حمام حاج شهباز خان

کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و پیدایش آن به سده چهارم میلادی بازمی‌گردد. این شهر از جمله مناطقی بود که در ابتدای سلطنت آقا محمدخان قاجار، به تصرف وی درآمد. دوران رشد و توجه به کرمانشاه در همین دوران قاجاریه بود که مورد توجه دوباره حکومت از لحاظ سیاسی و اجتماعی قرار گرفت. در سال ۱۱۸۴ با منصوب شدن محمدعلی میرزا دولتشاه به حکومت کرمانشاهان، طرح‌های شهری را در کرمانشاه به اجرا درمی‌آورد و شکل کنونی شهر کرمانشاه را بنا می‌کند. بیشتر بناهای تاریخی پس از اسلام شهر کرمانشاه، در حقیقت مربوط به دوره قاجار و دوران حکومتی محمدعلی میرزا است. زمانی که شهر کرمانشاه به‌دلیل موقعیت خود مورد توجه قرار می‌گیرد، بناهایی در نزدیکی بازار کرمانشاه و محله فیض‌آباد، محله قدیمی شهر، بنا می‌شوند که این بناها شامل مسجدهای قدیمی، تکایا و خانه‌های قدیمی هستند. حمام حاج شهباز خان نیز یکی از همین بناهای تاریخی است که در همین دوران رشد و توجه شهر ساخته شدند و امروزه از جاهای دیدنی کرمانشاه به شمار می‌روند.

• آدرس: استان کرمانشاه، شهر کرمانشاه، بافت تاریخی، تاریکه بازار، خیابان مدرس (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia | عکاس: Nhosseini

حمام حاج شهباز خان یکی از اماکن تاریخی شهر کرمانشاه است که در بافت سنتی این شهر قرار دارد؛ جایی که بازار سنتی کرمانشاه همراه با معابر، مساجد و خانه‌های متعدد قدیمی، جلوه‌ای از خاطرات را برای گردشگران زنده می‌کنند. این حمام که در میانه تاریکه‌بازار قرار دارد، راوی فرهنگ و آداب و رسوم گذشتگان است و پس از مرمت و بازسازی در وضعیت مطلوبی به‌سر می‌برد و کاربری ویژه‌ای پیدا کرده است. نام این اثر در تاریخ ۱۲ دی ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۰۴۹۵ به‌عنوان در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia | عکاس: محمدحسین عباسی

حمام حاج شهباز خان همان طور که از نامش مشخص است، توسط حاج شهباز خان در سال ۱۲۸۳ هجری شمسی ساخته شد. حاج شهباز خان پسر منوچهر خان بیگلربیگی، یکی از رجال سیاسی و اجتماعی دوره قاجار در زمان محمد علی میرزا دولتشاه در کرمانشاه بود که بناهای تاریخی با ارزشی در این شهر، از جمله مسجد حاج شهباز خان و حمام حاج شهباز خان کلهر را احداث کرد.

خاندان حاجی‌زادگان حاکم و ایلخان ایل کلهر در دور قاجار بوده‌اند و پیش از آنکه داوودخان کلهر در سال ۱۲۶۹ هجری شمسی حکومت را در این ایل به دست بگیرد، طبق اسناد معتبر، دو دانگ کل شهر کرمانشاه و کل قلمروی کلهر را در دست داشته‌اند. این طایفه یکی از هفت برادر کلهر (منصوری، زینلخانی، کاظم‌خانی، گیلانی، قوچمی، آجودانی و حاجی‌زادگان) بوده‌اند.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia | عکاس: Nhosseini

این حمام تاریخی مانند بسیاری از حمام‌های دوره قاجاریه، شامل سربینه یا رخت‌‌کن، گرم‌خانه و خزینه‌های آب سرد و گرم است و از تمام المان‌های معماری حمام‌های سنتی بهره برده است. سطوح داخل گنبدهای این حمام با استفاده از آهک بری به زیبایی مقرنس‌کاری شده‌اند. سربینه نیز با نقاشی‌های دیواری تزیین شده است که از دیگر تزیینات چشم‌نواز این حمام به شمار می‌آیند. طاق‌های فضای حمام از نوع طاق پنج و هفت و نحوه پوشش سقف به‌صورت گنبدی از نوع گنبد طاق‌چشمه است.

عکس‌ از وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان |‌ عکاس: فرزاد متنی

امروزه این بنای تاریخی میزبان خانه خلاقیت صنایع دستی کرمانشاه است. این تغییر کاربری مهم با هدف آموزش، توسعه، ترویج و صادرات محصولات بومی، در راستای اشتغال پایدار حوزه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و پس از رفع موانع حقوقی در پاییز سال ۱۴۰۰ اتفاق افتاد. پیش از این در سال ۱۳۸۶، بازسازی‌های ویژه‌ای در این بنا انجام شده بود که از جمله آن‌ها می‌توان به اجرای تاسیسات برقی و مکانیکی، مرمت نقاشی‌ها و تزیینات آهک بری، آجرفرش پشت بام بنا و دفع رطوبت از فضای بیرونی و سردر چوبی اشاره کرد.

• آدرس: استان کرمانشاه، شهر کرمانشاه، میدان انقلاب، خیابان مدرس (نمایش روی نقشه)

بازار سنتی کرمانشاه با قدمتی از دوره قاجاریه، یکی از طولانی‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان به شمار می‌رود که در فهرست آثار ملی ایران نیز به‌ثبت رسیده است. این بازار که از سراها، تیمچه‌ها و حجره‌های متعددی تشکیل می‌شود، مهم‌ترین مرکز خرید نان برنجی، نان شکری، نان کاک و نان خرمایی، پارچه‌های سنتی، ظروف مسی، گلیم، صنایع دستی و... در شهر کرمانشاه است.

• آدرس:استان کرمانشاه، شهر کرمانشاه، خیابان مدرس، روبه‌روی مسجد جامع (نمایش روی نقشه)

تکیه بیگلربیگی با مساحت ۴,۰۰۰ متر مربع، یکی از مهم‌ترین مراکز تاریخی و مذهبی کرمانشاه است که قدمت آن به‌دوره زندیه و قاجاریه بازمی‌گردد. این بنا توسط یکی از افراد بانفوذ دوره قاجاریه به‌ نام مرحوم «خادم‌الحسین عبدالله خان فراش‌باشی» ملقب به بیگلربیگی ساخته شد. هم‌اکنون موزه پارینه‌سنگی زاگرس و موزه خط و کتابت کرمانشاه در این تکیه برپا شده است.

نویسنده: بهاره غنچه / پوریا محمدی پیوند