قلعه قمیشلو

قلعه‌ها از مهم‌ترین آثار تاریخی و معماری ایران هستند. در دوران معاصر و عصر قاجاریه به‌دلیل حاکمیت ایلی، قلعه‌ها گستردگی بیشتری پیدا کردند و هریک از شاهزادگان قجری که ایالتی را در اختیار داشتند، در آن محل به قصد اداره امور یا به قصد اتراق و نظارت بر آن مکان و گاهی نیز به قصد تفریح، قلعه‌هایی بنا می‌کردند. قلعه قمیشلو در استان اصفهان نیز یکی از قلعه‌هایی است که شاهزاده‌ای قجری در مکانی خوش آب و هوا به قصد تفریح بنا نهاده بود.

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان تیران، ۱۲ کیلومتری شمال شرق شهر تیران (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: علی نیکبخت

قلعه تاریخی قمیشلو از مهم‌ترین آثار تاریخی شهرستان تیران و کرون و جاهای دیدنی نجف آباد در استان اصفهان است. این قلعه در ۱۲ کیلومتری شمال شرق شهر تیران در مرکز پارک ملی و حیات وحش قمیشلو دیده می‌شود. این منطقه گردشگری و تاریخی در سال‌های اخیر، به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری شناخته شده است. شهرستان تیران و کرون در ۴۵ کیلومتری اصفهان قرار دارد و از جنوب غربی به استان چهارمحال و بختیاری، از شرق و شمال به شهرستان نجف‌آباد، از غرب به شهرستان‌های فریدن و چادگان و از جنوب به شهرستان لنجان محدود می‌شود.

برای دسترسی به قلعه قمیشلو در شهرستان تیران و کرون، از سمت نجف آباد به غرب حرکت کنید و بزرگراه نجف‌آباد-تیران را پیش بگیرید. پس از عبور از روستای مبارکه، به‌سمت راست بپیچید و به جاده روستایی نجف‌آباد-دهق وارد شوید. این جاده از مرکز منطقه گردشگری قمیشلو و حوالی قلعه تاریخی آن می‌گذرد.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: علی نیکبخت

قلعه قمیشلو در منطقه‌ای قرار دارد که در گذشته به‌عنوان شکارگاه و منطقه قرق ظل‌السلطان، حاکم اصفهان استفاده می‌شد. واژه قمیشلو نامی ترکی است که معنای محل رویش نی یا نیزار را دارد.

قلعه قمیشلو در منطقه گردشگری قمیشلو قرار دارد و پارک ملی قمیشلو، یکی از پرطرفدارترین جاذبه‌های گردشگری شهر تیران و کرون به شمار می‌رود. قلعه تاریخی قمیشلو در اسفند ۱۳۸۰ با شماره ۵۴۳۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال ۱۳۸۶ به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری شهرستان تیران و کرون معرفی شد.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: علی مظاهری

قدمت ساخت قلعه قمیشلو به ۱۴۰ تا ۱۶۰ سال قبل بازمی گردد. این قلعه تاریخی به دستور مسعودمیرزا ملقب به ظل‌السلطان، پسر بزرگ ناصرالدین شاه قاجار شاخته شد که حاکم استان‌های مرکزی ایران بود. وی جهت گذراندن ماه‌های گرم سال در یک منطقه خوش آب و هوا دستور ساخت این قلعه را در قمیشلو صادر کرد. در واقع، این قلعه کنار قلعه‌ای صفوی بنا شده است.

ظل‌السلطان هرسال ماه‌های خرداد، تیر و مرداد را تا نیمه‌های شهریور، در این قلعه می‌گذراند و از همان جا امور را اداره می‌کرد. ظل‌السلطان در این مکان بیشتر به تفریح و شکار آهو، پازن، قوچ یا میش می‌پرداخت.

قلعه قمیشلو پس از ظل‌السلطان به فرزندانش رسید و آن‌ها تغییراتی در آن دادند و بناهایی را برآن افزودند. به استناد کتاب خاطرات ظل‌السلطان، این قلعه تاریخی بخشی از بناهایی محسوب می‌شود که به دستور وی در این منطقه خوش آب و هوا جهت ییلاق و شکار بنا شده و بعد از وی نیز توسط صارم‌الدوله مورد استفاده قرار گرفته است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: علی نیکبخت

قلعه قمیشلو مساحتی در حدود ۹,۰۰۰ متر مربع را به خود اختصاص داده است. این قلعه دارای برج و حصار است. اصطبل‌ها، انبار، محل استقرار نگهبانی و خدمه، حمام و فضاهای متعدد که شامل دو حیاط خلوت و ساختمان اندرونی و بیرونی است، از جمله شاخص‌ترین بخش‌های آن محسوب می‌شوند. علاوه بر این، قلعه دارای ۱۲۰ فضای سنتی شامل اتاق‌ها، تالارها و صحن‌ها است. بخش‌های مختلفی مثل شاه‌نشین، حرم‌سرا، بارعام، مطبخ، شربت‌خانه، محل اسکان تفنگچی‌ها، محل اسکان رعایا و باغبانان و باغ بزرگی در سمت شرقی قلعه، دیده می‌شود.

قلعه چهار دروازه جنوبی، شمالی، غربی و شرقی است که دروازه جنوبی مخصوص شاهزاده و حرم‌سرا، دروازه شرقی مربوط به باغ بزرگ، دروازه شمالی مربوط به رعایا و باغبانان و درب غربی مربوط به سواره‌نظام و چوپانان بوده است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Rasool Zabihi

قلعه قمیشلو به دست مردمان تیران و کرون با خشت و گل ساخته شده است. این قلعه در سال‌های اخیر با همکاری اهالی منطقه و سازمان‌های مردم نهاد بهسازی و مرمت شد. بخش‌های اصلی هزینه مرمت قلعه از محل وام تامین شد و سپس افراد شرکت‌کننده در طرح مرمت، از طریق کمک‌های نقدی و خدمات، در حد توان خود در باز پرداخت وام مرمت این قلعه تاریخی کمک می‌کنند. این قلعه تاریخی تاکنون سه‌مرحله ترمیم شده و تکمیل مرمت آن چندین میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Rasool Zabihi

• بهتر است برای بازدید از قلعه تاریخی و منطقه گردشگری قمیشلو، از راهنمایان محلی کمک بگیرید.
• در حوالی قلعه قمیشلو هیچ‌گونه امکانات رفاهی و فروشگاهی وجود ندارد؛ بنابراین تمامی وسایل، آب آشامیدنی و مواد غذایی مورد نیاز را به‌همراه داشته باشید.
• پوشش شبکه تلفن همراه در منطقه حفاظت‌شده قمیشلو مطلوب نیست.
• به‌دلیل نبود نورپردازی و وجود خطرات احتمالی، از قلعه قمیشلو در روز بازدید کنید.
• از فشار آوردن و آسیب زدن به دیواره‌ها و تزیینات قلعه قمیشلو خودداری کنید.
• در حفظ طبیعت و محیط زیست منطقه حفاظت‌شده قمیشلو کوشا باشید.
• بازدید از قلعه قمیشلو رایگان است.

• آدرس: استان اصفهان، شهر نجف آباد، مرکز شهر، میدان باغ ملی (مشاهده در نقشه)

باغ ملی در مرکز شهر نجف‌آباد واقع شده است و امروزه با نام میدان امام خمینی (ره) نیز شناخته می‌شود. قدمت این میدان به دوره صفوی و حکومت شاه عباس اول باز می‌گردد. از جمله جاذبه‌های گردشگری اطراف باغ ملی نجف آباد می‌توان به مسجد جامع نجف آباد و مسجد تاریخی نصیر اشاره کرد.

• آدرس: استان اصفهان، ۴۵ کیلومتری شمال غرب شهر اصفهان (مشاهده در نقشه)

پارک ملی قمیشلو در ۴۵ کیلومتری شمال غرب اصفهان قرار گرفته و به‌واسطه تنوع گیاهی و جانوری و همچنین چشم‌انداز کوهستانی و دشتی شهرت یافته است. این پارک ملی که ۸۵,۶۴۷ هکتار وسعت دارد، میزبان زیستگاه کوهستانی و برفگیر، زیستگاه تپه ماهوری و زیستگاه دشتی و استپی است.

نویسنده: زهرا آذرنیوش/ پوریا محمدی پیوند