مسجد عمادالدوله

مسجد عمادالدوله یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه به حساب می‌آید که در دل تاریکه بازار واقع شده است. این مسجد تاریخی که در اواخر قرن ۱۳ هجری قمری در دوره قاجار احداث شد، فاقد گنبد و گلدسته است و یک برج ساعت با ارتفاع ۱۱ متر دارد. مهم‌ترین بخش این مسجد، «قاپی شاه نجف» است؛ دری که از حرم امام علی (ع) به کرمانشاه آورد و در مسجد نصب شد. مسجد عمادالدوله همچنان به‌عنوان محل برگزاری نماز استفاده می‌شود و امکان بازدید از آن وجود دارد.

• آدرس: استان کرمانشاه، شهر کرمانشاه، محله فیض آباد، خیابان مدرس، تاریکه بازار (نمایش روی نقشه)

مسجد عمادالدوله در مرکز شهر کرمانشاه و در قسمت غربی خيابان مدرس قرار دارد. این مسجد از شرق به بازار زرگرها، از غرب به محله‌ گمرک، از شمال به مسجد جامع و اداره‌ اماکن و از جنوب به بازار بزازان محدود می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Sam Sad)

در دالان‌های تاریکه بازار که مقصد اصلی بسیاری از گردشگران برای خرید صنایع دستی کرمانشاه محسوب می‌شود، مسجد تاریخی عمادالدوله خودنمایی می‌کند. بانی مسجد، شخصی به نام امام قلی میرزا عمادالدوله، حاکم کرمانشاه بود که آن را در سال ۱۲۸۵ هجری قمری مقارن با زمان حکومت قاجار ساخت. با وجود تغییرات زیاد در بافت شهر در دوران مختلف تا به امروز، این مسجد همچنان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های مرکز شهر محسوب می‌شود.

مسجد عمادالدوله دارای دو در از دو سمت بازار است که در اصلی در خیابان مدرس یا همان نان‌برنجی‌ پزی‌ها قرار دارد. پس از گذر از دالانی کوتاه، منظره‌ای حیرت‌انگیز از مسجدی باعظمت با برج ساعتی بسیار قدیمی پیش چشمان شما ظاهر می‌شود. این برج روزی نمایشگر گذر زمان در کرمانشاه بوده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سهراب پورخلیلی)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: امیر یکتا)

معماری مسجد عمادالدوله تلفیقی از زیبایی هنر دست سازنده و روح معنوی و دینی است که در نگاه اول، نظر هر بیننده‌ای را به خود معطوف می‌سازد. مسجد به‌صورت چهار ایوانی ساخته شده و از بخش‌های مختلفی از جمله سردر، صحن، ایوان، شبستان ستون‌دار و حجره‌های متعدد تشکیل شده است. اين مسجد، گنبد و گلدسته ندارد.

در ساخت این مسجد توجه زیادی به‌ محیط زیست و اقلیم، جنبه‌های اقتصادی، فرهنگ و اعتقادهای مردم شده است و این موضوع مسجد عمادالدوله را در گروه بناهایی با معماری پایدار قرار می‌دهد.

سازندگان برای این مسجد تاریخی، دو ورودی اصلی و فرعی طراحی و بنا کرده‌اند. یکی از این ورودی‌ها در راسته‌ زرگرها قرار دارد که در واقع همان ورودی اصلی مسجد به حساب می‌آید. ورودی دیگر در راسته‌ بزازان واقع شده است که به چهار سوق بازار کرمانشاه منتهی می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سهراب پورخلیلی)

صحن مسجد ابعادی حدود ۳۰ در ۲۴ متر دارد که ایوان‌ها، حجره‌ها و دهنه‌های متعددی در اطراف آن قرار گرفته‌اند. در بخش میانی صحن مسجد، حوضی وجود دارد که ساخت آن مربوط به دوران اخیر و از بخش‌های جدید این بنای تاریخی محسوب می‌شود. در بخش زیرین حوض، زیرزمین یا سردابه‌ای ساخته شده است که امروزه طلاب از این مکان برای انجام ورزش استفاده می‌کنند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Babak S)

حجره‌های متعددی را می‌توان در اطراف و گرداگرد ایوان‌های مسجد مشاهده کرد که از تزیینات کاشی‌کاری تحسین‌برانگیزی برخوردار هستند. این تزیینات در نمایی انجام شده است که به‌سمت صحن ایوان‌ها قرار دارند.

ایوان جنوبی صحن در واقع ورودی شبستان اصلی به حساب می‌آید که با توجه به ایوان‌های دیگر مسجد، ارتفاع بیشتری دارد. هنرمندان و استادکاران در این قسمت از مسجد نسبت به سایر ایوان‌ها، تزیینات زیباتری انجام داده‌اند. جالب اینکه کف و ازاره ایوان با سنگ مرمر پوشیده شده و این امر در قرن اخیر صورت گرفته است. همچنین در قسمت‌های بالای ازاره نیز می‌توان کاشی‌کاری‌ زیبایی را مشاهده کرد.

کتیبه‌ای منقوش روی کاشی‌کاری‌های ایوان وجود دارد که نام پادشاه وقت ناصرالدین شاه و نام بانی (عمادالدوله حاکم وقت کرمانشاه) را در کنار تاریخ ساخت یعنی سال ۱۲۸۵ هجری قمری نشان می‌دهد. در ضلع کناری ایوان درگاهی قرار دارد که بازدیدکنندگان با عبور از آن به شبستان وارد می‌شوند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: امیر یکتا)

در بخش شمالی صحن مسجد، ایوانی کوتاه وجود دارد که برج ساعتی بر فراز آن تعبیه شده است. در دو ضلع غربی و شرقی این ایوان کوتاه نیز دو ایوان به‌صورت قرینه‌ ساخته شده‌اند.

برج ساعت از جمله برج‌های ساخته‌شده در مساجد ایران در اواخر عصر قاجار است که کاربردی همچون برج ساعت مسجد شاه (امام خمینی) تهران دارد و تلاش جامعه برای استفاده از تکنولوژی مدرن در مکان‌های مذهبی ایران را نشان می‌دهد. تکنیک ساخت این برج ۱۱ متری به تکنیک مناره‌های تاریخی اواخر قاجار شباهت دارد. برج ساعت به‌مرور زمان از راستای قائم منحرف شده است.

شبستان مستطیلی‌شکل مسجد دارای طاقی است که روی ۱۴ ستون آجری و دیوارهای جانبی قرار گرفته‌اند. سازندگان این بخش از مسجد، آجرکاری ساده‌ای را بدون تزیینات ویژه‌ برای دیوارها در نظر گرفته و اجرا کرده‌اند. ستون‌ها با مقطع‌های مربعی‌شکل به ابعاد ۸۰ در ۸۰ سانتی‌متر ساخته شده‌اند که سازندگان گوشه‌های آن را بریده و به این ترتیب در ساقه به‌صورت یک هشت‌ضلعی زیبا خودنمایی می‌کند. از نکات جالب در مورد شبستان، تامین روشنایی آن است که با طراحی روزنه‌هایی ایجاد می‌شود.

محرابی در بخش میانه‌ ضلع جنوبی شبستان به چشم می‌خورد که با تزیینات کاشی‌کاری زیبا و هنرمندانه‌ای نظر بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: صابر نجفی)

بیشتر تزیینات کاشی‌کاری مسجد عمادالدوله از نقوش هندسی و گیاهی به‌صورت انتزاعی و تجریدی تشکیل می‌شوند. این نقوش استحکام ساده و روانی دارند و از تزیینات معماری دوران صفویه و زندیه گرفته شده‌اند. در کاشی‌کاری این بنا منظره‌های معماری به کار رفته است؛ اما نقوش انسانی وجود ندارد.

• تاریکه بازار: بازار تاریخی کرمانشاه با قدمتی بیش از ۱۵۰ سال است.
• مسجد جامع کرمانشاه: جزو آثار تاریخی دوره زندیه با معماری باشکوه به حساب می‌آید.
• تکیه معاون‌الملک: یکی از بناهای قاجاری شهر کرمانشاه با معماری و تزیینات حیرت‌انگیز به شمار می‌رود.
• تکیه بیگلربیگی: این بنای تاریخی نه‌تنها از نظر معماری و تزیینات اهمیت دارد؛ بلکه موزه پارینه‌سنگی زاگرس و موزه خط و کتابت را در خود جای داده است.
• خانه خواجه باروخ: این خانه به شیوه درونگرا در بخش یهودی‌نشین محله قدیمی فیض آباد شهر کرمانشاه ساخته شده است.

• برای بازدید از مسجد نیازی به پرداخت هزینه نیست.
• امکان بازدید از مسجد در طول روز وجود دارد. در صورت بسته‌بودن در ورودی، زنگ بزنید.

نویسنده: محبوبه حسنی/ بازنویسی: صدیقه شجاعی