دروازه جهنم

عالم طبیعت شگفتی‌های زیادی را در خود جای داده است که اغلب با کلمات زیبایی مانند بهشت توصیف می‌شوند؛ البته بعضی از این شگفتی‌ها نیز عجیب و ترسناک به نظر می‌رسند. صحرایی در ترکمنستان یکی از این شگفتی‌های منحصربه‌فرد را در دل خود جای داده است که در توصیف آن به‌جای کلمه بهشت، از نام «دروازه جهنم» استفاده کرده‌اند.

دروازه جهنم در حقیقت به گودالی غول‌پیکر و آتشین گفته می‌شود که از حدود نیم قرن پیش در حال سوختن است و خاموش نمی‌شود. دروازه جهنم اگرچه یک پدیده کاملا طبیعی نیست، با عجایب و اسرار خود به یکی از جاهای دیدنی ترکمنستان تبدیل شده است و سالانه گردشگران زیادی را از سراسر دنیا روانه ترکمنستان می‌کند.

منبع عکس: upstreamonline.com، عکاس: ناشناس

در صحرای وسیع و داغ قره قوم در استان آخال ترکمنستان، در ۲۶۰ کیلومتری شمال عشق آباد و در نزدیکی روستای ۳۵۰ نفری دروازه، حفره‌ای آتشین به قطر حدود ۷۰ متر و عمق تقریبی ۳۰ متر وجود دارد که مردم محلی این دهانه را به‌عنوان «دروازه جهنم» یا «دروازه دوزخ» (Jahennem derwezesi) می‌شناسند. این محل بیش از ۵۰ سال است که در آتش می‌سوزد و درخشش آتش آن از کیلومتر‌ها دورتر دیده می‌شود.

منبع عکس: atlasobscura.com، عکاس: ناشناس

در اواخر قرن نوزدهم، در سال ۱۹۷۱ میلادی به‌دنبال فعالیت‌های اکتشاف نفت توسط گروهی از محققان اتحاد جماهیر شوروی، به‌طور اتفاقی یک میدان گازی در روستای «دروازه» ترکمنستان کشف شد و کارشناسان و مسئولان پروژه تصمیم به استخراج گاز از این منبع غنی گرفتند.

دکل و تجهیزات لازم برای حفاری چاه‌های اکتشافی و شناسایی میزان ذخایر میدان گازی توسط گروه‌های تحقیقاتی نصب شد. با گذشت مدت زمانی از عملیات حفاری و پیشرفت این پروژه، بر اثر فرونشست زمین مجاور، دکل و تجهیزات زمین‌شناسی و چادرهای محققان درون حفره‌ای عظیم ریزش کرد و ناپدید شد. در حادثه مذکور به کسی آسیب نرسید؛ اما در پی ایجاد این گودال، مقادیر بسیار زیادی گاز، به‌ویژه گاز متان، در فضا پخش شد که باعث بروز خطرات و تهدیدهای جدی برای منطقه و ساکنان آن روستا می‌شد.

محققان برای جلوگیری از انتشار این گازها در اتمسفر و خطرات زیست‌محیطی، به‌جای کنترل مخزن با هزینه‌های سنگین تصمیم گرفتند دهانه مخزن را به آتش بکشند؛ با این تصور که این گازها می‌سوزند و آتش پس از چند روز خاموش می‌شود؛ اما برخلاف تصور آن‌ها، این آتش تاکنون ادامه دارد و بیش از ۵۰ سال می‌گذرد که این حفره همچنان در حال سوختن است. اگرچه این گودال عظیم و نشت گاز آن یکی از فاجعه‌های انسانی به شمار می‌رود، دروازه جهنم را به یکی از معدود جاذبه‌های گردشگری ترکمنستان تبدیل کرده است.

منبع عکس: atlasobscura.com، عکاس: ناشناس

حفاری در صحرای قره قوم ترکمنستان توسط محققان اتحاد جماهیر شوروی بدون هیچ مشکلی در حال پیشروی بود؛ تا زمانی که به عمق ۱۴٫۵ کیلومتری زمین رسیدند و ناگهان مته وارد یک فضای خالی شد.

گفته می‌شود که تیم تحقیقاتی برای کشف حقیقت، میکروفونی مقاوم در برابر دماهای بالا به درون گودال فرستادند؛ این میکروفون تنها ۳۰ ثانیه به داخل گودال رفت و پیش از ذوب‌شدن از گودال خارج شد. محققان در همین مدت زمان کوتاه با صداهای عجیبی روی نوار ضبط‌شده مواجه شدند.

طبق گفته افرادی که به این صداها گوش کرده‌اند، صدای ضبط‌شده به گریه و شیون تعداد زیادی انسان شباهت داشت؛ اما تاکنون دلیل این صداها کشف نشده و به‌صورت یک راز باقی مانده است.

منبع عکس: arabiaweather.com، عکاس: ناشناس

ترکمنستان در گذشته از معدود کشورهایی بود که مورد توجه هیچ گردشگری واقع نمی‌شد؛ اما با شهرت دروازه جهنم، گردشگران زیادی به دیدن این گودال آتشین علاقه‌مند شدند؛ تا جایی که از سال ۲۰۰۹ تا سال ۲۰۱۷ حدود ۵۰,۰۰۰ گردشگر برای دیدن دروازه جهنم به ترکمنستان سفر کردند. در سال‌های اخیر نیز سالانه حدود ۱۰,۰۰۰ نفر برای دیدن این جاذبه گردشگری به این کشور که تنها ۶ میلیون نفر جمعیت دارد، سفر کرده‌اند.

با وجود پتانسیلی که دروازه جهنم به‌عنوان یک جاذبه گردشگری دارد، «قربانقلی بردی محمداف» رئیس‌جمهوری ترکمنستان در سال ۲۰۱۰ میلادی به کارشناسان و مسئولان ترکمنستان دستور داد تا راهی برای خاموش‌کردن شعله‌های این دروازه آتش بیابند؛ اما با وجود تلاش‌های فراوان کارشناسان و محققان، شعله‌های آتش در این گودال همچنان زبانه می‌کشد و دروازه جهنم همچنان یکی از جاذبه‌های گردشگری ترکمنستان به شمار می‌آید.

محمداف دلیل این دستور را جلوگیری از آثار منفی گودال مشتعل بر فعالیت‌های دیگر مخازن گازی منطقه، تخریب محیط زیست و سلامت مردم اعلام کرد؛ اما در سال‌های اخیر، او از هدر رفتن انرژی در این دروازه نیز گله‌مند بوده است. مخازن گاز، منبع درآمد مهمی در اقتصاد ترکمنستان است و این کشور با داشتن درصد بالایی از ذخایر گازی جهان، یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز به شمار می‌رود؛ به همین دلیل، بسیاری بر این باورند که رئیس‌جمهوری این کشور به فکر سود حاصل از صادرات گاز است و نگاهی به درآمد‌های گردشگری ندارد.

منبع عکس: اینستاگرام george_kourounis، عکاس: ناشناس

دروازه جهنم ترکمنستان، گودالی آتشین با قطر دهانه ۷۰ متر و عمق ۲۰ متر است. گرمای متصاعدشده از این گودال را می‌توان از فاصله ۵۰ متری لبه گودال نیز احساس کرد؛ حرارتی که به اطراف گودال می‌رسد، حدود ۵۵ درجه سانتی‌گراد دما دارد؛ دمای درون دروازه نیز حدود ۱,۰۰۰ درجه سانتی‌گراد گزارش شده است. دهانه دروازه جهنم یکی از گرم‌ترین مکان‌های روی زمین به شمار می‌رود.

در سال ۲۰۱۳ میلادی یک محقق و جهانگرد کانادایی با نام «جورج کورونیس» برای تحقیق در مورد ویژگی‌ها، دما و تشخیص گازهای درون گودال با استفاده از لباس ضد حرارتی از جنس کولار، تجهیزات تنفسی ویژه و به کمک یک سیستم خاص به‌عنوان اولین نفر وارد گودال دروازه جهنم شد، تا عمق ۳۰ متری آن پیش رفت و توانست نمونه‌هایی از خاک گودال را برای تجزیه و تحلیل جمع‌آوری کند و با موفقیت از گودال خارج شود. جورج کورونیس این کار را یکی از برجسته‌ترین کارهای اکتشافی خود می‌داند؛ حتی یک رکورد جهانی گینس برای این شاهکار دریافت کرده است.

نمونه‌های خاک گودال نشان می‌داد که نوعی باکتری غنی از متان درون حفره وجود دارد که قادر به زندگی در دمای بسیار بالا است. کارشناسان معتقدند این منطقه از ترکمنستان دارای ذخایر بالای گاز است که باعث شده این حفره همچنان شعله‌ور بماند و تخمین زده‌اند که سال‌های متمادی و طولانی مشتعل خواهد ماند.

نویسنده: معصومه صادق‌پور

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: Vladimir Petrov، david jeanbourquin، Ghuerren)