» یا «کهن‌دژ» نیز نام برده‌اند.

منبع عکس کاور: خبرگزاری شبستان. عکاس: نامشخص

نویسنده: زهرا آذرنیوش / پوریا محمدی پیوند