تالاب میقان

تالاب کویری میقان یکی از ده تالاب مهم ایران است که حیات وحش متنوع و طبیعت کویری جلوه‌ای خاص بدان بخشیده است. در واقع، این تالاب به‌دلیل برخورداری از شرایط آب و هوایی مناسب یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های فصلی پرندگان مهاجر محسوب می‌شود.

تالاب دیدنی میقان که درگذشته به نمک‌زار فراهان مشهور بوده است، از جاهای دیدنی اراک به شمار می‌‌رود و در ۱۷ کیلومتری شمال شرقی اراک، جنوب غربی داودآباد و در دشت فراهان استان مرکزی واقع‌شده است. مساحت این تالاب در محدوده ۱۰۰ تا ۱۱۰کیلومتر مربع متغیر است و حدود ۱,۶۵۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و آب دریاچه شور است. این تالاب دارایسه جزیره به نام کریستالینیک و دو در وسط، قسمت کویری و دشت‌های اطراف می‌شود.

دریاچه از لحاظ آب‌ و هوایی دارای زمستان‌های معتدل است؛ همین ویژگی سبب شده است که در پاییز و اوایل زمستان زیستگاه پرندگان به‌ ویژه پرندگان مهاجر از مناطق شمال ایران و مناطق سردسیری باشد. در سال‌های با بارندگی مناسب، تالاب دارای آب قابل‌ توجهی است و در سال‌هایکم‌ آبی عموما سطح تالاب به حالت خشک‌ و به حالت کویری و شوره‌زاردرمی‌آید. منابع تامین آب تالاب را بارش‌های جوی، آب سه رودخانه قره کهریز، فراهان و شهراب و پساب تصفیه فاضلاب اراک تشکیل می‌دهند.

از نظر دیرینه‌شناسی تالاب میقان متعلق به دوره پالئوسن است و در اثر حرکت صفحه‌‌های تکتونیکی اطراف به وجود آمده است.

تالاب میقان دارای ویژگی‌هایبوم‌شناسی ویژه‌ای است، ازجمله آن‌ که سالانه تعداد زیادی از پرندگان مهاجر را در خود جای می‌دهد که در میان آن‌ها بعضی از گونه‌های نادر و حمایت‌شده کم‌یاب دیده می‌شوند. به‌علت جمعیت بالای درنا در تالاب نسبت به زیستگاه‌های دیگر کشور، این تالاب اهمیت بیشتری نزد علاقه‌مندان به محیط زیست پیداکرده است. در فصل بهار تالاب میقانبه‌ عنوان یکی از زیستگاه‌های اصلی پرندگان مهاجری است که در پاییز با عبور از این منطقه از نواحی سردسیر سیبری به‌سمت مناطق گرمسیر جنوبی و آفریقا پرگشوده بودند و اینک درراه بازگشت به موطن اصلی در این تالاب اسکان موقت دارند. بیش از ۶۰ درصد پرندگان استان و ۱۶ درصد پرندگان کشور در این تالاب کشوری زندگی می‌کنند و برخی از گونه‌های پرندگان مهاجر و بومی این منطقه نادر و ارزشمند بوده و حضور پرتعدادآن‌ها در فصل مهاجرت موجب می‌شود تا گروه‌های گردشگری برای پرنده‌نگری به این خطه سفر کنند.

وجود برخی حیوانات وحشی همچون گرگ، روباه، مار، پرندگانی چون عقاب و برخی نمونه‌های نادر لابه‌لای شاخ و برگ‌های سبز قره‌داغ و آترپلیکسجلوه‌ای دیدنی به نواحی کویری این تالاب داده است. درنا، مرغابی‌سانان، فلامینگوها، خروس کولی و انواع پرندگان دیگر با حضور خود در طبیعت بکر تالاب میقان انسان را شگفت‌زده و به دیدن هرچه بیشتر وامی‌دارد. این تالاب توسط اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی به منطقه شکارممنوعتبدیلشده است.

مطابق با استانداردهای جهانی تالاب‌ها، هر تالاب که یک درصد از یک گونه پرنده را در خود پذیرا باشد، در مختصات جهانی و بین‌المللی قرار می‌گیرد. از این منظر، تالاب میقان اراک در کنار تالاب گاوخونی اصفهان تنها پذیرای پرندگان مهاجر در مرکز کشور به‌منظور زمستان گذرانی محسوب می‌شوند. همچنین، تالاب میقان اراک سالانه پذیرای بیش از ۱۲هزار قطعه پرنده مهاجر از سیبری است.

پوشش گیاهی منطقه بیشتر از نوع گیاهان شورپسند یا هالوفیت بوده که از این نظر نیز تالاب یکی از ذخیره‌گاه‌ های مهم گیاهان شور کشور به شمار می‌‌رود. علاوه بر پرندگان، گونه‌‌های پستانداران، آرتمیا و انواع جلبک‌ آب شور از دیگر جانداران تالاب و محیط اطراف آن هستند.

در تالاب میقان به‌علت شوری آب، گنبدها و طبقات نمکی شکل می‌‌گیرد. این طبقات و لایه‌‌های نمکی تمامی سطح دریاچه را پوشانده است و از فاصله دور سفید و برفی جلوه می‌‌کند. همچنین این تالاب دارای بزرگ‌ترین منبع سولفات سدیم در کشور است و شرکت املاح معدنی ایران حق برداشت از معادن این تالاب را اخذ کرده است. تالاب از نگاه گردشگری، یکی از مقاصد پرنده‌ نگری ایران و همین طور طبیعت‌گردی محسوب می‌‌شود. روز ۱۵ آبان به‌دلیل تجمع درناها در تالاب میقان، «روز درنا» نام‌گذاری شده است. دریاچه تالاب میقان در قلب کویری واقع شده که طی سال‌های اخیر با تلاش‌‌های بی‌وقفه سازمان منابع طبیعی به تفرجگاهی سرسبز تبدیل شده است. هم‌اکنون با احداث برج مراقبت کویری در دل تالاب، شرایط مناسبی برای بازدید از این منطقه مهیا شده است.

تالاب میقان از جاهای دیدنی استان مرکزی محسوب می‌شود و در نزدیکی شهر اراک واقع شده است. برای دسترسی به این تالاب باید از سه راه خمین به‌سمت کمربندی شمالی حرکت کرد. پس از آن به میدان تره‌بار خواهیم رسید، همچنان باید مسیر را مستقیم در پی گرفت، حدود یک الی دو کیلومتر بعد از میدان تره‌بار به یک جاده فرعی در سمت راست جاده می‌رسیم. در ابتدای جاده تابلوی بزرگ قرمز رنگی وجود دارد، پس از وارد شدن به داخل این جاده فرعی و عبور از پل روگذر به کارخانه تولید سولفات‌سدیم می‌رسیم که در سمت راست جاده نمایان است. با ادامه این مسیر، پس از حدود سه الی چهار کیلومتر به انتهای تالاب میقان خواهیم رسید.

بهترین زمان برای برگزاری برنامه‌های پرنده‌نگری در این تالاب، فصل بهار و پاییز است. از این میان، فصل پاییز مامن این پرندگان برای گذران زندگی در آسمانی به دور از سرمای سیبری است و پرندگان اقامت بیشتری در تالاب می‌گزینند.

عکس‌های گالری از خبرگزاری شبستان (عکاس: نفیسه آبباز)

نویسنده: عماد جعفری