غارهای بان مسیتی (غارهای سه گانه چابهار)

استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران یکی از مناطق بکر و عالی برای سفر به میان طبیعت و دل تاریخ است. غارهای سه‌گانه تیس یا بان مسیتی از جاهای دیدنی چابهار در روستای تیس، از نشانه‌های بکر و مرموز سکونت زرتشتیان در این منطقه است و بازدید از آن‌ها به علاقه‌مندان تاریخ پیشنهاد می‌شود.

منبع عکس: ifpnews

منبع عکس: پینورست

غارهای سه‌گانه در روستای تیس از توابع شهرستان چابهار واقع شده‌اند. روستای تیس در ۱۰ کیلومتری شمال غربی چابهار و ضلع شرقی منطقه آزاد تجاری قرار گرفته است. پیشینه این روستا به بیش از ۲,۵۰۰ سال پیش و دوران هخامنشیان بازمی‌گردد. با توجه به نشانه‌های تاریخی می‌توان گفت مردم این منطقه پیرو دین زرتشت بوده‌اند. در اسناد موجود و نوشته‌های مربوط به لشکرکشی اسکندر مقدونی به ایران، از این روستا با عنوان «تیز» نام برده شده است. تاریخ‌نویسان دوره اسلامی، از این منطقه به‌عنوان بندر «تزیا» یا «تسی» و مرکز تجارت شکر ایالات مکران و گندم سیستان نام برده‌اند.

منبع عکس: پینورست

این روستا در گذشته بندر تیس نامیده می‌شد و یکی از بنادر مهم بازرگانی دریای عمان به‌شمار می‌رفت. ویرانه‌های این بندر باستانی هنوز هم در اطراف روستا به چشم می‌خورند. گورهای به‌جای مانده بر ارتفاعات تیس نشان از اسکان اقوام یک‌جا‌نشین و دام‌پرور در غارهای این منطقه دارند.

به‌رغم تلاش کارشناسان و باستان‌شناسان در طول سالیان، هم‌چنان غارها یکی از اسرارآمیزترین مکان‌هایی هستند که ذهن بشر را به خود مشغول کرده‌اند. به‌طور کلی غارها در طول زمان به ‌عنوان جایگاه توقف احشام به هنگام کوچ‌نشینی یا محل اسکان اقوام یک‌جا‌نشین مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

منبع عکس: گوگل مپ

غارهای آهکی در اثر فرسایش و عملکرد نیروهای داخلی، دچار شکستگی و ترک‌هایی در پوسته داخلی خود می‌شوند و زمین‌شناسان با شمارش همین خطوط به سن آن‌ها پی می‌برند. غارهای سه‌گانه در روستای تیس، دامنه کوه شهباز و ۱۰ کیلومتری شمال غربی بندر چابهار قرار دارند و به‌دلیل وسعت و چند شاخه‌ بودن، کماکان محلی برای داستان‌ها و افسانه‌های مردم بومی منطقه هستند.

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، ۱۰ کیلومتری شمال غربی چابهار، روستای تیس (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: خبرگزاری تسنیم

روستای تیس که از جاذبه های گردشگری سیستان و بلوچستان به شمار می‌آید، در مسیر ارتباطی چابهار-کنارک قرار دارد و به‌راحتی با خودروی شخصی قابل‌دسترسی است. غارهای سه‌گانه تیس حدود ۱۰ کیلومتر با بندر چابهار فاصله دارد. برای دسترسی به روستای تیس باید از چابهار به‌سمت روستا حرکت کنید؛ وارد بلوار توحید و سپس بلوار شهید ریگی شوید. با رسیدن به روستای تیس در میدان به‌سمت جاده تیس تغییر مسیر دهید. در روستا تابلوهای راهنما، مسیر غارهای تیس را نشان می‌دهند.

منبع عکس: جاذبه‌ها

غارهای سه‌گانه تیس با نام‌های دیگری همچون «معبد بان مسیتی» و «بانو مستی» شناخته می‌شوند. مردم بومی منطقه این مجموعه را بیشتر با نام بانو مسیتی می‌شناسند؛ اما روی تابلو اطلاعات غار نام «معبد بان مسیتی» درج شده است. «بان» در زبان بلوچی به‌معنی فرد صالح و خداپرست و «مسیتی» به‌معنای معبد و محل پرستش است.

برخی از بومیان منطقه اعتقاد دارند این غارها محل زندگی و عبادت بانویی پاک، صالح و مورد احترام اهالی روستا به نام بانو مسیتی بوده و مقبره میان یکی از غارها محل دفن ایشان است؛ البته روی قبر هیچ نشانه‌ای مبنی بر صحت این داستان وجود ندارد.

منبع عکس: قدس آنلاین

غارهای تیس در دامنه کوه، حدود ۲۵ متر بالاتر از جاده و در ضلع شمالی روستای تیس قرار دارند. این غارها از نظر نوع ساختار و کاربرد بسیار جالب‌توجه به نظر می‌رسند. غار مرکزی و شرقی قابل دسترسی و بازدید است؛ اما غار غربی به‌دلیل ریزش کوه مسدود شده و در دسترس نیست. این غارها شامل دو غار مصنوعی یا دست‌کند و یک غار طبیعی هستند.

منبع عکس: رز بلاگ

شواهد موجود نشان می‌دهند غارهای سه‌گانه تیس یا بان مسیتی محل پرستش یا ذبح بوده‌اند و سراسر قسمت جلویی هر سه غار سکویی برای انجام اعمال مذهبی یا آیینی دارند. به‌نظر می‌رسد غار اول برای تدفین و غار غربی برای زیارت و پرستش کاربرد داشته است.

غار اول از غارهای سه‌گانه تیس طبیعی و به‌صورت نیم‌دایره است؛ البته با تراشیدن دیواره کوه، درون و دهانه آن توسعه یافته است. در میان این غار مقبره‌ای با دیوارهای گچی و سفید رنگ وجود دارد که به‌صورت دو سطح افقی روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. این مقبره فاقد آثاری همچون سنگ‌نوشته، لوحه و خط است و در عمق یک متری از سطح غار قرار دارد.

منبع عکس: مستر بلیط

روی مقبره مکعبی از سنگ و گچ ساخته شده است که در واقع زیربنای یک گنبد کوچک را تشکیل می‌دهد. ورودی مقبره موازی با دهانه ورودی غار و رو به دره تیس قرار دارد. یکی از نکات قابل‌توجه خطوط و علامت‌هایی است که با جوهر قرمز و بنفش و به خط گجراتی و هندی روی دیوارهای سه طرف گنبد دیده می‌شود. انتهای این غار بسته است.

انتهای غار دوم به مرور زمان بسته شده است؛ اما باستان‌شناسان احتمال می‌دهند این غار به چاه‌های دریایی راه داشته‌‌است. بر اساس شواهد، گفته می‌شود ساکنان منطقه اجساد خود را از چاه‌ و مسیر خروجی این غار به آب‌های زیرزمینی می‌انداختند و این چاه‌ها در گذشته‌های دور مدفن مردگان محسوب می‌شده‌اند. آن‌ها مردگان خود را به خاک نمی‌سپردند بلکه در آب‌های زیر زمینی می‌ا‌‌نداختند تا خوراک حیوانات دریایی شوند. گفتنی است آب‌های زیرزمینی در روستای تیس به طرف دریا جریان دارند.

منبع عکس‌ها: ifpnews، جاذبه‌ ها

ساکنان قدیمی روستای تیس اعتقاد داشتند که باید مردگان خود را به آب‌های زیرزمینی بیندازند تا در قسمتی دیگر از اقیانوس ظاهر شده و خوراک آبزیان شوند. این کار زمانی بسیار مقدس بوده و در واقع نوعی طلب آمرزش برای متوفی و قدردانی از دریا برای روزی دادن به ساکنان منطقه بوده است.

غار سوم از غارهای سه‌گانه تیس در سمت چپ و ۵۰ متری غار اصلی قرار دارد. این غار دست‌ساز است و با دهانه‌ای به طول قوس ۲۰ متر، یک حفره و یک تالار بزرگ دارد. گمان می‌رود غار سوم به جایی در دل کوه متصل باشد. بر دیواره این غار نیز جملاتی به رنگ قرمز و بنفش و خط گجراتی نوشته شده است.

منبع عکس: گوگل مپ

چابهار در لغت به‌معنی سرزمین همیشه بهار است و آب و هوای معتدل و مرطوب دارد. به‌طورکلی، بهترین زمان سفر به جنوب کشور نیمه دوم سال تا اوایل بهار است. امکان بازدید شبانه از غارهای تیس وجود دارد که خود تجربه‌ای جالب خواهد بود؛ البته در این صورت نیاز به حضور یک راهنما خواهید داشت.

منبع عکس: تور چابهار

دسترسی به غارهای سه‌گانه تیس چندان مشکل نیست و نیاز به تجهیزات خاصی ندارد جرا که مسیر آن برای دسترسی آسان بازدیدکنندگان بهسازی شده است. با توجه به قرار گرفتن این غار در دامنه کوه شهباز برای بازدید از آن‌ها نیاز به کفش مناسب پیاده‌روی خواهید داشت. به‌همراه داشتن دوربین عکاسی، عینک آفتابی، ضدآفتاب و کلاه آفتاب‌گیر نیز توصیه می‌شود.

منبع عکس: هتل یار

اگر قصد بازدید از جاذبه‌های بی‌نظیر چابهار و روستای تیس را دارید بهتر است در هتل‌های نزدیک به این روستا اقامت کنید. اقامتگاه گردشگری هاشمی در فاصله دو کیلومتری، هتل لیپار در فاصله ۶ کیلومتری و هتل فردوس در فاصله هفت کیلومتری از غارهای سه‌گانه تیس قرار دارند. همچنین ایستگاه تورهای گردشگری و اسکان مسافر چابهار نیز در نزدیکی ساحل و روستا مستقر است که در فصل‌های پرمسافر آماده میزبانی از گردشگران هستند..

منبع عکس: بلوچ گالری

• سوغات روستای تیس حصیربافی، سوزن‌دوزی و آبزیان تاکسیدرمی شده است. تهیه سوغات از بومیان منطقه می‌تواند به رونق اقتصاد آن‌ها کمک زیادی کند.
• صرف غذاهای لذیذی چون قلیه ماهی، پکوره و میگو پلو در روستای تیس بسیار لذت‌بخش خواهد بود.
• با توجه به اینکه استان سیستان و بلوچستان طبیعت بکر و بی‌نظیری دارد، حفاظت از آن یکی از نکات مهم سفر خواهد بود.
• احترام به فرهنگ و اعتقادات ساکنان این منطقه از نکات اصلی سفر است.

منبع عکس: خبرگزاری میزان

مسجدجامع تیس یا مسجد طوبی از آثار تاریخی مهم روستای تیس و یادگار دوران صدر اسلام است. بنای اولیه این مسجد به ۱۲۵۰ سال پیش بازمی‌گردد و دومین مسجد ساخته شده بعد از ورود اسلام به ایران است. مسجد جامع تیس از نظر معماری و تزیینات داخلی، به مساجد هند و پاکستان شباهت دارد. این مسجد مانند اغلب مساجد اهل تسنن یک مناره دارد و مناره و گنبدهای آن با رنگ سبز و قرمز تزیین شده‌اند. درب‌های شیشه‌کاری و رنگارنگ جلوه‌ای چشم‌نواز به مسجد طوبی داده‌اند.

منبع عکس: فارا گشت

قلعه پرتغالی‌ها معروف به قلعه تیس در پنج کیلومتری شمال غربی چابهار و روستای تیس قرار دارد. این قلعه در نزدیکی ساحل ساخته شده است. درب ورودی اصلی دژ در بخش شمال شرقی قرار دارد و دارای اتاق‌های متعدد با پی‌های قطور است. شیوه ساخت قلعه پرتغالی‌های چابهار شبیه کاروان‌سراهای شاه عباسی بیستون در زمان شاه سلیمان صفوی است.

قلعه پرتغالی‌های تیس با بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت، در دهانه خلیج چابهار و بالای تپه‌ای مشرف به جاده چابهار به تیس قرار دارد و با شماره ۵۵۵ به ثبت ملی رسیده است. در گوشه حیاط این دژ، آب‌انباری از سنگ و ساروج و گچ به‌چشم می‌خورد. دو منار آجرچینی شده با خطوط و نشانه‌هایی از خط کوفی به زبان عربی، از دیگر بخش‌های قلعه پرتغالی‌های تیس هستند.

قلعه پیروز گت در روستای تیس از آثار تاریخی به‌جا مانده از دوره اشکانیان و ساسانیان است. این قلعه بر فراز تپه‌ای در میان دره تیس قرار دارد. اطراف قلعه آثاری از کشاورزی و آبادانی دیده می‌شود و راه ورود به آن سخت و خطرناک است. بیشتر قسمت‌های این قلعه در اثر گذر زمان از بین رفته‌ و تنها آثاری از آن‌ها به‌جای مانده است. این آثار شباهت به معماری دوره اشکانی دارند؛ اما نام پیروز احتمال ساسانی بودن قلعه را افزایش می‌دهد.

منبع عکس: اقتصاد آنلاین

گورستان جن تیس از جاذبه‌های مرموز و ترسناک روستای تیس، به نام «جن سنط» نیز معروف است. این گورستان روی تپه‌ای مشرف به روستای تیس و در پای کوه پیل بند شکل گرفته است. قبرستان امروزی روستا نیز در کنار همین گورستان قرار دارد. برخی متخصصان قدمت گورستان جن را ۲۰۰۰ سال تخمین زده‌اند. اطلاعات تاریخی دقیقی درباره گورستان تیس وجود ندارد و همین امر سبب رونق گرفتن بازار افسانه‌ها و گمانه‌زنی‌های بومیان درباره آن شده است.

قبرهای گورستان تاریخی تیس در بستر سنگ و صخره‌های دامنه کوه کنده شده‌اند. این کار با وسایل پیشرفته امروزی هم بسیار دشوار به نظر می‌رسد. از نظر اهالی روستای تیس ساخت قبرستانی در دل صخره‌ها، هزاران سال پیش و با ابزار ابتدایی آن زمان، تنها می‌تواند کار موجودات فوق بشری باشد و ازاین رو آن‌ها ساخت این قبرها را به اجنه نسبت می‌دهند.

اگر تاکنون از غارهای سه‌گانه تیس یا بان مسیتی بازدید کرده‌اید، می‌توانید نظرات خود را در بخش دیدگاه‌ها با مخاطبان کجارو به اشتراک بگذارید.

نویسنده: زیبا وکیلی

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: پارسا داوودی، بهنام صمدی، S S، نصرالله بلوچ)