حمام کردشت

حمام کردشت که از جاهای دیدنی استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود، در روستا کرشت در شهرستان جلفا قرار دارد. این حمام تاریخی به‌عنوان یادگاری از دوره صفویه و شاه عباس به شمار می‌آید که با معماری اصیل و سنتی خود یكی از زیباترین حمام‌های منطقه است. این اثر تاریخی در سال ۱۳۸۱ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. گردشگران در کنار بازدید از حمام کردشت می‌توانند از مسجد غریب، دیوانخانه، یخچال، قلعه عباس میرزا، عمارت، پادگان نظامی (ساخلو)، حمام بزرگ و کوچک دیدن کنند.

حمام کردشت یکی از آثار تاریخی روستای کردشت در بخش مرکزی شهرستان جلفا در استان آذربایجان شرقی است. روستای كردشت تا ورزقان ۶۶ كیلومتر، تا اهر ۱۲۶ كیلومتر و تا جلفا ۷۰ كیلومتر فاصله دارد.

برای بازدید از این بنای تاریخی به طرف شمال غرب ایران و استان آذربایجان شرقی بروید. مسیر را تا بخش شرقی شهر جلفا و روستای کردشت ادامه دهید. حمام تاریخی کردشت بین روستای کردشت و رودخانه زوال قرار دارد. می‌توانید موقعیت این بنا را روی نقشه در ساحل جنوبی رود ارس پیدا کنید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: امیر حاجی‌بان)

روستای کردشت به‌لطف داشتن مجموعه بی‌نظیری از آثار تاریخی همچون حمام بزرگ، حمام کوچک، مسجد غریب، دیوانخانه، یخچال، قلعه منسوب به عباس میرزا و ساخلو (پادگان نظامی) یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی جلفا به حساب می‌آید.

کردشت، کوردش یا کوردشت از جمله نام‌های رایج در منطقه جلفا هستند و کلمه «کور» در زبان ترکی به‌معنای بزرگ، پر و حجیم است. این روستا از نظر استراتژیکی نقش مهمی در تاریخ ایران ایفا کرده و شاهد رشادت‌های ایرانیان در جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار بوده است. علاوه بر این، عباس میرزا، ولیعهد قاجار، این منطقه را به‌عنوان پایگاه خود در برابر ارتش روس انتخاب کرد و به مقابله با تجاوز آن‌ها پرداخت. بر اساس متون تاریخی این مجموعه نیز به دستور وی در همین دوران بنا شد و دارای هشت عمارت تاریخی است که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به حمام و قلعه کردشت اشاره کرد.

روستای کردشت به‌لحاظ جغرافیایی در میان دره‌ای عمیق و حاصلخیز در کنار رودخانه ارس، از رودخانه های مرزی ایران، قرار دارد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مهیلا حسینی)

قدمت حمام کردشت به دوره صفویه و زمان سلطنت شاه عباس می‌رسد. در سندهای تاریخی گفته‌اند که او دستور داد تا حمامی در این منطقه مرزی بسازند؛ البته فقط پادشاهان می‌توانستند از این حمام استفاده کنند و به اصطلاح به آن حمام خانی می‌گفتند.

منبع عکس گالری: گوگل مپ (عکاس: علیرضا جواهری، سجاد نازی، S S)، ویکی مدیا (عکاس: مهدی شاخصی)

با شروع حکومت قاجار، آقا محمدخان دستور داد تا در این بنا تغییراتی بدهند. بعد از مرمت حمام، امکان استفاده از آن برای همه مردم وجود داشت. بعد از حکومت قاجار، توجه مردم به حمام تاریخی کمتر شد و به همین خاطر این حمام روبه‌ویرانی رفت. این بنای متروکه سال‌ها در دست خاندان خلفاء بود؛ اما در سال ۱۳۸۳ هجری شمسی، میراث فرهنگی آذربایجان حمام را از خاندان خلفاء خرید و آن را مرمت کرد. این اثر تاریخی در سال ۱۳۸۱ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مهیلا حسینی)

حمام کردشت دارای معماری اسلامی بوده و در میان باغ بزرگی بنا شده است و از نظر معماری تمام عناصر معماری حمام‌های تاریخی ایرانی را دارد و شامل هشتی ورودی، سربینه، میان در، گرمخانه، خزینه، شاه‌نشین و تون می‌شود. حمام دارای دو ورودی جداگانه است كه ورودی جنوبی متعلق به عموم و ورودی شمالی مختص شخص شاه عباس میرزا بود و به‌وسیله تونل عباس میرزا مستقیما به عمارت و اتاق شخصی وی متصل می‌شد. آهک‌بری‌های بسیار باشكوه با نقوش اسلیمی، ستون‌های سنگی مقرنس‌كاری و كفش‌كن‌های سنگی حجاری‌شده، فضاهای داخلی حمام را زینت داده‌اند.

برای ورود به فضای داخلی حمام باید از طریق پله‌ها به هشتی اول برسید. هشت پله دیگر، این بخش را به سربینه یا ورودی رختکن وصل می‌کند.

سربینه حمام کردشت به‌صورت هشت‌ضلعی ساخته‌ شده است و هشت ستون دارد. ستون‌های سربینه مقرنس‌کاری‌ هستند و آن‌ها را با ملاتی از سرب مذاب به سقف وصل کرده‌اند. سقف گنبدی بنا را با آهک‌‌بری‌های چشمگیری تزیین کرده‌اند. کاربندی‌ها نیز جذابیت خاصی به این حمام داده‌اند. سکوهای رختکن به‌شکل طاق‌های ضربی‌ طراحی شده‌اند و در زیر طاق‌ها کفش‌کن‌هایی به چشم می‌خورد.

در سقف این بخش، روزنه‌هایی خودنمایی می‌کنند که نور از این روزنه‌ها می‌گذرد و فضای داخل حمام را روشن می‌کند. روی این روزنه‌ها سنگ نازکی از جنس مرمر گذاشته‌اند. این سنگ‌، نور را به‌صورت یکنواخت در فضای حمام پخش می‌کند. همچنین با وجود این سنگ‌ها، کسی نمی‌توانست فضای داخل حمام را ببیند و حریم حمام حفظ می‌ماند. دو سرویس بهداشتی و یک حوضچه در بخش مثلثی بنا وجود دارد.

خزینه یا گرم‌خانه حمام بعد از راهرو قرار دارد. در خزینه حمام، چهار ستون سنگی به‌صورت هشت‌بر وجود دارد. آب داغ از طریق کانالی به دو حوض مستطیلی گرم‌خانه منتقل شده و آب‌لازم برای شست‌وشو در حمام از رود ارس تامین می‌شد. بخش جوش آب در این حمام از فلز آلیاژی است که به آن هفت‌جوش می‌گویند. سقف گنبدی این اتاق نیز قیراندود است که به گرم‌ماندن آن کمک می‌کند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سجاد نازی)

روستای کردشت در نزدیکی رود ارس قرار دارد و ازاین‌رو، آب‌وهوای آن گرم و مرطوب است و تابستان‌هایی گرم و طولانی دارد؛ گرچه در زمستان می‌توانید هوایی خنک و ملایم را در این روستا تجربه کنید. بهار و اوایل پاییز بهترین زمان برای بازدید از این روستا و حمام کردشت محسوب می‌شوند.

• برای بازدید از این محل باید ورودی بپردازید.
• پیش از بازدید از حمام کردشت، کمی درباره آن اطلاعات کسب کنید؛ زیرا در این محل راهنمایی برای هدایت گردشگران وجود ندارد.
• علاوه بر حمام کردشت می‌توانید از چشم‌انداز کوه‌ها، طبیعت سرسبز و هوای خوب و تمیز این منطقه نیز نهایت لذت را ببرید.

نویسنده: سعیده خلیلی‌صفا/ بازنویسی: صدیقه شجاعی