ورزشگاه آزادی

ورزشگاه آزادی یا ورزشگاه آریامهر، از منحصربه‌فردترین و خاطره‌انگیز‌ترین دیدنی های تهران است که بارها شادی، هیجان و غم را برای طرفداران فوتبال به ارمغان آورده است. این مجموعه بزرگ میزبان بازی‌های تیم ملی ایران و تیم‌های استقلال و پرسپولیس بوده و خاطره‌های تلخ و شیرین بسیاری را برای همگان، به‌خصوص فوتبال‌دوستان به یادگار گذاشته است، بدون شک دانستن حقایق این مجموعه ورزشی و چگونگی ساخت و حوادث رخ داده در آن برای خوانندگان جذاب است. با کجارو همراه باشید.

مجموعه‌ ورزشی آزادی در سال ۱۳۵۳، با استانداردهای بین‌المللی و در زمینی به مساحت ۴۶۰ هکتار در غرب تهران ساخته شد. مهم‌ترین بخش این مجموعه‌ ورزشی بزرگ، استادیوم یکصد هزار نفری فوتبال است؛ اما قسمت‌های دیگری مثل استادیوم دوچرخه‌سواری، پیست‌های اتومبیل‌رانی، موتورسواری و کارتینگ، زمین‌های تنیس، سالن والیبال و بسکتبال، دریاچه برای قایقرانی و اسکی روی آب، تالار ۱۲ هزار نفری و... نیز دارد. از این ورزشگاه به‌عنوان ورزشگاه ملی ایران یاد می‌شود. این مجموعه بزرگ ورزشی علاوه بر قابلیت اجرای اکثر رشته‌های ورزشی، محلی مناسب برای برگزاری جشن‌ها، گردهمایی و مراسم‌ مختلف و همچنین تشکیل اردوهای ورزشی است.

عکس از سایت varzesh3

ورزشگاه آزادی در زمان پهلوی دوم، با نام ورزشگاه آریامهر برای میزبانی بازی‌های آسیایی سال ۱۹۷۴ در تهران طراحی و ساخته شد. این ورزشگاه که با استانداردهای بین‌المللی آن روزها احداث شده است، یکی از خاطره‌انگیزترین ورزشگاه‌های ایران برای فوتبال‌دوستان محسوب می‌شود و صحنه‌های پیروزی و شکست بسیاری به خود دیده است.

یکی از نکته‌های قابل‌توجه در مورد این استادیوم با وجود قدمت نیم قرن، حفظ جایگاه آن در میان برترین‌های جهان است. برای نمونه، در سال ۲۰۱۳ رتبه بیستم را در فهرست برترین ورزشگاه‌های جهان بلیچر رپورت (bleacherreport) کسب کرد. بنا به گزارش وب‌سایت 90min نیز ورزشگاه آزادی با ۷۸,۱۱۶ در جایگاه بیست و ششمین ورزشگاه دنیا از نظر گنجایش تماشاچی قرار دارد. همچنین، در روزنامه گاردین از این ورزشگاه به‌عنوان یکی از بزرگترین ورزشگاه‌های جهان یاد شده است. ورزشگاه آزادی تهران، از نظر استانداردها و ضوابط کنفدراسیون فوتبال آسیا، دارای نمره A است و استادیوم آزادی بزرگترین ورزشگاه خاورمیانه و چهارمین ورزشگاه بزرگ در آسیا محسوب می‌شود. علاوه بر این‌ها، ورزشگاه بزرگ آزادی رکورد حضور بیشترین تعداد تماشاگر در تاریخ رقابت لیگ قهرمانان آسیا را از آن خود کرده است.

عکس از سایت azadisportcomplex

استادیوم آزادی را یکی از ترسناکترین استادیوم‌های ایران نیز می‌دانند؛ چون با سطح مقطع بیضوی شکل، به تماشاگران این امکان را می‌دهد که هر شخصی را در درون زمین هدف بگیرند. به همین دلیل تیم‌های مهمان در ورزشگاه با هراس وارد آن می‌شوند.

ورزشگاه آزادی در کیلومتر پنج آزادراه تهران-کرج قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)

عکس از سایت azadisportcomplex

برای رفتن به ورزشگاه آزادی، سه راه وجود دارد: وسیله‌ نقلیه‌ شخصی، مترو و اتوبوس. اگر با وسیله‌ نقلیه‌ شخصی به ورزشگاه می‌روید، باید به اتوبان تهران کرج و بزرگراه شیخ فضل اله نوری و سپس بلوار استادیوم آزادی بروید. برای کسانی که با اتوبوس به ورزشگاه می‌روند، یک ایستگاه اتوبوس در فاصله‌ای نه چندان نزدیک از درب غربی ورزشگاه واقع شده است، اما معمولا هنگام برگزاری مسابقات مهم، اتوبوس‌های بسیار برای حمل‌ونقل تماشاگران در نظر گرفته می‌شوند. برای دسترسی در حالت عادی می‌توانید با اتوبوس‌های تندرو (BRT) از محله‌های مختلف تهران به میدان آزادی بروید و سپس از آنجا سوار اتوبوس‌های ورزشگاه آزادی شوید.

عکس از سایت azadisportcomplex

اما آسان‌ترین راه برای رفتن به ورزشگاه آزادی استفاده از خط پنج مترو است. ایستگاه ورزشگاه آزادی بین دو ایستگاه ارم سبز و چیتگر قرار دارد و کاملا متناسب با جمعیت بالای تماشاگران پرشور ساخته شده است. این ایستگاه در ضلع جنوبی ورزشگاه آزادی قرار گرفته است و فاصله‌ای ۹۰۰ متری با آن دارد.

ورزشگاه آزادی برای میزبانی بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ ساخته شد و هم‌زمان با این بازی‌ها در تاریخ ۲۶ مهر سال ۱۳۵۰ آغاز به کار کرد. طراحی و ساخت این ورزشگاه را عبدالعزیز فرمانفرماییان انجام داد. وی که یکی از معماران بین‌المللی است در مورد طراحی استادیوم آزادی چنین نقل کرده است که:

یکی از استادیوم‌های بلژیک را دیده بودم که شبیه به یک کوه آتشفشان، با حفره‌ای در وسط و از هر طرف دارای شیب بود و استادیوم در وسط آن قرار داشت.

عکس از سایت varzesh3

به‌دلیل علاقه وی به آن استادیوم، وی سعی کرد تا استادیوم آزادی را با الهام از آن بسازد. این استادیوم که آریامهر نام گرفته بود، پس از پیروزی انقلاب اسلامی به استادیوم آزادی تغییر نام داد. بازسازی و مرمت این ورزشگاه در خردادماه سال ۱۳۸۱ به‌مدت یک سال و توسط شرکت سیمان رزین انجام شد. این بازسازی یا به‌ اصلاح باززنده‌سازی، نزدیک به ۱۶۰ میلیارد تومان هزینه داشت که این مبلغ صرف استحکام بخشی شد. در این بازسازی سکوهای طبقه اول به‌طور کامل عایق‌کاری و رختکن‌های موجود بازسازی شدند. در فرایند باززنده‌سازی این ورزشگاه، نمایشگر ورزشگاه بازسازی شد و به‌صورت یک نمایشگر رنگی درآمد و هم‌زمان با بازی ایران-آلمان مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

عکس از سایت tarafdari

در تاریخ ۲۴ مهرماه ۱۳۸۶ کلنگ استادیوم ۴۰ هزار نفری فوتبال سرپوشیده ویژه بانوان نیز در ضلع شمال غرب دریاچه در این مجموعه به زمین زده شد.

نخستین مسابقه فوتبالی که در این ورزشگاه برگزار شد، بازی دوستانه بین دو تیم پرسپولیس و کروزیرو در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۵۰ بود که با پیروزی ۴ بر ۲ کروزیرو به پایان رسید. در بین دو نیمه این بازی یکی از خوانندگان محبوب پاپ ایران در آن زمان (عارف) برنامه اجرا کرد. این استادیوم در خرداد ماه سال ۱۳۵۵ میزبان جام ملت‌های آسیا بود. سفیدپوشان ایران در بازی فینال در مقابل کویت در ۲۳ خرداد با تنها گل علی پروین به پیروزی رسیدند. در این زمان پرویز قلیچ‌خانی کاپیتانی تیم ایران را برعهده داشت که در این بازی‌ها توانست برای سومین بار جام زرین آسیا را بالای سر ببرد.

عکس از ایسنا (عکاس: نامشخص)

در سال ۱۹۷۸ که برابر با چهارم آذرماه ۱۳۵۶ بود، در جریان بازی‌های مقدماتی جام جهانی آرژانتین، تیم ملی فوتبال ایران به مصاف استرالیا رفت. این بازی با نتیجه یک بر صفر و تک گل غفور جهانی به سود ایران به پایان رسید و تیم ایران توانست برای نخستین بار راهی جام جهانی شود. بازی تیم ملی ایران و استرالیا در سال ۱۳۷۶ نیز که به برد ایران در مقابل استرالیا و ورود ایران به جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه شد، در این ورزشگاه صورت گرفت. دقیقه ۱۹ گل هری کیول ورزشگاه آزادی را غرق در سکوت کرد؛ اما گل تساوی بازی توسط خداداد عزیزی به مثابه انفجار مهیبی بود که در این ورزشگاه رخ داد.

عکس از سایت varzesh3 (عکاس: نامشخص)

رکورد حضور بیشترین تعداد تماشاگر در این ورزشگاه در بازی بین تیم‌های ملی ایران و عربستان در مرحله مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه ثبت شد که جمعیتی بالغ بر ۱۲۰ هزار نفر با حضور در ورزشگاه آزادی از نزدیک تماشاگر بازی بودند. این دیدار با تساوی یک-یک تمام شد. همچنین استادیوم آزادی میزبان بازی‌های اسلامی زنان ۲۰۱۵ میلادی بود.

از افراد مشهور و ستارگانی که در استادیوم آزادی حضور پیدا کردند، می‌توان به پله اشاره کرد که با تیم سانتوز و در سن ۳۰ سالگی وارد استادیوم شد و با تیم منتخب تهران مسابقه داد. از چهره‌های جهانی دیگری که در این ورزشگاه بازی کرده‌اند، توستائو است که دیداری دوستانه با پرسپولیس داشت. در این رابطه، تعدادی ازبازیکنان و ستارگان جهانی که بعد از انقلاب در ورزشگاه آزادی بازی کردند که می‌توان به ریوالدو، الیورکان، پائولو مالدینی، فرانکو بارسی، روبرتو دونادونی و... اشاره کرد.

در نوامبر ۱۹۷۵، فرانک سیناترا خواننده و هنرپیشه معروف آمریکایی در ورزشگاه آریامهر (آزادی) کنسرت اجرا کرد. فیلمبرداری فیلم آفساید نیز که برنده خرس نقره‌ای شد، در این ورزشگاه انجام شد.

جای تردیدی نیست که استادیوم آزادی بهترین و بدترین روزهای خود را در جریان مسابقه‌های تیم‌های ایرانی پرطرفدار از جمله دربی پرسپولیس و استقلال گذرانده است. نوستالژی‌های این ورزشگاه از این روزها بسیار زیاد است، که مجال بسیاری می‌طلبد. برای نمونه، پرتماشاگرترین بازی تاریخ فوتبال آسیا در سال ۱۳۷۸ در ورزشگاه آزادی انجام شده است.

عکس از سایت azadisportcomplex

بازی فینال جام باشگاه‌های آسیا در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۷۸ که در آن تیم جوبیلیوایواتا با نتیجه دو بر یک بر استقلال پیروز شد و جام آسیا را از آن خود کرد، یکی دیگر از بازی‌های مهمی محسوب می‌شود که در ورزشگاه آزادی برگزار شده است. یکی دیگر از نوستالژی‌های شاد فوتبالی که ورزشگاه آزادی به خود دید مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۶ بود که در تاریخ ۱۸ خرداد ماه سال ۱۳۸۴ تیم ملی ایران با تک گل به‌یادماندنی محمد نصرتی به جام جهانی آلمان صعود کرد.

در جاهایی که هزینه و زمان کم ساخت مطرح باشد، برای ساخت استادیوم‌ها از روش سازه هسته خاکی بهره برده می‌شود. در این روش راهروها و فضاهای خدماتی ورزشگاه با سازه‌های بتنی ساخته و سپس برای شکل‌گیری سکوها روی این سازه‌ها با خاک به‌شکل خاکریز پُر می‌شود. استادیوم آزادی با این روش ساخته شد. شبیه‌ترین برادر ورزشگاه آزادی در بین برادران هسته خاکی‌اش، استادیوم اوتزن اورگان است که در سال ۱۹۶۷ ساخته شد. طراحان ورزشگاه دانشگاهی اوتزن اورگان، اسیکمور اوگینز و مریل بودند که در طراحی ورزشگاه آزادی هم به فرمانفرماییان مشاوره دادند. آخرین ورزشگاهی که در دنیا به شیوه ذکر شده ساخته شده، ورزشگاه آزادی است .

عکس از سایت azadisportcomplex

عبدالعزیز فرمانفرماییان در مصاحبه‌هایش گفته بود که قصد طراحی ورزشگاهی با سازه بتنی یا فلزی را داشت؛ اما محدودیت‌های شدید مالی ناشی از وضع اقتصادی کشور و وقایع وقت در مدیریت ورزش کشور و محدودیت زمانی باعث انتخاب این شیوه برای ساخت ورزشگاه آزادی شده است. خاک مورد نیاز برای ساخت سازه آزادی از محل حفر دریاچه مجموعه و تخریب چند تپه موجود در مجموعه تامین شد که قطعات عظیم بتنی هم به حجم این خاک اضافه شدند.

طرح ورزشگاه بر اساس دید کامل برای همه تماشاچیان در نظر گرفته شده است، به‌طوری که بیشترین دید تماشاچی از مرکز زمین در شمال و جنوب ۱۳۶ متر و در شرق و غرب ۱۲۶ متر است.

استادیوم آزادی دارای گنجایشی حدود ۹۰ هزار نفر است که از این تعداد ۳۵ هزار نفر در طبقه پایین و ۵۵ هزار نفر در طبقه بالا اختصاص دارد و در حالت فشرده گنجایش آن به ۱۰۰ هزار نفر نیز می‌رسد. روشنایی زمین و ورزشگاه توسط چهار عدد برج در اضلاع شمال غربی، شمال شرقی، جنوب غرب و جنوب شرق ورزشگاه تامین می‌شود. در بالای این برج‌ها از چراغ‌های گازی و جیوه و تانگستن هالوژن استفاده شده است که سطح نوری برابر ۱۶۵۰ لوکس در سطح زمین تولید می‌کنند. سیستم صوتی ورزشگاه غیرمتمرکز و برای هر جایگاه ورزشگاه از تعدادی بلندگو استفاده شده است. نمایشگر ورزشگاه دارای ابعاد ۷.۵ در ۲۰ متر و قسمت نمایشگر رنگی ۱۴.۴ در ۷.۲۰ متر است.

عکس از سایت azadisportcomplex

قسمت‌های مختلف مجموعه ورزشی آزادی عبارت‌اند از:

• استادیوم یکصد هزارنفری فوتبال
• استادیوم دوچرخه‌سواری
• پیست‌های اتومبیل‌رانی، موتورسواری و کارتینگ
• زمین‌های تمرینی فوتبال شماره۲ برای آقایان و شماره ۳ برای بانوان
• زمین شماره ۴ برای بیسبال و کری‌کت
• کمپ تیم‌های ملی فوتبال و فوتسال
• زمین‌های تنیس
• استخر قهرمانی و آموزشی شنا
• زمین‌های تمرین تیر وکمان برای اعضای تیم ملی جانبازان به‌صورت جداگانه
• تالار ۱۲ هزار نفری
• سالن کشتی (خانه کشتی)
• سالن والیبال
• سالن بسکتبال
• سالن وزنه‌برداری
• دریاچه برای قایقرانی و اسکی روی آب
• رستوران
• خوابگاه شماره‌های ۱و ۲
• مانژ سوارکاری
• ایستگاه آتش‌نشانی
• ساختمان اداری
• هتل المپیک
• استخر آب درمانی و سونا
• سالن بدن‌سازی
• جاده تندرستی (دور دریاچه)
• آکادمی ووشو
• تراپ اسکیت
• پیست دوچرخه‌سواری
• پیست اسکیت
• سالن بیلیارد
• کونگ فو و هنرهای رزمی

عکس از سایت azadisportcomplex

زمین بازی ورزشگاه آزادی (با ابعاد ۱۱۰ متر مربع در ۷۵ متر مربع) از چمن و اطراف آن یک پیست دومیدانی در هشت ردیف از جنس تارتان قرار دارد. قسمت غربی ورزشگاه و ضلع جنوبی، جایگاه ویژه است و جایگاه گزارشگران صدا و سیما، در جنب راست با ظرفیت ۸۵ نفر ساخته شده‌ است.

زمان تخلیه این ورزشگاه ۱۱ دقیقه محاسبه شده‌ است. تونل‌ها و راهروهای ورزشگاه به‌گونه‌ای پیش‌بینی شده‌اند که وسایل نقلیه مانند آتش‌نشانی، تمیزکاری و همچنین کانتینرهای مخصوص تلویزیون می‌توانند در هنگام لزوم تا نزدیک جایگاه بیایند.

ورزشگاه آزادی مشعلی زیبا دارد که در ضلع شرقی استادیوم قرار گرفته است. روشن کردن مشعل، جزو لاینفک افتتاحیه رویدادهایی مانند بازی‌های آسیایی و المپیک است؛ چراکه برای المپیک، حمل مشعل چندماه پیش از آغاز رسمی بازی‌ها آغاز می‌شود و با گذر از کشورهای مختلف به محل برگزاری رویداد می‌رسد و در جریان افتتاحیه توسط یکی از بزرگان ورزش کشور میزبان روشن می‌شود. علی باغبانباشی قهرمان دوومیدانی ایران و آسیا، ورزشکاری بود که برای افتتاحیه بازی‌های آسیایی تهران در سال ۱۳۵۳، مشعل ورزشگاه آزادی را روشن کرد. در ایران اما بعد از بازی‌های آسیایی، رویداد اینچنینی دیگری برگزار نشد تا بهانه‌ای برای روشن شدن مشعل آزادی شود؛ به همین دلیل این مشعل بعد از آن بازی‌ها خاموش شد. مشعل این ورزشگاه پس از ۴۴ سال، در سال ۱۳۹۷ روشن شد. فینال لیگ قهرمانان و میزبانی پرسپولیس در سال ۱۳۹۷ برای دیدار برگشت آن، بهانه‌ای شد برای آنکه مدیریت شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی که متولی ورزشگاه آزادی است، تصمیم به روشن کردن مشعل بگیرد. در نهایت مسئول ورزشگاه مشعل را روشن کرد و این اتفاق توسط ورزشکار خاصی صورت نگرفت!

عکس از سایت varzesh3

از آنجایی که اغلب اوقات جمعیت زیادی برای تماشای مسابقات فوتبال به ورزشگاه آزادی مراجعه می‌کنند، آشنایی با نحوه‌ خرید بلیط از این مجموعه از اهمیت بالایی برخوردار است. معمولا پیش از مسابقات مهم، چگونگی فروش بلیط اعلام می‌شود. در صورتی که فروش اینترنتی باشد، برای خرید بلیط باید بهسامانه‌‌های فروش بلیط الکترونیکی مسابقات فوتبالمراجعه کرد. نحوه‌ ثبت‌نام و خرید بلیط در این سایت به‌طور کامل توضیح داده شده است. اما بسیاری اوقات نیز خرید بلیط به دو صورت حضوری و اینترنتی یا فقط حضوری انجام می‌شود. در آن صورت باید حتما چند ساعت زودتر به باجه‌های بلیط‌فروشی ورزشگاه مراجعه کنید، تا بتوانید بلیط مورد نظر خودتان را پیدا کرده و مجبور به مراجعه به بازار سیاه نشوید.

عکس از سایت azadisportcomplex

در هر صورت حتما چند روز قبل از بازی مورد نظر خود، اخبار مربوط را بخوانید تا با نوع بلیط‌فروشی آشنا شوید و اگر امکان خرید اینترنتی وجود داشت، بهتر است از آن استفاده کنید و با خیال راحت به تماشای بازی بروید.

نویسندگان: زهرا آذرنیوش، آزاده یوسف نژاد و راضیه شاهوردی