گورستان جن تیس

استان پهناور سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی کشور، گنجینه‌ای ارزشمند از آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری است که کمتر مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرد. از کوه تفتان گرفته تا شهر سوخته، دیدنی های سیستان و بلوچستان ناشناخته، متنوع و جذاب هستند. یکی از این جاذبه‌های پنهان در خاک بلوچستان، گورستان جن تیس است.

گورستان جن تیس که با نام قبرستان شماره ۱ تیس نیز شناخته می‌شود، همانند نامش مکانی ترسناک به‌نظر می‌آید. اهالی تیس اینجا را مکان دفن اجنه می‌دانند؛ هرچند قبرستان امروزی آن‌ها در مجاورت آن واقع شده است! با کجارو همراه باشید و بیشتر دراین‌باره بخوانید.

قدمت روستای تیس به ۲۵۰۰ سال قبل می‌رسد. نام این روستا در کتاب‌هاى مربوط به فتوحات اسکندر مقدونى با عنوان تیز مشهور بود؛ نامی که به‌مرور زمان به تیس تبدیل شده است. در آثار مورخان و جغرافی‌دانان دوره اسلامى نیز از آن با عناوین بندر تزیا یا تسی یاد و آن را مرکز تجارت شکر ایالات مکران و گندم سیستان معرفی کرده‌اند. امروزه این روستا میزبان تعدادی از جاهای دیدنی چابهار است و گردشگران بسیاری را در طول سال، به خود جذب می‌کند.

قبرستانی خاموش و مرموز در این روستای ۲۵۰۰ ساله وجود دارد که بلوچ‌ها به آن «جن سنط» یا گورستان جن می‌گویند. این گورستان با سنگ‌قبرهای عظیم‌الجثه مکانی جالب برای ماجراجویانی است که به دنیای ماورالطبیعه علاقه دارند. در حال حاضر روستا تا ۱۰۰ متری قبرستان پیش‌روی کرده است؛ امّا در گذشته‌ قبرستان در حاشیه روستا قرار داشت.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: S S)

محیط خاص، ابعاد قبرها و شیوه حفاری آن‌ها سوالاتی را در ذهن اهالی ایجاد کرده‌اند؛ چه کسانی این گورها را حفر کرده‌اند؟ چرا سطح سنگی را برای حفر انتخاب کرده‌اند؟ با چه وسیله‌ای حفر شده است؟ و در نهایت پاسخ را به دنیای دیگری کشیده است.

طبق باور مردم محلی:

«این گورها متعلق به جن‌هاست. آن‌ها مردگان خود را در حصار این سنگ‌ها دفن کرده‌اند، شب که می‌رسد جن‌ها بر سر گور از دست‌رفتگان خود حاضر و به مویه و مرثیه‌سرایی مشغول می‌شوند. هر کس که شبانگاه گذرش بر این گورستان بیفتد، مورد نفرین جن‌ها قرار می‌گیرد و با عذابی سخت بعد از چند روز می‌میرد».

در کنار این گورستان که به قبرستان شماره یک تیس مشهور است، قبرستان امروزی مردم روستا قرار دارد. گورهای گورستان جدید بر سطح خاکی نرم حفر می‌شوند. مردم روستا اگرچه درگذشتگان خود را در این گورستان به خاک می‌سپارند؛ مراقبند که شب گذرشان به گورستان جن‌ها نیفتد.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: صبا سلحشور)

قبرستان شماره ۱ تیس مربوط به سده چهار هجری قمری تا دوره صفوی است و در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۸۶ با شماره ۱۹۷۶۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

گورستان جن تیس در ۳۰۰ متری غرب روستای تیس در جنوب قلعه پرتغالی‌ها واقع شده است و بر تپه‌ای کم‌ارتفاع مشرف به روستا و پای کوه پیل‌بند قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، شهرستان چابهار، روستای تیس، ۳۰۰ متری غرب روستا

برخی از طرفداران ایده واقعی بودن گورستان جن، دلایل زیر را باور دارند:

• گروه اندکی معتقدند در هنگام غروب صدای گریه‌ها و مویه‌هایی از این گورستان به گوش می‌رسیده است.
• همچنین سنگ قبرهای بزرگ و عجیب در این گورستان محلی‌ها را به این باور رسانده است که این گورها محل دفن آدمیزاد نیست.
• علاوه بر این‌ها، در این گورستان قبرها کنار یک‌دیگر روی سطحی صخره‌ای حفر شده‌اند که این شیوه‌ حفاری نیز پرسش‌های زیادی را به‌وجود آورده است. چراکه بشر امروزی با وسایل ابتدایی آن زمان به دشواری توانایی حفر این گورها را روی سطح سخت سنگی داشته است.

عکس از وب‌سایت life.irna.ir (عکاس: نامشخص)

ایده مخالفان نیز شامل موارد زیر می‌شود:

• قرارگیری قبرستان در دامنه کوه‌ و وحشت مردم از نزدیکی به آن هنگام تاریکی، از دلایل نام‌گذاری این محل به نام قبرستان جن‌ها هستند.
• عده‌ای نیز معتقدند شاید حفرکنندگان، به‌دلیل حفظ مردگان و در گذشتگان از گزند جانوران و خورندگان زیر زمینی، رنج کندن سنگ را بر خود هموار می‌کردند و گورها را این‌ چنین می‌ساختند تا به مردگان‌شان احترام بگذارند.
• همچنین برخی بر این باور هستند که این حفره‌ها، محل جمع‌آوری آب بوده است؛ اثری که نمونه آن را می‌توان در سیراف مشاهده کرد.

تمام قبرهای گورستان جن تیس در دامنه کوه و در دل سنگ‌ها کنده شده‌اند. به‌رغم گذشت زمان و تخریب قبور توسط باد و باران و عوامل دیگر، هنوز قبرهای زیادی در این مکان باقی‌مانده‌اند. گورها در اندازه‌های بزرگ و کوچک ساخته شده‌اند. در میان این قبرستان، قبری کاملا سالم و قدیمی نیز دیده می‌شود که ۲۲۵ سانتی‌متر طول و ۱۱۰ سانتی‌متر عرض دارد. آثار چنین قبوری در دامنه کوه‌های شهباز استان مرکزی نیز وجود دارد.

عکس از وب‌سایت life.irna.ir (عکاس: نامشخص)

اگر راهی چابهار و روستای تیس شدید، به دیدن گورستان آن اکتفا نکنید. جاهای دیدنی دیگر روستا و همچنین چابهار در فواصل کمی از قبرستان واقع شده‌اند و می‌توانید با برنامه‌ریزی، از آن‌ها نیز بازدید کنید.

• فاصله گورستان جن تیس تا آرامگاه سید غلام رسول: ۹.۲ کیلومتر
• فاصله گورستان جن تیس تا قلعه پرتغالی‌های چابهار: ۲.۵ کیلومتر
• فاصله گورستان جن تیس تا مسجد جامع تیس: ۹۰۰ متر
• فاصله گورستان جن تیس تا غارهای بان میستی: ۱.۴ کیلومتر

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: S S، عارف خدابنده، Amir N. و سعید نظریه)

نویسنده: زهرا صالح نژاد