کلیسای جامع نوتردام پاریس

کلیسای نوتردام پاریس، یکی از شگفت‌انگیزترین جاهای دیدنی پاریس است که بیش از ۸۵۰ سال قدمت دارد.

سالانه میلیون‌ها نفر از کلیسای جامع نوتردام پاریس دیدن می‌کنند. در سال ۲۰۱۹ بر اثر آتش‌سوزی، بخش زیادی از این کلیسا ویران شد. این آتش‌سوزی گسترده برای چند ساعت ادامه داشت و بیش از ۴۰۰ آتش‌نشان در تلاش برای خاموش کردن شعله‌های آتش بودند.

عکاس: Olivier Wong

با وجود این حادثه، نوتردام هنوز زنده است. برنامه‌هایی برای بازسازی آن وجود دارد و در روز بعد از آتش‌سوزی میلیون‌ها یورو برای بازسازی آن از سراسر دنیا جمع‌آوری شد.

در ادامه، چند حقیقت جالب در مورد این کلیسا را عنوان می‌کنیم:

فرانسه پربازدیدترین کشور دنیا است و در کمال تعجب، مهم‌ترین و پربازدیدترین جاذبه‌ی آن، برج ایفل نیست. کلیسای نوتردام پاریس در صدر پربازدیدترین بناهای تاریخی و جاهای دیدنی فرانسه در محدوده مرزهای شهر پاریس است. سالانه بیش از ۱۳ میلیون نفر از دروازه ورودی این کلیسا عبور می‌کنند. این کلیسای روزانه حدود ۳۵ هزار بازدیدکننده دارد. در فرانسه، ۹۹ درصد شهرها، کمتر از این مقدار جمعیت دارند.

کلیسای نوتردام در مکانی به نام Île de la Cité در مرکز پاریس ساخته شده است. این شاهکار گوتیک از قرن دوازدهم در این منطقه قرار دارد و گویی که از ابتدا همان جا بوده است. این کلیسا را در مکانی ساخته‌اند که دوران روم، به‌عنوان یک مکان مذهبی و مقدس شناخته می‌شد.

بعد از اینکه گل‌ها در نبرد Lutetia از رومیان شکست خوردند، شهر جدید Lutetia در حاشیه سمت چپ ایل دو لا سیته شکل گرفت. این منطقه از همان زمان به دو قسمت تقسیم شد یکی بخش غربی که که در آن کاخ‌ها و محل زندگی و اقامت فرمانروایان ساخته شده بود و دیگری بخش شرقی که به عبادتگاه‌ها اختصاص یافته بود.

در دوران قرون‌وسطا قصرهای رومی با قصرهای سلطنتی جایگزین شد که بعد ها کاخ ژوستیس و کونسیرژوری را تشکیل دادند و عبادتگاه‌ها جای خود را به یک کلیسای باشکوه کاتولیک دادند.

اگر قبلا از این کلیسا دیدن کرده باشید، یا محو تماشای تندیس‌های نمای آن شده‌اید یا از کنار رود سن، چشم‌انداز زیبایی از آن را نظاره کرده‌اید. اکثر گردشگران یک نکته مهم را در مورد این کلیسا، نادیده می‌گیرند. روی زمین در مقابل کلیسا یک صفحه کوچک قرار دارد که تصویر یک قطب‌نما روی آن حکاکی شده است. این صفحه را با عنوان نقطه صفر پاریس می‌شناسند.

در واقع فاصله‌ها از پاریس با توجه به این نقطه اندازه‌گیری می‌شوند.

زنگ‌های کلیسای نوتردام هرکدام نامی جداگانه دارند. اسم این زنگ‌ها عبارت است از: ماری، امانوئل، گابریل، آن ژنویو، دنی، مارسل، اتین، بنوا ژوزف، موریس و ژان مری. زنگ‌های فعلی کلیسا زنگ‌هایی نیستند که ششصد سال پیش بعد از اتمام ساخت کلیسا نصب شدند.

بعد از انقلاب فرانسه در سال ۱۷۹۱، بیشتر زنگ‌ها از نوتردام منتقل شدند تا ذوب شوند و برای ساخت توپ جنگی مورد استفاده قرار بگیرند. زنگ‌های جدید در اواسط قرن نوزدهم نصب شدند و با آهنگ خاص خود برای مدت ۱۵۰ سال در آسمان پاریس به صدا درآمدند. در سال ۲۰۱۳ برای گرامیداشت هشتصد و پنجاهمین سالگرد کلیسای نوتردام، این زنگ‌ها با زنگ‌هایی جدید با آهنگی ملایم تر جایگزین شدند.

یکی از المان‌های تیپیکال هنر گوتیک، شیمرها (یا کایمرا) و آب‌پران‌ها (یا دهانه اژدر) است که در دیوارهای نوتردام نیز وجود دارد. آب‌پران‌ها مجسمه‌های کوچکی به‌شکل جانوران بدچهره با دهان باز هستند که حکم ناودان یا فواره را دارند؛ ولی شیمرها کاملا تزیینی هستند. شیمر از غول‌های اساطیری یونان است که در فارسی با نام غول‌شیر شناخته می‌شود. در ادبیات علمی غرب، شیمر یا کایمر به جانورانی گفته می‌شود که چندرگه باشند.

بیشتر بازدیدکنندگان این بنا فکر می‌کنند که این شیمرها متعلق به قرون‌وسطا است. این شیمرها و آب‌پران‌ها از زمان قرون‌وسطا بارها تعویض و جایگزین شده‌اند. به‌خصوص آب‌پران‌ها به خاطر کاربردی که دارند، مدت طولانی دوام نمی‌آورند. بیشتر آن‌ها باید هر صد سال یا ۱۵۰ سال عوض شوند.

بعد از انقلاب فرانسه، کلیسای نوتردام بسیار آسیب دیده بود. تعدادی از مجسمه‌ها نابود شده بودند و زنگ‌ها برای مصارف دیگر ذوب شده بودند.

در اوایل قرن نوزدهم، این کلیسا در بدترین شرایط خود قرار داشت و تقریبا به فراموشی سپرده شده بود. به‌جای یک مکان مذهبی، از آن به‌عنوان انبار استفاده می‌کردند. با وجود این، در سال ۱۸۰۴، ناپلئون در این کلیسای جامع تاج‌گذاری کرد و خود را امپراتور فرانسه نامید و باعث شد نام کلیسای نوتردام دوباره سر زبان‌ها بیفتد.

در سال ۱۸۳۱، شاهکار ویکتور هوگو یعنی رمان گوژپشت نوتردام، که داستان آن در اواسط قرن پانزدهم می‌گذشت و لوکیشن اصلی آن کلیسای نوتردام بود، شهرت دیگری به این کلیسا داد. از آن به بعد برنامه‌های مختلفی برای مرمت و بازسازی و حفاظت از این بنا اجرا شد.

کلیسای نوتردام پاریس، ۱۲۷ متر طول، ۴۸ متر عرض دارد و شبستان اصلی آن ۴۳ متر ارتفاع تا بام دارد. این کلیسای وسیع را در نظر بگیرید و متعجب می‌شوید اگر بدانید که تمام سازه سقف آن چوبی است و قدمت آن به قرن دوازدهم میلادی برمی‌گردد. فریم‌های چوبی از بیش از ۱۳۰۰ درخت و هر میله آن از یک درخت کامل ساخته شده است.

سازه سقف را به خاطر وسعتی که دارد، جنگل نامیده‌اند.

البته منظور از گردن‌زنی، گردن زدن واقعی نیست!

در جریان انقلاب فرانسه، مردم منزجر از سلطنت، هر نشانی از سلطنت که در خیابان‌ها بود از بین می‌بردند. انقلابیون، سر حدود ۲۸ تندیس نمای کلیسای نوتردام را بریدند چون فکر می‌کردند که این تندیس‌ها، تندیس پادشاهان فرانسه است. در حالی که اشتباه می‌کردند و این تندیس‌ها، پادشاهان یهودا بودند.

این تندیس‌ها هنوز هم سر ندارند و بیست و یک مورد از آن‌ها در کلیسای قرون وسطای کلونی نگهداری می‌شوند.

در معماری و سایر جنبه‌های هنر، رعایت نسبت طلایی، باعث تکامل و زیبایی آن می‌شود. این نسبت در طراحی بسیاری از آثار بزرگ معماری چه باستانی چه مدرن وجود دارد؛ مثلا در پارتنون آتن و تاج محل در آگرا.

نمای غربی کلیسای نوتردام کاملا مطابق با نسبت طلایی طراح شده است. ارتفاع کلیسا تقسیم بر عرض آن تقریبا برابر با ۱/۶۱ است. ارتفاع کلی آن تقریبا ۱/۶۱ برابر ارتفاع دو طبقه اول است و...

بسیاری از جزییات تزییناتی این بنا نیز مطابق با نسبت طلایی طراحی شده‌اند.

کلیسای نوتردام میزبان تعدادی از گنیجنه‌های ارزشمند مذهبی از جمله تاج مقدس عیسی ‌مسیح، تکه‌ای از صلیب و... است. این گنجینه‌های ارزشمند در اولین جمعه هر ماه در طی مراسم مذهبی به نمایش درمی‌آمدند.

نویسنده: حمیده کریمی