قبرستان ابن بابویه

ری تنها منطقه باستانی استان تهران است که آثار تاریخی و مکان‌های دیدنی زیادی دارد. این منطقه قطب توسعه توریسم مذهبی استان تهران نیز به شمار می‌آید. جاذبه‌های تاریخی شهرری بر جاذبه‌های طبیعی منطقه غالب است. قدمت طولانی و سابقه کهن آن سبب شده است که آثار تاریخی بسیار قدیمی مانند باروی ری برین در این شهر وجود داشته باشد.

قبرستان ابن بابویه یکی دیگر از دیدنی‌های این منطقه محسوب می‌شود و از جاذبه های گردشگری تهران و قدیمی‌ترین قبرستان‌های ایران است. در این قبرستان مشاهیر و بزرگانی از دنیای ورزش، سیاست و ادبیات ایران دفن هستند. با کجارو همراه شوید.

قبرستان ابن بابویه گورستانی ۲۰۰ ساله در دشت وسیع ری است که نزدیک به ۱۰ هکتار وسعت دارد. این قبرستان از لحاظ وسعت، دومین قبرستان بزرگ تهران محسوب می‌شود. بسیاری از چهره‌های نامدار ایران، از جمله جهان پهلوان تختی در این محل دفن شده‌اند. این قبرستان اولین منطقه شهرری است که برای دفن اموات اختصاص یافته است. آرامگاه‌های قدیمی و خانوادگی آن و شکل ظاهر برخی سنگ قبرها در نوع خود کم‌ نظیر هستند. برخی مورخان قدمت این قبرستان را به دوره ساسانی نسبت داده‌اند.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: شایان محرابی)

قبرستان ابن بابویه در خیابان ابن بابویه شهرری قرار دارد. برای دسترسی می‌توانید از خط شماره ۹ اتوبوس تندرو (BRT) استفاده کنید. این خط مسیر خود را از پایانه مترو جوانمرد قصاب آغاز می‌‌‌کند و در پایانه لاله به پایان می‌برد. همچنین نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به قبرستان ابن بابویه، ایستگاه جوانمرد قصاب است که با استفاده از خط یک (تجریش-کهریزک) می‌توانید به آن دسترسی داشته باشید. (مشاهده روی نقشه)

عکس از خبرگزاری دفاع مقدس (عکاس: محسن رنگین‌کمان)

شهرری یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران و جهان است که تاریخ پیدایش آن به زمان اقوام آریایی می‌رسد. این شهر در آن زمان از تمام شهرهای ماد بزرگ‌تر بوده است. ری در لغت به‌معنای شهر سلطنتی است. ساکن و اهل ری را رازی می‌نامند. ری در دوره‌ای پایتخت ایران نیز بوده‌ است. این شهر در طول تاریخ به نام‌های مختلفی از جمله راک، راگز، راگا، رغه، ارشکیه، رام اردشیر، ام‌البلاد، ری شهر، شیخ البلاد و محمدیه خوانده می‌شد. بنابر آنچه در اوستا آمده ری سیزدهمین شهری است که در جهان ساخته شد. این شهر باستانی نزدیک به ۹ هزار سال سابقه دارد و از بزرگ‌ترین مراکز تمدنی بشر محسوب می‌شود.

عکس از ایکنا (عکاس: حسن آقامحمدی)

نام قبرستان ابن بابویه برگرفته از نام محمد بن بابُویه، معروف به شیخ صدوق، یکی از فقها و دانشمندان شیعه است که مدفن او در این محل قرار دارد. پیش از زمان ناصرالدین شاه، قبرستان ابن بابویه کشتزار و باغ بسیار وسیعی بود. در پی کشف جسد سالم فردی در سردابی زیر آن باغ و به دست آمدن سنگی درون سرداب که آشکارا نشان می‌داد پیکر از آن شیخ صدوق است، بقعه شیخ صدوق رابر آن مزار احداث می‌کنند.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: شایان محرابی)

محمد باقر خوانساری در کتاب روضات الجنات دراین‌باره نوشته است:

در حدود ۱۲۳۸ قمری و در عهد فتحعلی شاه قاجار مرقد شریف صدوق که در اراضی ری قرار دارد از کثرت باران خراب شد و رخنه‌ای در آن پدید آمد. به جهت تعمیر و اصلاح آن اطرافش را می‌کندند؛ پس به سردابی که مدفنش بود برخوردند، هنگامی که وارد سرداب شدند، با جسدی عریان مواجه شدند. این خبر به سرعت در تهران منتشر شد و به گوش سلطان وقت رسید، وی با جمعی از بزرگان و امنای دولت به جهت مشاهده حضوری به محل آمدند. جمعی از علما و اعیان دولت داخل سرداب شدند و صدق قضیه را به رأی‌العین مشاهده کردند. پس از آن وی دستور تعمیر و تجدید بنا و تزیینات آن بقعه را صادر کرد.

به اعتقاد برخی کارشناسان بنای نخستین قبرستان ابن بابویه، به دوران سامانی برمی‌گردد و بعدها در اثر سیل تخریب شده‌ است. آرامگاه ابتدایی شیخ صدوق نیز در گذر زمان به خاطر حمله مغولان و جنگ‌های خوارزمشاهیان و تیموریان و همچنین به‌علت حوادث مختلف چندین مرتبه خراب و ویران شد؛ به‌گونه‌ای که سرانجام، تا پیش از کشف، سال‌ها در زیر توده‌های خاک پنهان می‌ماند. پس از برپایی بقعه شیخ صدوق، افراد زیادی در اطراف آن به خاک سپرده شدند و مقبره‌های بزرگ و باشکوهی اطراف آن احداث شد. محمدرضا شاه پهلوی و محمد مصدق نیز هر دو وصیت کرده بودند، در ابن بابویه دفن شوند.

عکس از خبرگزاری دفاع مقدس (عکاس: محسن رنگین‌کمان)

در سال ۱۳۷۳ وزارت کشور برای حفاظت و نگهداری از این قبرستان دستور منع دفن مردگان در این محدوده را صادر کرد؛ پس از آن، طرح‌های بسیاری از سوی شهرداری برای عمران این قبرستان پیشنهاد شد. ولی سرانجام طی اجرای طرح «احداث باغ مشاهیر»، با این استدلال که اجرای این طرح نیازمند از بین بردن مقبره‌ها و هم‌‌سطح‌‌سازی زمین آرامگاه ابن بابویه‌ است، در حدود ۴۰۰ مقبره خصوصی و خانوادگی (تمام مقبره‌ها به‌جز سه تا) با معماری زیبا به‌طور کامل تخریب شدند. این مقابر هنر ایران را با قدمتی طولانی به تصویر کشیده بودند.

عکس از ایکنا (عکاس: حسن آقامحمدی)

قبرستان ابن بابویه به‌دلیل وجود آن آرامگاه‌های بزرگ خصوصی و خانوادگی با عکس‌ها، آیینه و شمعدان‌ها و اشیای دیگر، به موزه‌ای دیدنی از تاریخ معاصر ایران می‌مانست.در حال حاضر همان سه مقبره خانوادگی باقی‌مانده نیز وضعیت مناسبی ندارند و این قبرستان هم‌اکنون تقريبا به‌‌صورت مسطح درآمده است.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: شایان محرابی)

قبرستان ابن بابویه در تاریخ پنج دی ۱۳۷۵، با شماره ثبت ۱۸۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

در جوار بقعه شیخ صدوق و در فاصله نزدیکی از در ورودی این آرامگاه، بقعه حاج ابوالحسن جلوه (طباطبایی)، حکیم و عالم شیعی قرن سیزدهم، قرار دارد. این بقعه‌ با هشت ستون ساخته شده است و بنایی شبیه به آرامگاه حافظ در شیراز دارد. از افراد مشهوری که در این قبرستان دفن شده‌اند می‌توان به غلامرضا تختی، پهلوان سید حسن شجاعت، علی اکبر دهخدا، محمدعلی فروغی، رجبعلی خیاط، حسین بهزاد و سرهنگ محمود ایروانی اعظم، از موسسان مدرسه موسیقی، اشاره کرد.

عکس‌های گالری از خبرگزاری دفاع مقدس (عکاس: محسن رنگین‌کمان)

مزار محمدعلی مظفری، بنیانگذار یتیم‌خانه‌های مظفری، دکتر سید حسین فاطمی، شیخ موسی دبستانی، ادیب و عارف معاصر، جواد فاضل، نویسنده و مترجم معاصر و مزار شهدای ۳۰ تیر ۱۳۳۱ شمسی نیز در این مکان قرار دارد.

برای بازدید از قبرستان ابن بابویه بین ساعات ۹ صبح تا ۵ بعد از ظهر به آن مراجعه کنید. توصیه می‌کنیم برای این کار از تورهای تهران‌گردی استفاده کنید؛ چراکه توضیحات راهنمای تور درباره افراد مدفون در قبرستان بسیار مفید خواهد بود. اگر قصد بازدید انفرادی را داشتید، بهتر است پیش از بازدید بیشتر درباره افراد مدفون در قبرستان مطالعه کنید.

عکس‌های گالری از آژانس عکس تهران (عکاس: شایان محرابی)

نویسنده: زهرا صالح نژاد