بندر گواتر (خلیج گواتر)

چابهار، تنها بندر اقیانوسی کشور به‌ شمار می‌آید که در جنوب استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. این شهر ساحلی، تعدادی از جذاب‌ترین جاهای دیدنی را در خود جاده است، از غارهای بان میستی گرفته تا کوه‌های مریخی و دریاچه لیپار. یکی از شگفتی‌های طبیعی این محدوده، خلیج گواتر است.

خلیج گواتر از امکانات رفاهی و جاذبه‌های مدرن نزدیک‌ترین شهر نزدیک به خود، یعنی چابهار بی‌بهره است، اما از دیدنی‌ترین جاذبه‌ های گردشگری استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود.

بندر گواتر به انتهای جاده‌های ایران شهرت دارد. این بندر منطقه‌ای در جنوب شرق ایران، ‌هم‌مرز با پاکستان و جزوی از استان سیستان و بلوچستان است. اگر فیلم‌های علمی تخیلی را دیده باشید که فضای مریخ در آن‌ها به تصویر کشیده شده است، کاملا فضای گواتر را با آن شبیه می‌بینید. از ابتدای جاده گواتر به هر آدمی حس عجیبی دست می‌دهد؛ مخصوصا اگر در روشنایی روز وارد جاده وهم‌انگیز‌ش شوید،‌ مجذوب سکوت و زیبایی آن خواهید شد و تجربه فوق‌العاده‌ای به دست خواهید آورد.

بندر گواتر در کنار دریای عمان قرار دارد و در ۹۵ کیلومتری چابهار و دقیقا هم‌مرز با پاکستان است؛ به همین خاطر اجازه شنا در دریا داده نمی‌شود و تمام قایق‌ران‌ها نیز مراقب هستند به‌طور تصادفی وارد مرز پاکستان نشود.

نزدیکی به آب‌های اقیانوس هند (سومین اقیانوس بزرگ زمین)، باعث شده است تا گواتر دریایی کاملا متفاوت نسبت به خلیج‌فارس و دریای خزر داشته باشد که در نوع خود بسیار جالب و منحصربه‌فرد است. یک نکته خاص دیگر درباره گواتر آن که بدون واسطه به قطب جنوب متصل است.

منطقه آبی موجود بین چابهار و گواتر در واقع دهانه اقیانوس است که همه ویژگی‌های سواحل اقیانوسی را دارد، جز گونه‌های گیاهی و جانوری ویژه اقیانوس‌ها. چیزی که سواحل این منطقه را از دیگر سواحل ایران متمایز می‌کند، صخره‌ها و موج‌شکن‌های طبیعی آن است که بر اثر برخورد موج دریا با این صخره‌ها امواجی به ارتفاع ۵ متر تشکیل می‌شود. همچنین بر اثر برخورد موج‌های مرتفع با سوراخ‌های موجود در صخره‌های ساحلی، فواره‌های زیبایی را به وجود می‌آید که به آن موج‌فشان می‌گویند.

سادگی این منطقه بیشترین دلیل محبوبیت آن است، پس انتظار نداشته باشید مانند شهر چابهار دارای ساختمان‌های مدرن و پیشرفته باشد. می‌توانید با کرایه قایق که معمولا بین ۶ تا ۱۲ نفر را سوار می‌کنند به گشتن در خلیج بپردازید.

این خلیج به‌دلیل قرارگیری در مجاورت با جنگل‌های حرا، جز مناطقی است که توسط محیط‌ زیست حفاظت می‌شود. طبق گفته سازمان حفاظت محیط زیست چابهار، خلیج گواتر هر ساله در اوایل پاییز پذیرای تعداد بی‌شماری از پرندگان مهاجر است. حدود ۴۰ نوع از گونه های مختلف پرنده‌ها در قالب دسته‌های ۱۰۰ تایی وارد این منطقه می‌شوند. جدای از حیات‌وحش دوست‌داشتنی گواتر، مهم‌ترین بخش بازدید از این منطقه زیبایی‌های خلیج گواتر،‌ جنگل‌های حرا است.

مهم‌ترین جذابیت گواتر مردم خون‌گرم این منطقه است؛ مردمی که به‌رغم زندگی در مناطق محروم، دلی بزرگ و قلبی مهربان دارند. مردان و زنان گواتر بلوچ هستند؛ ولی ارتباط خویشی و نزدیکی با همسایگان خود در گوادر (نام پاکستانی گواتر) پاکستان دارند و رفت‌و‌آمد و حتی ازدواج بین آن‌ها بسیار مرسوم است. زبان بلوچی مردم این منطقه با سایر نقاط قسمت بلوچستان ایران تفاوت دارد و به زبان بلوچی رایج در پاکستان نزدیک‌تر است؛ هرچند تعدادی زیادی از مردم این منطقه به زبان فارسی نیز تسلط دارند. بیشتر دختر بچه‌ها مشغول فروش دستبند سوزن‌دوزی هستند و پسرها هم گوش‌ماهی، مروارید و انواع صدف می‌فروشند.

تجارت در گواتر پیشینه‌ای طولانی دارد و تاجرها از آب‌های این خلیج، از هند به‌سمت آفریقا می‌رفتند. گواتر از مراکز اصلی پرورش و صادرات میگو نیز بوده؛ صنعتی که در این سال‌ها کمی از رونق افتاده است. روستای گواتر حدود ۱۶۰ هزار نفر جمعیت دارد و بیشتر مردم این منطقه به ماهی‌گیری و حصیر‌بافی مشغول هستند. روستا با توجه به مرزی بودن منطقه از امکانات اقامتی خاصی برخوردار نیست.

بهترین فصل برای رفتن به بندر زیبایی گواتر فصل زمستان و فصل بهار (تا پایان اردیبهشت ماه) است. البته اگر قصد لذت از ساحل‌های طلایی‌رنگ و تجربه شنا در دریایی به رنگ آبی لاجوردی دارید، تابستان نیز می‌توانید به این منطقه سفر کنید؛ ولی گرمای شدید هوا در این فصل باعث شده است بسیاری از سفر به این منطقه در تابستان منصرف شوند.

برای رفتن به گواتر حتما باید به چابهار بروید. راه‌های رسیدن به چابهار نیز هوایی و زمینی است. ‌البته می‌توانید با قطار تا زاهدان بروید و از آنجا با اتوبوس یا ماشین شخصی به‌سمت چابهار حرکت کنید. شاید برای شما جالب باشد که به‌راحتی می‌توانید ماشین شخصی خود را با قطار تا زاهدان ببرید و از آنجا مشغول رانندگی شوید که در مصرف سوخت و کاهش خستگی مسیر بسیار تاثیرگذار است. بعد از اینکه به چابهار رسیدید، باید مسیر حدود ۹۵ کیلومتری را به‌سمت شرق بروید تا در نهایت به آخرین نقطه ایران و ایستگاه مرزبانی برسید.

لازم به ذکر است اگر با ماشین شخصی به این منطقه سفر می‌کنید مراقب سرعت خود باشید، چون جاده خلوت است و ممکن است به‌طور ناخواسته سرعت شما از سرعت مطمئن برای رانندگی بالاتر برود؛ به‌خصوص که جاده بین چابهار و گواتر به‌رغم زیبایی‌های طبیعی خیره‌کننده از لحاظ استاندارهای جاده‌سازی خیلی مطلوب به حساب نمی‌آید.

کرائی و بریانی از معروف‌ترین غذاهای موجود در چابهار و بندر گواتر هستند. کرائی انواع مختلفی دارد؛ مانند کرائی مرغ، گوشت و قرمز که کرائی قرمز تندتر از بقیه موارد است. مهم‌ترین تفاوت غذاهای این منطقه در ادویه‌هایی است که استفاده می‌کنند؛ بیشتر این ادویه‌ها هندی و پاکستانی هستند و برخلاف ذائقه بسیاری از مردم ایران،‌ مردم استان سیستان و بلوچستان ذائقه‌ای تند دارد. بریانی نیز نوعی خورشت با مزه تند است که با مرغ یا گوشت درست می‌شود و می‌توان آن را با برنج یا نان سرو کرد. همچنین کابلی پلو که با تکه‌های گوشت و مرغ پخته می‌شود، از غذاهای محبوب در این منطقه به حساب می‌آید که نوعی غذایی برنجی است. ماهی نیز همان‌طوری که انتظار می‌رود، از مهم‌ترین غذاهای موجود در این منطقه است.

بستگی به فصلی که به این منطقه سفر می‌کنید، ماهی‌های متفاوتی سرو می‌شود، ولی در بیشتر فصول ماهی شوریده و شیرماهی قابل دسترس است که خوردن این ماهی‌ها را به شما توصیه می‌کنیم. به‌علت تازگی و البته پخت به روشی متفاوت، مزه ماهی متفاوت با آن چیزی است که در سایر مناطق ایران یافت می‌شود. برای صبحانه یا عصرانه نیز می‌توانید شیر چایی (دودپطی) و نون محلی بخورید. چایی‌های موجود در این منطقه مثل چایی‌های معمولی نیست و از چایی به‌شکل پودر درست می‌شود.

از میوه‌های محلی نیز می‌توان به «انار گلی» یا «میوه کاکتوس» اشاره کرد. این میوه رنگ بسیار غلیظی دارد و وقتی پوست آن را می‌کنید، دست شما رنگی می‌شود و مزه آن نیز کمی ترشی است. معروف‌ترین میوه‌ در این منطقه زیتون محلی یا زیتون چابهاری است که البته هیچ ربطی به زیتون اصلی ندارد. ظاهر این میوه شبیه گلابی، ولی بسیار کوچک‌تر از آن است و مزه‌ای تقریبا شبیه به انبه دارد.

به‌جز جاهای دیدنی چابهار و اطراف آن، در این بخش درباره دیدنی‌های موجود در مسیر چابهار به گواتر توضیح می‌دهیم. از مهم‌ترین جاذبه‌های این مسیر می‌توان به دریاچه صورتی لیپار، بندر بریس و کوه‌های مریخی (مینیاتوری) اشاره کرد.

وقتی از سمت چابهار به‌سمت گواتر می‌روید، تقریبا در تمامی طول جاده، در سمت راست شما پر از کوه‌های خاص و متفاوت است که بیشتر رنگ خاکستری دارند. این کوه‌ها با نام مریخی یا مینیاتوری شناخته می‌شوند. هر کجا که فکر کردید منظره زیباتری دارد، انتخاب کنید و چند عکس یادگاری بگیرید.

در فاصله تقریبا ۱۰ کیلومتری چابهار به‌سمت گواتر، به منطقه‌ای به نام «رمین» می‌رسید. روستای واقع در دهستان کمبل سلیمان، بخش مرکزی چابهار که دیدن اسکله آرام و موج‌شکن‌های پر از صدف آن خالی از لطف نیست. ‌البته دلیل شهرت این منطقه به‌خاطر انجیر معابد آن است که ساختار آن با هر درخت دیگری متفاوت است و ریشه‌های آن به‌جای فرورفتن در زمین به‌سمت آسمان رشد می‌کنند.

بعد از دیدن تابلوی ۵۵ کیلومتر مانده به گواتر، اگر به‌سمت راست جاده نگاه کنید، ‌متوجه مسیر کوچک خاکی می‌شوید که به دریاچه صورتی رنگ معروف به لیپار می‌رسد. البته فاصله دریاچه تا جاده زیاد نیست و می‌توانید بعد از پارک خودرو کنار جاده،‌ مسیر حدودا پنج دقیقه‌ای را پیاده طی کنید. همچنین ساحل دریایی کنار دریاچه یکی از بهترین سوحل این مسیر برای شنا و ورزش‌های آبی است. البته امکان انجام ورزش‌های زیر آبی مانند اسنورکلینگ و غواصی وجود ندارد. شاید بتوانید خانم‌های بلوچ را ببینید که در درياچه صورتی مشغول‌ برداشت نمک‌ از ساحل برای مصرف خانگی هستند.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: احمد حسین‌بور)

بندر بریس در ۵۵ کیلومتری شهر چابهار به‌سمت گواتر قرار دارد؛ یک بندر ماهیگیری کوچک که به‌خاطر منظره زیبا مورد توجه گردشگرها واقع شده است. زیباترین بخش این بندر یک صخره بلند در کنار ساحل محسوب می‌شود که به مکانی محبوب برای گرفتن عکس‌های یادگاری تبدیل شده است.

وقتی به بندر پسابندر رسیدید، مطمئن باشید که فاصله‌ای تا انتهای جاده و بندر گواتر باقی نمانده است. پسابندر منطقه‌ای در اوج سادگی و پر از لنج‌های رنگارنگ و پرنقش‌ونگار است که مردم محلی برای تجارت و صید به‌طور مداوم، از طریق آن بین ایران و پاکستان در حال رفت‌و‌آمد هستند. پسابندر نیز به‌خاطر وجود این لنج‌های زیبا تبدیل به مکانی جذاب برای گرفتن عکس یادگاری و صحبت با مردم محلی خون‌گرم و مهربان شده است.

از مهم‌ترین جاذبه‌های این منطقه وجود جنگل‌های حرا است که البته اصلا آن را با جنگل‌ های حرای قشم مقایسه نکنید، ‌چون دارای اندازه بسیار کوچک‌تری نسبت به قشم است.

اگر خوش‌شانس باشید، می‌توانید شنای دلفین‌ها در کنار قایق خودتان را تماشا کنید. البته مسیر مربوط به دیدن دلفین‌ها از مسیر جنگل‌های حرا جدا است و اگر بخواهید هر دوی این جاذبه‌ها را ببینید، باید دوبار کرایه قایق بپردازید.

اگر قصد دارید در بندر گواتر شب را سپری کنید، می‌توانید در اقامتگاه‌های بوم‌گردی اقامت داشته باشید. این اقامتگاه‌ها علاوه بر قیمت مناسب، فرصتی مناسب را به گردشگران می‌دهند تا به‌واسطه آن‌ها، از نزدیک‌تر زندگی مردم بومی هر منطقه را لمس کنند.

اقامتگاه کلبه ساحلی بندر گواتر/عکس از گوگل‌مپ (عکاس: محمدرضا صبورروح)

• با توجه به مرزی بودن منطقه حتما به هشدارهای مرزی و ایمنی توجه کنید تا از بروز هر نوع حادثه یا اتفاق ناخوشایندی جلوگیری شود.
• بهتر است پول نقد همراه داشته باشید.
• برای سفر در مسیرهای استان سیستان و بلوچستان، به‌دلیل بزرگی ابعاد این استان و دوری شهرها از یک‌دیگر، باک خودرو‌تان را در هر شهر پر کنید و خوراکی و آب همراه داشته باشید.
• ایران خانه اقوام گوناگون با فرهنگ‌های متنوع است. در سفر به نواحی مختلف کشور، به باورهای مردم محلی احترام بگذارید.
• طبیعت غنی‌ترین منبع زندگانی است. آن را قدر بدانیم و ریختن زباله (حتی موارد تجزیه‌پذیر و ته‌سیگار) و وارد آوردن هرگونه آسیب به آن، جدا خودداری کنیم.
• با اقامت در اقامتگاه‌های بوم‌گردی و خرید محصولات بومی، در رونق اقتصادی منطقه موثر باشیم.

نویسنده: سعید صالحی

عکس‌های گالری از گوگل مپ؛ عکاسان: علی مستوفی، Mehdi Pashna، صبا سلحشور، پرویز برازپور