تالاب چغاخور

تالاب چغاخور از جاهای دیدنی بروجن در استان چهارمحال و بختیاری به حساب می‌آید که در ارتفاعات رشته‌کوه زاگرس و بر بلندای فلات ایران قرار دارد و به‌حدی زیبایی است که هر طبیعت‌گردی را به خود جذب می‌کند. چغاخور که بیشتر از ۲,۳۰۰ هکتار مساحت دارد، در قدیم محل استراحت ایل بختیاری بود و امروزه نیز پذیرای عشایر بختیاری در طول تابستان است. هزاران پرنده ساکن تالاب هستند که در این میان، پرندگان مهاجر در فصل بهار و زمستان به چغاخور مهاجرت می‌کنند و زیبایی خاصی به آن می‌بخشند. علاوه بر پرنده‌نگری، امکان ماهیگیری، پیک‌نیک، طبیعت‌گردی و... در تالاب چغاخور وجود دارد. ضمن اینکه جاذبه‌های متنوعی در اطراف تالاب وجود دارد.

• آدرس: استان چهارمحال و بختیاری، شهرستان بروجن، ۴۴ کیلومتری شهر بروجن، جاده شهرکرد-خوزستان (نمایش روی نقشه)

تالاب چغاخور در ۴۴ کیلومتری بروجن و ۶۵ کیلومتری شهرکرد قرار دارد. این تالاب در نزدیکی شهر بلداجی و در مسیر جاده شهرکرد به خوزستان، در استان چهارمحال و بختیاری واقع شده است. چغاخور بین ارتفاعات نسبتا بلند برآفتاب در شمال، کلار در جنوب و شاهپور ناز در غرب واقع شده و از زیباترین تالاب‌های استان است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: امین صفری)

• مسیر تالاب چغاخور از شهرکرد: برای اینکه از شهرکرد به تالاب چغاخور بروید، می‌توانید وارد مسیر شهرکرد-خوزستان شوید و از شمس آباد، شلمزار و گهرود عبور کنید. درست قبل از ورودی جاده‌ای که به ایذه می‌رود، به تالاب چغارخور خواهید رسید.
• مسیر تالاب چغاخور از بروجن: دسترسی به تالاب از شهر بروجن به این صورت است که باید از جنوب غربی شهر وارد جاده‌ بلداجی شوید. پس از گذشتن از بلداجی،‌ آورگان و کلبی بک به تالاب چغاخور می‌رسید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: حسین رضوان)

چغاخور یک تالاب بین‌المللی معروف و از جاذبه های گردشگری استان چهارمحال و بختیاری است که در ارتفاع ۲,۱۰۰ متری کوهستان مرکزی زاگرس در میان علفزاری وسیع و در دامنه کوه‌های کلار قرار دارد و یکی از تالاب‌های مهم کشور برای زیست پرندگان آبزی به حساب می‌آید.

انعکاس چشم‌انداز دیدنی طبیعت پیرامون و رقص توام با آواز پرندگان بر سطح تالاب بسیار چشم‌‌نواز است. در فصل بهار در یک سوی تالاب، کوه‌های سربه‌فلک‌کشیده و سپیدپوش کلار و در سوی دیگر، درختان و چمن‌زاری وسیع و سرسبز خودنمایی می‌کنند. این منطقه در تابستان محل ییلاق عشایر بختیاری است که تماشای زندگی آرام و باصفایشان به‌اندازه تماشای زیبایی‌های طبیعی چغاخور، برای گردشگران جذابیت دارد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Ermac Kiyani)

عواملی مانند قرارگیری در مسیر دو جاده اصلی، برخورداری از تنوع بالای گیاهی و جانوری، مجاورت با سه تالاب سولقان، علی‌آباد و گندمان اهمیت تالاب چغاخور را به‌لحاظ گردشگری دوچندان ساخته و تالاب را در زمره یکی از کانون‌های گردشگری استان قرار داده است.

از سال ۱۳۷۸ به‌دلیل گونه‌های جانوری نادر در اطراف تالاب و شرایط متنوع زیستی آن، سازمان حفاظت محیط زیست، چغاخور را منطقه شکار ممنوع اعلام کرد و آن را تحت پوشش و حمایت خود قرار داد. منطقه شکار ممنوع تالاب بیش از ۲,۳۰۰ هکتار مساحت دارد. چغاخور یکی از تالاب‌های کنوانسیون بین‌المللی رامسر است و در فهرست مناطق مهم پرندگان (IBA) نیز به چشم می‌خورد. این تالاب بخشی از یازدهمین ذخیره‌گاه زیست‌کره ایران با عنوان «تنگ صیاد-سبزکوه» به شمار می‌رود که به ثبت جهانی رسیده است.

گفته می‌شود که چغاخور از دو کلمه فارسی و ترکی تشکیل شده است؛ به این صورت که «خور» در پارسی به آفتاب تعبیر شده و «چغا» به ترکی یعنی تپه و مرغزار. به این ترتیب، چغاخور به‌معنای «مرغزار خورشید» است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمد زندی)

زمان مناسب برای سفر به تالاب چغاخور بهار و تابستان است که هوای خنک و طبیعت آن هر گردشگری را به وجد می‌آورد. فصل بهار سرسبزی و طراوت خاصی به طبیعت اطراف تالاب می‌بخشد. تالاب چغاخور در تابستان نیز با حضور عشایر بختیاری جذاب‌تر می‌شود. رویش شقایق‌های وحشی و فصل مناسب ماهیگیری نیز از دیگر جذابیت‌های چغاخور در بهار و تابستان به شمار می‌روند.

در پاییز آب‌و‌هوا رو به سردی می‌رود. زمستان‌های این منطقه نیز شامل مناظری فوق‌العاده از یخ‌زدن تالاب و کوه‌های سفیدپوش می‌شود که برای دوستداران طبیعت بسیار جذاب است. در سفر به تالاب چغاخور در زمستان به تجهیزاتی مثل زنجیر چرخ، لباس گرم و... نیاز دارید.

سطح آب در تالاب چغاخور در زمستان به بالاترین حد خود می‌رسد و در تابستان بخش عمده آن خشک می‌شود؛ گرچه هوای این منطقه در تابستان خنک است و برای ییلاق و سفر تابستانی محل مناسبی به حساب می‌آید. میانگین دما در منطقه از ۲۱ درجه سانتی‌گراد در گرم‌ترین ماه سال (مرداد) تا منفی ۶ درجه سانتی‌گراد در سردترین ماه سال (دی) تغییر می‌کند و میانگین بارش سالانه بین ۵۰۰ تا ۷۵۰ میلی‌متر در نوسان است. عمق تالاب چغاخور هنگام بیشترین بارندگی حدود سه متر برآورد می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Ermac Kiyani)

تالاب چغاخور یکی از ۱۰۵ تالاب مهم کشور برای پرندگان است که به‌دلیل میزبانی از پرندگان در معرض خطر، در طبقه‌بندی تالاب‌های مهم کشور در جایگاه ششم قرار دارد. پرندگان مهم‌ترین جانداران این تالاب به شمار می‌روند که از اواخر پاییز تا اواخر زمستان به این مکان می‌آیند و فرصتی ایدئال برای پرنده‌گری را در اختیار علاقه‌مندان می‌گذارند.

تالاب چغاخور برای ماهیگیری نیز گزینه‌ای مناسب به حساب می‌آید؛ در واقع وجود انواع ماهی‌ها در تالاب باعث شده است که از اواسط اردیبهشت تا اواخر شهریور به‌عنوان یکی از مقاصد ماهیگیری شناخته شود. ماهیگیری را صرفا برای تفریح انجام دهید و از صید بیش از اندازه خودداری کنید. اگر از علاقه‌مندان این فعالیت هستید برای دریافت مجوز به اداره سازمان حفاظت از محیط زیست مراجعه کنید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمد جهان‌بخشی)

تماشای طبیعت اطراف و شقایق‌های وحشی گزینه دیگر پیش روی شما برای تفریح است. چغاخور با کوه‌ها و دشتی زیبا به وسعت ۷۰۰ هکتار احاطه شده است و تابلویی طبیعی و منحصربه‌فرد را در مقابل چشمان شما می‌گذارد. از اردیبهشت تا مهرماه به‌علت کاهش آب، وسعت سبزه‌زار اطراف چغاخور بیشتر می‌شود و تصویری متفاوت در این مکان شکل می‌گیرد. در فصل بهار دشت‌های حاشیه تالاب با گل‌های شقایق به بهشتی رویایی تبدیل می‌شود و برخی از بهترین مسیرهای طبیعت گردی ایران را پیش روی علاقه‌مندان می‌گذارند.

در تابستان و بهار که مسافران و گردشگران بیشتری به تالاب می‌آیند، قایق‌سواری یکی از تفریحات چغاخور است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Ramtin Na)

تالاب چغاخور در دهستان چغاخور در دامنه ارتفاعات برآفتاب واقع شده است و در سمت جنوب غربی آن کوه‌های کلار قرار دارد. قله کلار با ارتفاع ۳,۸۳۰ متر از سطح دریا مقصد بسیاری از کوهنوردان است. این قله در فصل زمستان پوشیده از برف می‌شود و دلایلی نظیر مدت‌زمان طولانی دوره ریزش برف در منطقه (از آذر تا اواخر اسفند و اوایل فروردین)، دمای پایین هوا و ماندگاری برف در تمام طول سال سبب ایجاد یخچال‌های دائمی به نام «برف پیر» می‌شوند. همچنین ارتفاعات کوه‌ صخره‌ای و دیواره‌ای برآفتاب با ارتفاع ۲,۷۷۵ متر برای صخره‌نوردی، کوهنوردی و سنگ‌نوردی مناسب است و کوه حمزه علی با ارتفاع ۲,۷۰۰ متر، کوه شاهپور ناز با ارتفاع ۲,۹۰۰ متر و کوه چاله باغ با ارتفاع ۳,۰۰۰ متر گزینه‌های خوبی برای کوهنوردی و تپه‌نوردی محسوب می‌شوند.

موقعیت کوه کلار و قرارگیری‌ آن در کنار تالاب چغاخور به‌خصوص در فصل زمستان بسیار خودنمایی می‌کند. ضمن اینکه کوه کلار در فصل بهار و تابستان با رگه‌های سفید برف، رویش شقایق‌ها و گل‌های رنگارنگ در دامنه‌هایش و جریان جویبارهای ناشی از ذوب برف‌ها، فضای شگفت‌انگیزی را پدید می‌آورد که توجه هر گردشگری را به خود جلب می‌کند.

چغاخور یکی از مناطق بسیار خوش آب‌وهوای استان چهارمحال و بختیاری محسوب می‌شود که ییلاق خان‌ها و ایلخان‌های بختیاری بوده است. امروزه نیز عشایر بختیاری در اطراف تالاب اتراق می‌کنند و در نتیجه تماشای زندگی آن‌ها و همین طور مردم روستاهای بختیاری‌نشین اطراف چغاخور در تابستان، امکان آشنایی با آداب و رسوم، صنایع دستی، شیوه زندگی، زبان و گویش بختیاری و... را برایتان فراهم می‌کند.

سفر به تالاب چغاخور اغلب در یک روز انجام می‌شود و برای چنین سفری معمولا به وسایلی مانند کرم ضدآفتاب، عینک و کلاه آفتابی، لباس گرم، تلفن همراه و شارژر، پاور بانک، دوربین عکاسی، زیرانداز، چراغ قوه، آب آشامیدنی، کیسه زباله و... نیاز است. برای کمپینگ در کنار تالاب حتما چادر مسافرتی، کیسه خواب، پتو، لباس اضافی، زیرانداز ضدآب و... همراه خود داشته باشید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Milad Tavazohi)

در سفر به چغاخور می‌توانید اطراف تالاب کمپ بزنید و از طبیعت زیبای آن استفاده کنید. علاوه بر این، امکان اقامت در مجتمع فرهنگی آموزشی آفتاب نیز برایتان وجود دارد که شامل انواع ویلاها و سوییت‌ها، رستوران، زمین بازی، وسایل بدن‌سازی و... می‌شود.

ویلاها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در روستاهای اطراف نیز گزینه دیگر پیش روی شما است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Ermac Kiyani)

پرندگان آبزی، متنوع‌ترین و مهم‌ترین گروه جانوری در اکوسیستم‌های تالابی محسوب می‌شوند. تالاب چغاخور هرساله میزبانی از هزاران پرنده مهاجر را بر عهده دارد و حضور پرندگان بومی و مهاجری مانند حواصیل، لک‌لک سفید، کشیم، فلامینگو، شکاری‌ها، قو، خروس کولی و اردک سرسبز، این منطقه را به یکی از مقاصد پرنده‌ نگری ایران تبدیل کرده‌ است.

وجود انواع مختلفی از ماهی‌ها مانند گورخری، عروس، کپور، فیتوفاک و خانواده‌ای خاص از ماهی‌ها به نام گامبوزیا در این تالاب باعث شده‌ است که چغاخور به‌عنوان یکی از گردشگاه‌های اصلی ماهیگیران شناخته شود. دیگرگونه‌های جانوری این منطقه عبارت‌اند از خزندگانی چون انواع مارها، لاک‌پشت آبزی و بزمجه‌ها؛ پستاندارانی نظیر گراز، شغال، سمور سنگی، روباه، گرگ، خرگوش و شنگ و انواع قورباغه‌ها.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمد جهان‌بخشی)

پوشش گیاهی تالاب را گونه‌های حاشیه‌ای، نم‌پسند، شناور و غوطه‌ور تشکیل می‌دهند که از آن جمله می‌توان بید، مرغ جگن، پتامژتون، پلی گونیوم، ساز و غیره را نام برد.

از دامنه رشته‌کوه زاگرس، رودخانه‌ها و چشمه‌های پرآبی در استان چهار محال و بختیاری جاری است که حدود ۱۰۰ چشمه کوچک و بزرگ و چهار رودخانه کوچک و دائمی در این منطقه وجود دارد.

وجود این چشمه‌ها و رودخانه‌ها و جریان آن‌‌ها از میان دره‌های سرسبز و باغ‌ها و مزارع مصفا و... فرصت کم‌نظیری را برای گذران اوقات فراغت مردم بومی و گردشگران فراهم آورده است. از میان چشمه‌های مهم منطقه می‌توان به «چشمه خان» در باغ خان، چشمه‌های «آب‌رو، تنگ سیاه، سیبک، گلوگرد، شیر کشته، چشمه سیب» و سایر چشمه‌های اطراف کوه کلار و حاشیه تالاب چغاخور اشاره کرد.

یکی از پرطرفدارترین جاذبه‌های منطقه چغاخور، باغ خان با قدمتی چند صد ساله‌ است که احداث آن به زمان حکومت زندیه می‌رسد. این باغ سه هکتاری با درختان تنومند گردو و چنارهای سربه‌فلک‌کشیده، درختان مثمر و غیرمثمر، چشمه‌های پرآب، چمنزارها و جویبارهای خروشان، در فاصله دو کیلومتری جنوب روستای آورگان، در مسیر جاده ارتباطی آورگان به سبیک قرار دارد. باغ خان از زمان‌های قدیم محل ییلاق و اتراقگاه خان‌های بزرگ بختیاری از جمله تیمور بختیاری و سردار اسعد بختیاری بوده است. این باغ در حال حاضر به‌علت نزدیکی به تالاب و سد چغاخور موقعیت خوبی برای گردشگری دارد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: آرمین عباباف)

امامزاده حمزه علی از نوادگان امام سجاد (ع) است و محل این امامزاده بین شهر بلداجی و روستای کلبی بک قرار دارد. آن حضرت در زمان خلافت فضل عباسی، به‌همراه جمعی از انصار خود به‌سمت شهر ناصریه (اهواز) حرکت کرد تا رهسپار سرزمین طوس شود. خبر ورود او به دشمنان رسید و در نتیجه به‌علت ناآشنایی با مسیر، در جنگ با دشمنان به شهادت رسید و در همان محل دفن شد. برای مدت زمانی قبر او برای عموم نامعلوم بود؛ تا اینکه قبر وی در زمان امیر تیمور گورکانی کشف شد و بقعه‌ای به سبک و سلیقه معماری افغانی به دست معماران سمرقندی و بخارایی برای او ساخته شد.

شیرهای سنگی در روستای سیف‌آباد و خانی‌آباد از جمله جاذبه‌های این منطقه به حساب می‌آیند. شیرهای سنگی به‌عنوان نماد پهلوانان بزرگان ایل بختیاری روی قبور مشاهیر این قوم نصب می‌شدند و حاوی اطلاعاتی از فرد متوفی، ابزارهای جنگی مورد استفاده وی و ویژگی‌های مردم‌شناسی قوم بختیاری بودند و هرکدام از آن‌ها از لحاظ شکل منحصربه‌فرد به نظر می‌رسند. سابقه مجسمه‌های شیرسنگی این منطقه به دوره صفویه تا قاجاریه و حتی معاصر برمی‌گردد.

قلعه خان یکی دیگر از جاهای دیدنی منطقه است که روی تپه‌ای جزیره‌ای در قسمت غربی داخل تالاب چغاخور قرار دارد. تپه باستانی ملاعلی در شمال روستای دستگرد، بقایای قبرستانی قدیمی مربوط به عصر صفوی در دامنه کوه برآفتاب و قبرستان مربوط به زمان زندگی ارامنه در روستای گلوگرد از دیگر جاذبه‌های تاریخی چغاخور هستند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Rasoul Msvn)

• از روشن‌کردن آتش روی بوته‌ها و زمین اطراف تالاب بپرهیزید و در صورت نیاز با خود اجاق‌های مسافرتی ببرید.
• آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی، سکوی نشیمن، مجتمع اقامتی و پذیرایی و محل پارک خودرو از جمله امکانات رفاهی تالاب چغاخور هستند.
• از ریختن هرگونه زباله حتی ته سیگار اجتناب کنید.
• در سفر به تالاب چغاخور، دوربین عکاسی را فراموش نکنید؛ چراکه این مکان مملو از سوژه‌های ناب عکاسی است.
• در فاصله‌ کمی از تالاب چغاخور، سه تالاب دیگر به نام‌های علی آباد، گندمان و سولگان (یا سولقان) وجود دارد که از دیگر جاذبه‌های طبیعت‌گردی شهر بروجن به حساب می‌آیند. تالاب زیبای گندمان در فهرست ۱۰ تالاب برتر پرنده‌نگری ایران قرار دارد و در دفتر بین‌المللی تحقیقات پرندگان آبزی لندن نیز ثبت شده است.
• تالاب چغاخور اصلا مناسب شنا نیست و در کنار آن نیز تابلوهای «شنا ممنوع» وجود دارد. جان خود را با شنا در این تالاب به خطر نیندازید.

نویسندگان: پریسا مرتضوی، عماد جعفری/ بازنویسی: صدیقه شجاعی