روستای بياضه

روستای بیاضه یکی از زیباترین و جذاب‌ترین روستاهای ایران در بخش کویری استان اصفهان است که در ۵۵ کیلومتری جنوب خور قرار دارد. این روستا نه‌تنها به‌واسطه بافت سنتی و معماری خاص و نخلستان‌هایی که دارد، گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند؛ بلکه مناطق کویری اطراف آن جزو مهم‌ترین جاذبه‌های بیاضه برای کویرنوردی محسوب می‌شوند. به همین دلیل روستای بیاضه یکی از پربازدیدترین روستاهای گردشگری ایران است.

• آدرس: استان اصفهان، خور و بیابانک، روستای بیاضه (نمایش روی نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: رامین عطا)

روستای بیاضه از جاهای دیدنی خور در استان اصفهان به شمار می‌رود که در فاصله ۵۵ کیلومتری جنوب شرق خور و ۴۰۰ کیلومتری اصفهان قرار دارد. این روستا در مرز سه استان خراسان جنوبی،‌ اصفهان و یزد واقع شده است.

مسیرهای دسترسی به روستای بیاضه عبارت‌اند از:

• نایین، انارک، چوپانان، خور، بیاضه
• یزد، خرانق، رباط پشت بادام، بیاضه
• شاهرود، جاده معلمان، جندق، خور، بیاضه
• اردکان، چک چک، خرانق، رباط پشت بادام، بیاضه
• طبس، خور، بیاضه

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سید مجتبی توکلی)

روستای بیاضه جزو روستاهای کویری ایران محسوب می‌شود و کویرنوردان و علاقه‌مندان به کویر می‌توانند در شب‌های رویایی کویر همراه با وزش نسیم ملایم از لابه‌لای گیسوان نخلستان‌ها، تجربه متفاوتی را برای خود رقم بزنند. ستاره‌ها در شب‌های کویری روستای بیاضه به‌حدی زیبا و درخشان و نزدیک هستند که گاهی تصور می‌کنید که اگر کمی دستتان را دراز کنید، به‌راحتی می‌توانید این ستاره‌ها را بچینید. پیاده‌روی روی ماسه‌های بادی کویری یا استراحت در قلب کویر و در زیر درختچه‌های گز از جذابیت‌های دیگر روستای بیاضه هستند. ماسه‌های این منطقه بسیار نرم است و وقتی پایتان در آن فرو می‌رود، در عمق آن‌ها، یک نوع خنکی خاصی را حس می‌کنید که تا به‌ حال تجربه نکرده‌اید.

جذابیت روستای بیاضه فقط به کویر آن خلاصه نمی‌شود و آثار تاریخی و گردشگری متعددی همچون قلعه، قنات، مسجد جامع و امامزاده، نخلستان‌های انبوه و... در آن وجود دارد که باعث جلب توجه گردشگران داخلی و خارجی می‌شوند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مهران شش برادران)

روستای بیاضه بسیار کم‌جمعیت است و به‌غیر از دو مغازه و یک نانوایی و چند پیرمرد که دور هم نشسته‌اند، خبری از سایر ساکنان روستا نیست. خانه‌های روستا از گل و خشت ساخته شده‌اند و در اکثر آن‌ها حوض‌های بزرگی وجود دارد. همچنین این خانه‌ها با معماری نوستالژیک خود، مجهز به ایوان‌هایی با طاق بلند هستند که در تابستان باعث خنکی هوای داخل خانه می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Farzad Ra)

در اطراف روستای بیاضه به‌سمت یزد، زمین به‌خاطر وجود نمک شبیه به مناطق برفی سفید است و احتمالا به همین دلیل نام این روستا را «بیاض» به معنی سفید گذاشته‌اند. نام این روستا در ادبیات نوشتاری ایران امروزی به‌صورت «بیاضه» نوشته می‌شود؛ ولی در نقشه‌های منقطع ایران به‌دلیل قرارگیری بین مرز سه استان خراسان جنوبی، یزد و اصفهان گاهی از قلم می‌افتد. با این حال، در نقشه‌های پیوسته ایران به‌صورت «بیاضیه» می‌آید. در سفرنامه ناصر خسرو قبادیانی نام بیاضه را به‌شکل «پیاده» نوشته شده است. صورت‌های دیگر نام این روستا عبارت‌اند از بیاضیه، بیاذق، بیادق، مفازه و بیاذه.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سید مجتبی توکلی)

قلعه بیاضه که در دی ماه سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۷۰۱ در فهرست آثار ملی قرار گرفت، مربوط به دوره ساسانی است. این بنای چند طبقه همراه با خندق عریض و عمیق و مجموعه خشتی گسترده پیرامون آن، نمونه قلعه و دژی کویری به حساب می‌آید و بی‌دلیل نیست که در سفرنامه ناصرخسرو از آن به‌عنوان قلعه‌ای شگفت‌انگیز یاد شده است. قلعه بیاضه در اصل مرکز حکومت در بیابانک بوده و در سفرنامه ناصرخسرو نیز تایید شده که بیابانک متشکل از ۱۲ پاره روستا با مرکزیت بیاضه بوده است.

قلعه بیاضه تاریخی قرن‌ها کارکرد دفاعی و مسکونی داشت و در دوره اسماعیلیله مورد استفاده پیروان حسن صباح بود. این قلعه در اواخر دوره قاجاریه نیز به‌عنوان دژی برای دفاع از ساکنان روستا در حملات گروه نایب حسین کاشی مورد استفاده بود که از اشرار منطقه به حساب می‌آمدند. گفته می‌شود که امکان تسخیر قلعه وجود نداشت و از همین رو شهرت زیادی پیدا کرد. نایب حسین کاشی و لشکرش، قلعه را به توپ بست؛ اما نتوانست آنجا را به تسخیر خود درآورد. پسر نایب حسین که ماشاءالله خان نام داشت و درصدد تصرف قلعه بود، نامه‌‌ای تهدیدآمیز برای ساکنان قلعه فرستاد و از روستاییان خواست تا تسلیم شوند؛ هرچند آن‌ها به پشتوانه قلعه و آمادگی دفاعی خود هرگز تسلیم نشدند و پاسخ نامه را به زبان شعر در دو بیت دادند:

یا ما سر خصم بکوبیم به سنگ یا او سر ما به دار سازد آونگ

القصه در این سراچه پر نیرنگ یک کشته به نام به که صد زنده به ننگ

قلعه دارای ۷۰۰ اتاق بود و ایجاد تهویه برای طبقات زیرین آن از معماری ماهرانه قلعه بیاضه حکایت دارد. اتاق‌های زیرین قلعه به مرور زمان پر شده و از بین رفته‌اند. چاه‌های متعدد، آسیاب‌های دستی و سه میدانگاه از دیگر سازه‌های این قلعه هستند. این طور به نظر می‌رسد که این قلعه جمعیتی حدود ۲۵۰۰ نفر را در پنج طبقه خود جای می‌داد و امکانات لازم برای تمام آن‌ها مهیا بود. دو طبقه این قلعه نیز در زیر زمین قرار داشت که به‌مرور زمان اتاق‌های آن پر شد و دیگر اثری از آن‌ها باقی نمانده و تنها دو طبقه آن پذیرای گردشگران است. همچنین به‌علت بافت خشت و گلی این قلعه امکان ریزش برخی نقاط از سقف آن،‌ به‌ویژه در مواقع بارندگی وجود دارد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: آقایی)

جالب اینکه اتاق‌های متعدد و طبقات مختلف قلعه تا چند سال قبل به‌عنوان محل نگهداری اموال و انبار غله روستاییان به کار می‌رفت. به گفته مردم روستا حدود ۱۰۰ سال پیش، هرکدام از اهالی برای حفاظت از قلعه، یکی از اتاق‌های این ملک با ارزش را پشت قباله ازدواج دختران روستا می‌انداخت. کسانی که در طبقات بالاتر اجتماعی با وضع اقتصادی بهتر قرار داشتند، اتاق‌های طبقات بالا و کسانی که از طبقات پایین‌تر اجتماعی بودند، اتاق‌های طبقات پایین را پشت قباله دختران می‌انداختند.

در حال حاضر، باروهای بلند قلعه خراب شده‌اند و برج‌های بزرگ آن رو به نابودی هستند. از در چوبی قلعه که می‌گذرید، اتاق‌های کوچک تودرتو با کوزه‌های بزرگ، راهروهای تنگ و پله‌های خشت و گلی را می‌بینید. دور قلعه نیز خندق وسیعی قرار گرفته است که آب قنات در آن جریان دارد؛ گرچه بخشی از آن در سال ۱۳۶۷ توسط افراد ناآگاه برای احداث جاده پر شد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: ابوالفضل می)

مسجد جامع بیاضه قدیمی‌ترین مسجد روستای بیاضه با هزار سال قدمت است که در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. این مسجد در مجاورت قلعه بیاضه جای گرفته است و از آثار باقی‌مانده در آن می‌توان به آرامگاه امامزاده ابراهیم و بازمانده‌های هفت برادر اشاره کرد. این مسجد در قرن هفتم توسط استاد دهنوی مرمت و بازسازی شد.

مساجد دیگری نظیر مسجد النبی، مسجد مجلل ثقفی، مسجد امامزاده و مسجد بن ده نیز در روستا وجود دارند که مربوط به دوره صفویه هستند.

قنات‌ روستای بیاضه از دیگر جاذبه‌های گردشگری این روستای زیبا محسوب می‌شود که سازنده آن‌ها حاج عبدالغفور ثقفی بوده است. حاج عبدالغفور ثقفی در زمان کریم‌ خان زند حاکم منطقه نایین بود و ساخت برخی دیگر از آثار موجود در این منطقه مثل قلعه خور نیز به وی نسبت داده شده است. اتصال دو رشته قنات شور و شیرین به یکدیگر از شگفتی‌های حفر این قنات به حساب می‌آید. حجم آب خروجی از قنات حدود ۲۰ لیتر در ثانیه است که گفته می‌شود در فصول مختلف سال، متفاوت است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: رحیم رجبی)

بیاضه روستایی با آب و هوای کویری است که تابستان‌های بسیار گرمی دارد؛ به همین دلیل بهترین زمان سفر به این روستای زیبا اوایل بهار و همچنین فصل پاییز است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: جلال قلیچ‌زاده)

اگر به روستای رویایی بیاضه سفر کردید و قصد اقامت داشتید، طبیعتا کمپینگ در زیر آسمان پرستاره کویر لذت زیادی دارد. علاوه بر این، در روستای بیاضه هتلی با نام «یه تا» وجود دارد که در خارج از روستا و در بلندای کویر قرار گرفته است. آب‌نما و نمایی از یک قنات در حیاط این هتل دیده می‌شود و سالن پذیرایی آن به‌همراه ۱۲ اتاق در اطراف آن، جذابیت‌های خاص خود را دارند. اتاق‌های بسیار تمیز و سنتی، کارکنان مهربان و خون‌گرم و سکوت و آرامش از جمله مزیت‌های این اقامتگاه هستند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سید مجتبی توکلی)

• در بازدید از روستای بیاضه حتما از آثار تاریخی آن حفاظت کنید و از ریختن زباله بپرهیزید.
• با استفاده از پله‌ها می‌توانید به بام قلعه بیاضه برسید؛ هرچند باید حفاظت از قلعه را در اولویت قرار دهید. تماشای مناظر روستای زیبای بیاضه و کویر و کوه‌های حاشیه آن از پشت بام قلعه بسیار دیدنی است.

نویسنده: زهرا آذرنیوش/ بازنویسی: صدیقه شجاعی