خانه تاریخی پیرنیا

استان اصفهان در دوره صفویه، توسعه‌یافته‌ترین منطقه ایران به‌شمار می‌رفت و شاهد این امر، بناهای مختلف تاریخی است که در این شهر احداث شده‌اند. معماری کم‌نظیر و تزیینات خیره‌کننده، وجه اشتراک اغلب بناهای این دوره است. خانه تاریخی پیرنیا از آثار به‌جای‌مانده از صفویان و یکی از جاهای دیدنی نایین محسوب می‌شود که اکنون با تغییر کاربری، تاریخ و فرهنگ مردمان کویر را بازنمایی می‌کند.

• آدرس:‌ استان اصفهان، شهر نایین، بافت قدیمی شهر، مقابل مسجد جامع (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از گوگل‌مپ |‌ بهراد مودی

خانه تاریخی پیرنیا یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی استان اصفهان است که در بافت تاریخی شهر نایین قرار دارد. این بنای باشکوه در منتهی‌الیه خیابان آیت‌الله نایینی و مقابل مسجد جامع نایین قرار گرفته است.

برای دسترسی به خانه تاریخی پیرنیا از خروجی غربی میدان عفیف‌آباد در مرکز شهر نایین، وارد بلوار امام‌خمینی (ره) شوید و سپس به خیابان دکتر طبا در سمت راست بپیچید که دومین فرعی محسوب می‌شود. پس از ۹۰۰ متر و عبور کوچه‌ پیچ‌درپیچ دکتر طبا، به خیابان آیت‌الله نایینی و خانه تاریخی پیرنیا نایین خواهید رسید.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia |‌عکاس:‌ Andrehmarouti

خانه تاریخی پیرنیا نایین به‌‌عنوان الگوی خانه‌های سنتی کویر مرکزی ایران شناخته‌ شده است. مهم‌ترین ویژگی هنری خانه تاریخی پیرنیا، نقاشی‌های دیواری و گچبری‌های بسیار زیبای آن در ایوان شاه‌نشین، اتاق تشریفات و اتاق مخصوص حاکم است. بنای تاریخی خانه پیرنیا نایین در ۲۹ شهریورماه سال ۱۳۵۶ با شماره ۹۹۵ در فهرست آثار ملی به‌ثبت رسید. هم‌اکنون موزه مردم‌شناسی نایین با نام «موزه مردم‌ شناسی کویر» در این محل واقع شده است.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia |‌عکاس: Andrehmarouti

خانه پیرنیا یکی از یادگارهای ارزشمند معماری دوران صفویه و نمونه شاخصی از مساکن سنتی نایین محسوب می‌شود که امروزه به یکی از جاذبه های گردشگری نایین تبدیل شده است. این خانه تاریخی در گذشته به‌‌عنوان محل استقرار حاکم نایین شناخته می‌شد و در ابتدا شخصی به نام «قاضی نورالهدی» در این خانه زندگی می‌کرد. در دوره قاجار، این خانه به خاندان پیرنیا رسیده است و شخصی به نام «میرزا احمدخان پیرنیا»، باعنوان حاکم نایین در این خانه زندگی کرده است.

معماری خانه پیرنیا نایین همانند الگوی معماری و هنری خانه‌های تاریخی در منطقه کویر است و از اجزای متعددی از جمله ورودی، دالان‌های متعدد، هشتی، غلام‌گردش، ایوان شاه‌نشین، اتاق نشیمن، گودال باغچه، باغ و بخش‌های مختلف دیگر تشکیل می‌شود. ترکیب تزیینات معماری، گچبری و نقاشی‌ها، زیبایی غیرقابل‌وصفی را پدید آورده است. از دیگر تزیینات بنا می‌توان به تزیینات معماری کاربندی‌ها، یزدی‌بندی‌ها و رسمی‌بندی‌ها اشاره کرد. در نقاشی‌های موجود در قسمت‌های مختلف بنا نقوش گیاهی، هندسی، گل و مرغ، اژدها و حیوانات مختلف به چشم‌ می‌خورند.

عکس‌‌ها از وب‌سایت Wikipedia | عکاس‌ها: Hosseinhodjat، Andrehmarou و حمیدرضا بانی

گچبری‌های خانه پیرنیا شامل قاب‌های متعددی است که داستان‌های هفت‌پیکر نظامی از جمله داستان‌های خسرو و شیرین، یوسف و زلیخا،‌ صحنه‌های شکارگاه، داستان‌های عاشقانه و خیال را نمایش می‌دهد. یکی از بخش‌های مهم این بنا وجود فضای گودال باغچه در مرکز حیاط به‌حساب می‌آید که به‌عنوان تابستان‌نشین خانه و برای دسترسی به آب قنات حفر شده است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Hamzeh Karbasi

در حال حاضر، بیش از هزار شیء تاریخی و قدیمی در موزه مردم‌ شناسی کویر نایین نگهداری می‌شود. گردشگران در موزه مردم‌ شناسی کویر نایین می‌توانند با فرهنگ مردم کویر، زندگی کویری، وسایل کشاورزی، ادوات و وسایل نظامی، پوشاک، صنایع و هنرهای سنتی و آداب‌ و رسوم مردم بومی منطقه آشنا شوند.

کوزه‌های قدیمی و کتیبه‌های چوبی از دوره ایلخانی، زیلوی قدیمی با قدمت ۴۰۰ سال متعلق به دوره صفوی و درب چوبی دو جداره قدیمی با قدمت بیش از ۳۰۰ سال از جمله آثار تاریخی مهم موزه مردم‌ شناسی کویر نایین است. اشیای قدیمی دیگری مانند پیه‌سوز، وسایل روشنایی، کوزه، سینی برنجی، سماور برنجی، جلد تپانچه و باروت‌دان چرمی متعلق به دوره‌های قاجار و صفوی در معرض دید علاقه‌مندان قرار دارد.

• بخش ورودی: شامل نمونه‌هایی از پوشش گیاهی و گیاهان دارویی
• هشتی ورودی (محل بلیط‌فروشی): شامل وسایل مربوط به اسب و کشاورزی، انواع کلید و نمونه‌هایی از کلون در و انواع قاشق و ملاقه
• راهروی بزرگ ورودی (سالن روشنایی و سفال لعاب‌دار): شامل انواع وسایل روشنایی و کاسه و کاشی لعاب‌دار
• هشتی ورودی به حیاط موزه: شامل انواع ظروف آبخوری
• راهروی ورودی به عبابافی: شامل ابزار گلیم‌بافی و عبابافی و ظروف سفال لعاب‌دار
• اتاق کرسی با چهار مجسمه مومی: شامل یک مرد، دو زن و یک پسربچه با پوشاک زمان قاجار و لوازم روزمره زندگی
• سالن عبابافی: شامل مجسمه مومی پشت دستگاه عبابافی و یک دستگاه که شیوه بافت عبا را به نمایش می‌گذارد.
• سالن پوشاک: شامل پوشاک زنانه قاجار و پوشاک مردانه قاجار
• سالن اسلحه و ادوات جنگی
• سالن ظروف فلزی

عکس‌‌ها از وب‌سایت Wikipedia | عکاس‌ها: محمود ذاکری و Andrehmarou

برپایی فروشگاه صنایع دستی و اجرای برنامه مشاعره در خانه پیرنیا نایین از جمله برنامه‌های این مجموعه در ایام نوروز است.

• ساعت بازدید از خانه تاریخی پیرنیا: ۹:۰۰ تا ۱۷:۰۰
• هزینه بازدید از خانه تاریخی پیرنیا در سال ۱۴۰۱: ۵,۰۰۰ تومان
• تلفن: ۰۳۱۴۴۶۲۶۰۷۸۱

عکس‌‌ها از وب‌سایت Wikipedia | عکاس: امیرمحمد بهنام‌پور ؛گوگل‌مپ: | عکاس: Luiz Paulo و Karzia Karzia

• آدرس: استان اصفهان، شهر نایین، مرکز بافت تاریخی نایین، میان محله‌های باب‌المسجد، کلوان و نوآباد (مشاهده در نقشه)

نارین قلعه نایین میان محله‌های باب‌المسجد، کلوان و نوآباد قرار دارد. قدمت این اثر به دوران ساسانی و اشکانی بازمی‌گردد. در منابع مختلف تاریخی از قلعه نارین نایین با عنوان «دژ کهن» یا «کهن‌دژ» نیز نام برده شده است. این بنای تاریخی در چهارم آبان سال ۱۳۶۵ در فهرست آثار ملی ایران به‌ ثبت رسید.

• آدرس: استان اصفهان، شهر نایین، دروازه چهل دختران (مشاهده در نقشه)

بازار تاریخی نایین که از قدیمی‌ترین بازارهای سنتی ایران به شمار می‌رود، مهم‌ترین معبر و مرکز تجاری شهر نایین در طول تاریخ بوده است. ورودی این بازار که یکی از دروازه‌های قدیم شهر نیز محسوب می‌شد، به «دروازه تاریخی چهل دختران» معروف است. بنای اولیه بازار را متعلق به دوره ایلخانان می‌دانند و بیشتر رونق آن به دوران حکومت صفویه مربوط می‌شود.

نویسنده: پریسا همایونی / پوریا محمدی پیوند