- مدت زمان بازدید از این جاذبه: بین ۲ تا ۳ ساعت
- بازدید از این جاذبه رایگان است
- Kisikli Mahallesi, Turistik Camlica Cad. | Üsküdar, Istanbul 34692, Turkey
در شهرهای پرجمعیت، برای فرار از آلودگی و ازدحام و دستیابی به سکوت و آرامش، مقاصد مختلفی وجود دارد که یکی از آنها ارتفاعات شهر است. این بامها گزینه مناسبی برای تفریح، لذتبردن از مناظر زیبای شهر و استنشاق هوای پاک به شمار میروند. اگر در سکوت شب به این بامها بروید، تماشای شهری نورانی از دور همانند آسمان پرستاره کویر، آرامشی وصفناپذیر در شما ایجاد میکند.
«تپه چاملیجا» از بلندترین تپههای استانبول است که به «بام استانبول» شهرت دارد. بلندای این تپهها چشمانداز زیبایی از تنگه بسفر را به تصویر میکشد و با درختان همیشه سبز، گلهای رنگارنگ و امکانات رفاهی، بهعنوان یکی از محبوبترین جاهای دیدنی استانبول شناخته میشود.
درباره بام استانبول بیشتر بدانید:
- درباره بام استانبول بیشتر بدانید:
- بام استانبول کجاست؟
- مسیر دسترسی به بام استانبول
- جاذبه های گردشگری تپه چاملیجا
- برج چاملیجا
- رستوران و تراس دید چاملیجا
- مسجد چاملیجا
- تپه های چاملیجا به کدام جاهای دیدنی استانبول اشراف دارد؟
- امکانات رفاهی تپه چاملیجا استانبول
- امکانات بویوک چاملیجا
- امکانات کوچوک چاملیجا
- بهترین زمان بازدید از بام استانبول
- آیا بازدید از بام استانبول هزینه دارد؟
- آیا تپه چاملیجا همان بام عشاق است؟
- دیدنیهای اطراف بام استانبول
- کاخ بیلربی | Beylerbeyi Sarayi
- منطقه تفریحی فتحی پاشا | Fethi Pasa Korusu
- شهربازی کیدزانیا | KidZania
- قصر عادله سلطان | Adile Sultan Sarayi
بام استانبول کجاست؟
- آدرس: استانبول، اسکودار، جاده توریستی چاملیجا، خیابان چاملیجا تپهسی، محله کیسیکلی (مشاهده روی نقشه)
- تلفن: ۴۴۴۱۰۳۴ ۲۱۶ ۹۰+
- ساعت بازدید: شبانهروزی
منبع عکس: sabah.com.tr، عکاس: نامشخص
«بام استانبول» یکی از مشهورترین جاهای دیدنی استانبول در بخش آسیایی است و بر بلندای یکی از هفت تپه بلند استانبول به نام «تپه چاملیجا» (Camlica Tepesi) با ارتفاع ۲۸۸ متر از سطح دریا قرار دارد. این تپهها از کاجهای همیشه سبز پوشیده شده و نام خود را از کلمه «چام» بهمعنای کاج گرفته است.
تپه چاملیجا به دو تپه بویوک چاملیجا (چاملیجای بزرگ) و کوچوک چاملیجا (چاملیجای کوچک) تقسیم میشود؛ بویوک چاملیجا شهرت بیشتری دارد. کوچوک چاملیجا پوشیده از درختان زیبا است و هر دو مناظر زیبایی دارند. این تپهها با چشماندازی زیبا از شهر استانبول یکی از فضاهای دنج برای استراحت و مکانی ایدئال برای صرف صبحانه و غذا در تعطیلات پایان هفته است.
مسیر دسترسی به بام استانبول
خودروی شخصی: ابتدا خود را به آلتونیزاده برسانید. پس از آن تابلوهای تپه چاملیجا را دنبال کنید تا به این تپه برسید. میتوانید از پارکینگ تپه چاملیجا استفاده کنید؛ هزینه پارکینگ ۲۰ لیر است.
مترو: با استفاده از خط M5 متروی استانبول میتوانید در ایستگاه عمرانیه یا آلتونیزاده پیاده شوید و بهوسیله تاکسی یا مینیبوسهای چاملیجا خود را به تپه برسانید. همچنین در میدان تکسیم میتوانید از خط متروی M2 استفاده کنید؛ در ایستگاه مجیدیهکوی پیاده شوید و با تاکسی به تپه برسید.
متروبوس: سوار متروبوسی شوید که بهسمت منطقه آسیایی و ایستگاه سوگوتلو چشمه در حرکت است. در ایستگاه آلتونیزاده پیاده شوید. این ایستگاه در فاصله کمتر از سه کیلومتری تپه چاملیجا قرار دارد. از این ایستگاه میتوانید با استفاده از تاکسی خود را به تپه برسانید.
اتوبوس: اگر از سمت اسکودار بهسمت تپه چاملیجا در حرکت هستید، میتوانید با استفاده از خطوط اتوبوس 11A ،11D ،11E ،11F و... در ایستگاه چاملیجا پیاده شوید و مسافت کوتاهی پیادهروی کنید تا به تپه برسید.
جاذبه های گردشگری تپه چاملیجا
برج چاملیجا
منبع عکس: trthaber.com، عکاس: نامشخص
در تپههای چاملیجا، بهدلیل ارتفاع بیشتر نسبت به سطح شهر، تعداد زیادی دکل و آنتن ارتباطی رادیو و تلویزیون نصب شده بود که از زیبایی بصری این منطقه میکاست. با هدف برداشتن این دکلها و گردآوری تمام آنتنهای منطقه در یک نقطه، در سال ۲۰۱۶ میلادی احداث برج چاملیجا در تپه کوچوک چاملیجا آغاز شد.
ساخت برج چاملیجا ارتقای کیفیت و ظرفیت پخش شبکههای رادیویی و تلویزیونی و صعود به استانداردهای جهانی را بههمراه داشت. از برج رادیو و تلویزیون چاملیجا بیش از ۱۰۰ فرکانس رادیویی بهطور همزمان و بدون وقفه پخش میشوند. این برج علاوه بر خدمات پخش رسانهای، به اپراتورهای مخابراتی بیسیم نیز خدمات زیرساختی ارائه میکند.
برج چاملیجا که در مساحتی برابر ۳۰,۱۵۰ متر مربع ساخته شده است، با ارتفاع بیش از ۳۶۵ متر بهعنوان بلندترین سازه استانبول، ۵۸۷ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و از بسیاری از نقاط شهر قابلمشاهده است. این برج از ۴۹ طبقه تشکیل شده است که چهار طبقه آن در زیر زمین و ۴۵ طبقه روی زمین قرار دارد. برج چاملیجا با معماری ظاهری منحصربهفرد و امکانات داخلی خود، فرصت تجربه جدیدی از تفریح را برای گردشگران فراهم میکند.
رستوران و تراس دید چاملیجا
منبع عکس: seyyahdefteri.com، عکاس: نامشخص
در برج چاملیجا در طبقه ۳۹ و ۴۰، رستورانی ساخته شده است که علاوه بر منوی کامل و غذاهای لذیذ، نمایی ۳۶۰ درجه از شهر استانبول را برای میهمانان خود فراهم میکند. همچنین در طبقه ۳۳ و ۳۴ این برج، دو تراس دید جداگانه طراحی شده است که چشمانداز زیبایی از دیدنیهای استانبول را در اختیار گردشگران میگذارد. در تمام روزهای هفته از ساعت ۹ تا ۲۱، امکان بازدید از برج چاملیجا وجود دارد؛ برای جابهجایی گردشگران در بین طبقات این برج از آسانسورهای باکیفیت و سریع استفاده شده است.
مسجد چاملیجا
منبع عکس: expatguideturkey.com، عکاس: نامشخص
مسجد چاملیجا بزرگترین مسجد احداثشده در تاریخ جمهوری ترکیه است که بر فراز تپه چاملیجا ساخته شده است. معماران این پروژه «حایریه گول توتو» و «بهار میزراک» نام دارند که طرح آنها از بین ۶۲ پروژهشرکتکننده در مسابقه انتخاب شد. این مسجد که در سال ۲۰۱۳ میلادی پایهگذاری شده بود، بهدلیل وسعت پروژه، در سال ۲۰۱۹ درهای خود را برای عبادت گشود. ظرفیت عبادت داخل این مسجد ۳۷,۵۰۰ نفر و ظرفیت کل مسجد ۶۵,۰۰۰ نفر است.
مسجد چاملیجا که از سراسر استانبول قابلمشاهده است، درمجموع ۶ مناره دارد. ارتفاع منارهها و گنبد این مسجد بزرگ از ارقام و نمادهای تاریخی برگرفته شده است. چهار مناره مسجد بهدلیل پیروزی مالازگیرت در سال ۱۰۷۱ میلادی، ارتفاعی برابر ۱۰۷٫۱ متر و دو مناره دیگر ۹۰ متر ارتفاع دارد.
گنبد مرکزی مسجد با شعاع ۳۴ متر بهدلیل ۷۲ ملت ساکن استانبول، دارای ۷۲ متر ارتفاع است. در این مسجد مکانهای ویژهای برای عبادت بانوان و نگهداری کودکان وجود دارد. مسجد چاملیجا بخشهایی مانند موزه، گالری هنری، کتابخانه، سالن همایش، آتلیه هنری و پارکینگ را نیز شامل میشود.
تپه های چاملیجا به کدام جاهای دیدنی استانبول اشراف دارد؟
منبع عکس: en.antaliy.com، عکاس: نامشخص
تپه بویوک چاملیجا در ارتفاع ۲۸۸ متری از سطح دریا قرار دارد؛ از بالای این تپهها میتوان جاهای دیدنی استانبول مانند تنگه بسفر، جزیرههای پرنس (آدالار)، بندر هالیچ یا شاخ طلایی (گلدن هورن) و مناظر زیبای بخش اروپایی استانبول را مشاهده کرد. هنگام غروب آفتاب، گنبدها و منارههای بسیاری از مساجد استانبول، تصویری خیرهکننده در این تپهها ایجاد میکنند.
امکانات رفاهی تپه چاملیجا استانبول
امکانات بویوک چاملیجا
منبع عکس: istanbeautiful.com، عکاس: نامشخص
یکی از معروفترین و محبوبترین مکانهای تپه بویوک چاملیجا «چاملیجا سوسیال تاسیسلری» (مرکز خدمات رفاهی) است که توسط شهرداری استانبول اداره میشود و در فضای سرسبز و دیدنی بالای تپه قرار دارد.
در چاملیجا سوسیال تاسیسلری، چایخانهها، کافهها و رستورانهایی به همین نام وجود دارد که بهدلیل مدیریت شهرداری از قیمتهای بسیار مناسبی برخوردار است؛ در این رستورانها میتوانید بههمراه موسیقی سنتی ترکی غذای خود را صرف کنید و با چشمانداز زیبای تنگه بسفر، چای بنوشید. این کافه و رستورانها معمولا از ساعت ۹ تا ۲۳ خدمات ارائه میدهند.
عمارتهای زیبا، آبنماها و فوارهها، کافهباغها، مسیر پیادهروی و گشتوگذار، زمینهای ورزشی، پارکهای کودک، درختان قدیمی، گلهای زیبا و لالههای رنگارنگ از دیگر جاذبههای گردشگری تپه چاملیجا به شمار میروند. این تپه با فضای تاریخی خود گردشگران داخلی و خارجی زیادی را بهسوی خود جذب میکند.
در بویوک چاملیجا در فضایی به وسعت ۴۰۰ متر مربع، دو رستوران به نام «قهوهخانه عثمانی» و «باغچه کافه تریا» وجود دارد. قهوهخانه عثمانی در فضایی سرپوشیده و سنتی با دکوراسیون نقوش عثمانی و پذیرایی در سینیهای برنجی، شما را به زمانهای گذشته میبرد. این رستوران در کنار دسرهایی مانند کیک خیس، ترالیچه، عاشوره، سوتلاچ و قرابیه انواع نوشیدنیهای لذیذ را نیز سرو میکند. از بوفههای باغچه کافه تریا نیز میتوانید انواع سیمیت، کومپیر، نان و کوفته، همبرگر، دونر، پیتزا و... را سفارش دهید.
امکانات کوچوک چاملیجا
منبع عکس: istanbeautiful.com، عکاس: نامشخص
تپه کوچوک چاملیجا نسبت به بویوک چاملیجا از فضای دنج و آرامتری برخوردار است و با درختان سرسبز خود فضای بسیار زیبایی دارد. از این تپه نیز میتوانید مناظر زیبایی از تنگه بسفر و شهر استانبول را مشاهده کنید.
کافه و رستورانهای تپه کوچوک چاملیجا توسط شرکت بلتور (Beltur) از موسسات وابسته به شهرداری استانبول اداره میشود. کافه و رستورانهای شرکت بلتور در عمارتهای قدیمی موجود در تپه کوچوک چاملیجا از گردشگران پذیرایی میکند؛ قیمت غذاها در این رستورانها بسیار مقرونبهصرفه است و هرروز از ساعت ۹ تا ۲۳ خدمات ارائه میدهند.
بهترین زمان بازدید از بام استانبول
منبع عکس: expatguideturkey.com، عکاس: نامشخص
بازدید از بام استانبول در تمام فصول سال و بهصورت شبانهروزی امکانپذیر است؛ اما بهترین زمان بازدید از این تپهها فصل بهار است. تپه چاملیجا در هوای مطبوع ماه آوریل (اردیبهشت) و همزمان با رویش لالهها، بسیار دیدنی است و خاطرهای بسیار زیبا و رنگارنگ در ذهن شما ثبت میکند.
تپه چاملیجا از بهترین مکانهای استانبول برای بازدید پرندگان مهاجری است که از اروپا بهسوی آفریقا کوچ میکنند. اگر از تماشای پرندگان مهاجر لذت میبرید، در بام استانبول بهویژه در ماههای سپتامبر و اکتبر (شهریور و مهر) واضحترین و طولانیترین مهاجرت پرندگان را مشاهده خواهید کرد.
آیا بازدید از بام استانبول هزینه دارد؟
منبع عکس: tripadvisor.com، عکاس: نامشخص
- بازدید از بام استانبول در تپه چاملیجا رایگان است.
- برای بازدید از برج چاملیجا باید بهصورت حضوری یا از طریق سایت مجموعه، بلیط تهیه کنید. قیمت بلیط در سال ۲۰۲۲ میلادی برابر ۱۰۰ لیر و بلیط تخفیفدار برای دانشآموزان، دانشجویان و افراد بالای ۶۵ سال برابر ۴۰ لیر است.
آیا تپه چاملیجا همان بام عشاق است؟
منبع عکس: turkeytourorganizer.com، عکاس: نامشخص
شهر استانبول تپهای با نام «بام عشاق» دارد. زیباییهای تپه جاملیجا باعث شده است که بسیاری از گردشگران این تپه را بام عشاق تصور کنند؛ در حالی که بام عشاق استانبول در منطقه ایوب قرار دارد و به تپه «پیر لوتی» (Pier Loti) نیز معروف است.
پیر لوتی جهانگرد معروف فرانسوی در قرن نوزدهم به استانبول سفر میکند و تحتتاثیر چشمانداز شهر استانبول از بالای این تپه قرار میگیرد. او در کافهای روی تپه اولین رمان خود را به نام آزیاده (Aziyade) مینویسد و در رمان خود از این کافه و تپه بهعنوان مکانی برای عشاق یاد میکند.
در این رمان جوانی به نام لوتی عاشق دختری به نام آزیاده است. لوتی که در این رمان افسر ارتش است، مجبور به ترک استانبول میشود و با رفتن او آزیاده از فراق یار دق میکند. این داستان بهقدری زیبا نوشته شده است که پیر لوتی را به یکی از نویسندگان محبوب فرانسه تبدیل کرد و به افتخار او، این تپه و کافه به نام تپه پیر لوتی یا بام عشاق نامگذاری شد.
دیدنیهای اطراف بام استانبول
کاخ بیلربی | Beylerbeyi Sarayi
- آدرس: استانبول، منطقه اسکودار، خیابان عبدالله آقا، محله بیلربی (مشاهده روی نقشه)
- ساعت بازدید: ۹ تا ۱۸؛ دوشنبهها تعطیل است.
- فاصله با بام استانبول: کمتر از چهار کیلومتر
منبع عکس: istanbeautiful.com، عکاس: نامشخص
«کاخ بیلربی استانبول» در کنار دریای مرمره یکی از کاخهای مهم تاریخی و از جاهای دیدنی استانبول است که قدمت آن به دوره بیزانس برمیگردد. اولین بنای این کاخ باشکوه که چشمانداز زیبایی از بسفر دارد، در دوره سلطان محمود دوم و از جنس چوب ساخته شد که سالها بعد آتش گرفت و سوخت. سپس به دستور سلطان عبدالعزیز، کاخ و بناهای اطراف آن ساخته شد.
بیلربی یک قصر تابستانی بود که برای استراحت سلاطین عثمانی و پذیرایی از میهمانان روسای خارجی استفاده میشد. سلطان عبدالحمید دوم نیز پس از برکناری از سلطنت ۶ ماه آخر عمر خود را در این کاخ گذراند و در سال ۱۹۱۸ در این کاخ درگذشت. نقشه و معماری داخلی کاخ که تلفیقی از سبکهای غربی و شرقی است، از نظر کاربری شبیه به خانههای ترکی است.
در کاخ بیلربی ۶ تالار و ۲۴ اتاق وجود دارد که در دو طبقه و یک طبقه زیرزمین جای گرفتهاند. کف زمین با حصیرهای مصری پوشانده شده است و فرشهای ترکی، لوسترهای کریستال فرانسوی، ساعتهای ساخت انگلستان، فرانسه و هالیچ استانبول، گلدانهای ساخت چین، ژاپن، فرانسه، آلمان و ترک بخشی از دکوراسیون اتاقها و تالارهای این کاخ را تشکیل میدهد. ساختمان اصلی کاخ بیلربی شامل حرمسرا و یک فضای میانی برای بازدید عموم آزاد است و قصرهای اطراف استخر شامل عمارت زرد، عمارت مرمر و اصطبل اسبهای سلطنتی به روی بازدیدکنندگان بسته است.
منطقه تفریحی فتحی پاشا | Fethi Pasa Korusu
- آدرس: استانبول، منطقه اسکودار، خیابان پاشا لیمانی، محله کوزکونجوک (مشاهده روی نقشه)
- ساعت بازدید: شبانهروزی
- فاصله با بام استانبول: کمتر از هفت کیلومتر
منبع عکس: istanbeautiful.com، عکاس: نامشخص
«منطقه تفریحی فتحی پاشا» در منطقهای بسیار چشمگیر و زیبا روی تپهای مشرف به تنگه بسفر، بین اسکودار و بیلربی واقع شده است و یکی از زیباترین پارکهای استانبول به شمار میرود. این منطقه که نام خود را از پادشاهان عثمانی گرفته است، بههمراه دو عمارت موجود در آن در اثر بیتوجهی ورثه فتحی پاشا، سالهای طولانی بدون استفاده باقی ماند. با خرید این املاک از طرف شهرداری استانبول، عمارتها و فضای اطراف آن مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.
تفرجگاه فتحی پاشا با فضای سبزی به وسعت ۱۶ هکتار از منطقه سلطانتپه تا کوزکونجوک را پوشش داده است و با چشماندازی زیبا از تنگه بسفر مکانی ایدئال برای صرف صبحانه یا یک وعده غذای خوب و استراحت در تعطیلات آخر هفته به شمار میرود. این پارک که از طرف شهرداری استانبول اداره میشود، دارای کافه و رستورانهایی است که غذاهایی با کیفیت بالا و قیمت مناسب ارائه میکنند.
شهربازی کیدزانیا | KidZania
- آدرس: استانبول، اسکودار، محله آجی بادم، مرکز خرید آکاسیا (مشاهده روی نقشه)
- ساعت بازدید: شنبه و یکشنبه از ساعت ۱۰ تا ۲۰، سهشنبه تا جمعه از ساعت ۱۰ تا ۱۶ و دوشنبهها تعطیل است.
- فاصله با بام استانبول: کمتر از پنج کیلومتر
منبع عکس: iamistanbul.com، عکاس: نامشخص
«کیدزانیا» از مشهورترین شهربازیهای کودکان در نزدیکی مرکز خرید آکاسیا به شمار میآید که آموزش و تفریح را یکجا گردآوری کرده است. کیدزانیا اولین بار در سال ۱۹۹۹ میلادی در کشور مکزیک توسط شرکت «Xaiver Lopez Ancona» تاسیس شد و در حال حاضر، در شهرها و کشورهای مختلفی فعالیت دارد.
شهربازی کیدزانیا ترکیه در سال ۲۰۱۴ میلادی در شهر استانبول در زمینی به مساحت ۱۰,۰۰۰ متر مربع افتتاح شد و به کودکان چهار تا ۱۴ سال، این امکان را میدهد تا با ۶۰ حرفه مختلف آشنا شوند. دختران و پسران در کیدزانیا یونیفورم واقعی شغل موردعلاقه خود را میپوشند، برای چند ساعت در آن حرفه مشغول به کار میشوند و تجربه کسب میکنند؛ آنها مستقل تصمیم میگیرند و از خلاقیت خود استفاده میکنند.
در شهر کوچک کیدزانیا ساختمانهایی مانند بیمارستان، استادیوم، بانک، آتشنشانی، کارخانه شکلات، پیتزافروشی، فرودگاه و... با ایمنی بالا و متناسب با قد کودکان وجود دارد. در این مکانها متخصصان مربوط به هر رشته به کودکان کمک میکنند تا علاوه بر تفریح، اطلاعات لازم در زمینه شغلی موردعلاقه خود را بهدست آورند و مهارتهای هنری، اجتماعی و فیزیکی خود را پرورش دهند. در این مجموعه فضای مناسبی برای کودکان زیر چهار سال نیز در نظر گرفته شده است.
قصر عادله سلطان | Adile Sultan Sarayi
- آدرس: استانبول، اسکودار، خیابان کاندیلی، کوچه لیسلی (مشاهده روی نقشه)
- تلفن: ۳۳۲۲۳۳۳ ۲۱۶ ۹۰+
- فاصله با بام استانبول: کمتر از هفت کیلومتر
منبع عکس: adilesultan.com، عکاس: نامشخص
«قصر عادله سلطان» که نام خود را از خواهر سلطان عبدالمجید گرفته است، در سال ۱۸۵۶ میلادی خریداری شد و در سال ۱۸۶۱ از طرف سلطان عبدالمجید دوبارهسازی شد. عادله سلطان تنها بانوی شاعر صاحب دیوان در خاندان عثمانی بود که به تحصیل علاقه فراوانی داشت و به فقرا کمک زیادی میکرد؛ از اینرو، در سال ۱۸۹۹ میلادی این کاخ را بهعنوان مدرسه دخترانه به آموزشوپرورش ملی اهدا کرد. پس از آتشسوزی مدرسه در سال ۱۹۸۶، توسط تاجر نامی «ساکیپ سابانجی» مرمت شد.
عمارت عادله سلطان با چشمانداز بسیار زیبا از بسفر از سال ۲۰۰۷ دوباره فعالیت خود را آغاز کرده است و در فضاهای سرپوشیده و روباز میزبانی جشنهای ازدواج، فارغالتحصیلی، کنفرانس، سمینار، جلسههای کاری و انواع میهمانی را بر عهده دارد. این قصر دارای امکاناتی مانند سالن سرپوشیده بیضیشکل با ظرفیتی برابر ۵۰۰ نفر، سالن کنفرانس با ظرفیت ۲۰۰ نفر، چندین سالن سمینار با ظرفیت ۴۰ نفر، فضای نمایشگاه با وسعت ۱,۳۰۰ متر مربع و باغ با ظرفیت ۱,۰۰۰ نفر است.
اگر شما نیز تجربه بازدید از بام استانبول و تپههای چاملیجا را داشتهاید، نظرات خود را در بخش دیدگاههای مقاله با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.
نویسنده: معصومه صادقپور
عکسهای گالری از ویکیمدیا (عکاسان: Julia Sumangil، Betul photodiaries)
سوالات متداول
بام استانبول کجاست؟
بام استانبول در منطقه اسکودار در یکی از بلندترین تپههای استانبول به نام تپه چاملیجا قرار دارد.
ساعت بازدید از بام استانبول چه زمانی است؟
بازدید از بام استانبول بهصورت شبانهروزی است.
هزینه بازدید از بام استانبول چقدر است؟
بازدید از بام استانبول رایگان است.
تپه چاملیجا به کدام جاهای دیدنی استانبول اشراف دارد؟
از بالای تپه چاملیجا میتوان تنگه بسفر، جزیرهها، هالیچ و مناظر زیبای بخش اروپایی استانبول را مشاهده کرد.