مسجد جامع اردستان

مساجد جامع عمدتا به بزرگ‌ترین مسجد هر شهر اطلاق می‌شود که برای گردهمایی‌های عبادی، سیاسی و مراسم‌های مذهبی به کار می‌رود. مسجد جامع اردستان که یکی از جاهای دیدنی اردستان محسوب می‌شود، علاوه بر اهمیت مذهبی، از جذابیت‌های تاریخی بسیاری نیز برخوردار است.

• آدرس: استان اصفهان، اردستان، مرکز محله محال (مشاهده در نقشه)

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Alireza Akbarianzadeh

مسجد جامع اردستان از جاهای دیدنی اردستان، بناهای تاریخی استان اصفهان و مساجد چهار ایوانی است که در مرکز محله محال واقع شده است.

برای دسترسی به مسجد جامع اردستان از میدان امام‌ خمینی (ره) در مرکز شهر اردستان باید به‌سمت جنوب شهر حرکت کنید. با طی بلوار امام‌ خمینی (ره)، به میدان نماز خواهید رسید. سپس با گردش به‌سمت راست وارد خیابان مسجد جامع شوید. مسجد جامع اردستان در میانه این خیابان قرار دارد.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Eid sinai

مسجد جامع اردستان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی این شهر است که ساخت آن را به معمار مشهور، «استاد محمود اصفهانی» نسبت می‌دهند. این مسجد یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران محسوب می‌شود که از آن به‌عنوان نخستین مسجد دوطبقه تاریخ اسلام و دومین مسجد چهار ایوانی جهان اسلام نیز یاد می‌کنند. این بنا در گذشته یک آتشکده بود که بعدها به مسجدی چهار ایوانی تبدیل شد. مسجد جامع اردستان که در دوره سلجوقی ساخته شده، در سال ۱۳۱۱ با شماره ثبت ۱۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: zeinab-hajihosseini

مسجد جامع اردستان در زمان ساسانیان یک آتشکده یا معبد بود که بعدها به مسجد شبستانی تبدیل شد. این مسجد دارای یک صحن در مرکز، شبستان‌های ستون‌دار در چهار طرف حیاط، دیوار خشتی محصورکننده و سردر بود؛ ولی هلاکوی مغول در جریان قتل و غارت قرن هفتم هجری قمری اردستان، بنا را به‌صورت نیمه ویران درآورد.

تاریخچه ساخت مسجد جامع اردستان را می‌توان به سه دوره قسمت کرد:

• دوره اول: بنا از یک آتشکده گنبدی شکل به یک مسجد شبستانی به سبک خراسانی (در قرن سوم هجری قمری) تبدیل شد که گنبد فعلی مربوط به سبک رازی است.
• دوره دوم: مسجد شبستانی به مسجد کوشک‌مانند (در قرون سوم و چهارم هجری قمری) تبدیل شد.
• دوره سوم: مسجد کوشک‌مانند در دوره سلجوقی (در قرن ششم هجری قمری) تقریبا خراب و به‌شکل یک مسجد چهار ایوانی به سبک رازی (با توجه به نظرات مرحوم پیرنیا) احداث شد.

اطلاعات کامل و مشخصی از بانی مسجد در دسترس نیست؛ اما به گفته بعضی از مردم «عمربن عبد العزیز آل ابی دُلَف» بانی مسجد است. در کتیبه‌ها و منابع بررسی شده نام چند نفر دیگر نیز وجود دارد که عبارت‌اند از سلطان بیک، میرمحمد سعید اردستانی، علی بن احمد طباطبایی و محمد مهدی حکیم الملک. نام استاد «محمود بن محمد اصفهانی» به‌عنوان معمار ایوان جنوبی و نام استاد «حیدرعلی معمار اردستانی» به‌عنوان معمار ایوان شمالی در کتیبه‌ها حک شده است.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia | عکاس: Sadeq rashidi fard

مسجد جامع اردستان به شیوه مسجد جامع اصفهان احداث شده که اولین مسجد با دو طبقه در تاریخ اسلام و دومین مسجد با چهار ایوان در جهان اسلام است.

مسجد جامع اردستان دارای چند در ورودی است که عامل ارتباط فضاهای اطراف با مسجد هستند. ورودی اصلی یک راهروی طولانی است که در گوشه جنوب غربی مسجد قرار دارد و از یک طرف به محله فهره و از طرف دیگر به دشت محال منتهی می‌شود. نمای ورودی شامل یک قوس، دولچکی، دو قاب تزیینی، دو طاق‌نمای محرابی شکل، ٰدو نیم‌ستون آجری و دو سکوی آجری است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Sayed mojtaba Tavakoli

ایوان جنوبی به ایوان صاحب‌الزمان معروف است. این ایوان از قدیمی‌ترین بخش‌های مسجد به شمار می‌آید و شامل ایوان و گنبدخانه است. طاق‌بندی و آجرکاری زیر گنبد به زمان سلجوقیان و به اواخر قرن پنجم هجری قمری برمی‌گردد که از شاهکارهای هنری و بسیار با ارزش این دوره است. کتیبه‌هایی زیبا نیز به خط ثلث در طاق‌های قوسی و اطراف شبستان در گنبدخانه مسجد دیده می‌شوند.

ایوان شمالی در زمان حکومت شاه طهماسب صفوی و توسط استاد «حیدر علی بن ذوالفقار اردستانی» (از معماران ماهر قرن دهم هجری) کامل شده که به صفحه صفا معروف است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: Shahed Gholami

ایوان شرقی که به صفه امام حسین (ع) یا صفه امیر جمله شهرت دارد، در قرن یازدهم هجری قمری با سعی و تلاش «میر محمد سعید» ملقب به «امیر جمله المک ارسادات عظام حسینی اردستان» بنا شده است. روی دری که یک لنگه از آن وجود دارد، شعری را حکاکی کرده‌اند.

عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia | عکاس: مهدی‌ محمدی؛ عکس‌‌ها از گوگل‌مپ | عکاس: Eid sinai

ایوان غربی به ایوان امام حسن مجتبی (ع) یا حکیم‌الملک شهرت دارد. سقف این ایوان دارای نقاشی‌ها و آیات قرآنی است و در بالای آن مناره‌ای قرار دارد. در این ایوان کتیبه‌ای دیده می‌شود که با خط نستعلیق نوشته و اکنون بخش‌هایی از آن تخریب شده است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: somayeh yektaie

• بازدید از مسجد جامع اردستان از ساعت ۶:۰۰ تا ۲۱:۰۰ (به‌غیر از اوقات شرعی) امکان‌پذیر است.
• نمازهای پنچ‌گانه مسلمانان در مسجد جامع اردستان برگزار می‌شود.
• برای بازدید از مسجد جامع اردستان نیازمند به پوشش اسلامی خواهید بود.
• حین بازدید از مسجد جامع اردستان، آداب و احترام حضور در اماکن مذهبی را در نظر داشته باشید.
• بازدید از مسجد جامع اردستان رایگان است.

عکس‌ از گوگل‌مپ | عکاس: علی‌اصغر شیروانی

• آدرس:‌ استان اصفهان، پنج کیلومتری شرق اردستان (مشاهده در نقشه)

منطقه حفاظت‌شده و شکار ممنوع کهیاز از جاهای دیدنی اردستان است که در شرق این شهر در استان اصفهان قرار دارد. این منطقه که ۴۲,۰۰۰ هکتار وسعت دارد، میزبان جانورانی چون آهو، قوچ و میش، پلنگ، کفتار، گرگ و انواع پرندگان مثل زاغ، کبک، تیهو و دیگر پرندگان خشک‌زی است. منابع آبی این منطقه از نزولات آسمانی و چشمه‌ها تامین می‌شود.

• آدرس: استان اصفهان، اردستان به‌سمت زواره (مشاهده در نقشه)

کویر دق سرخ که با تلاقی کوه‌هایی کم‌ارتفاع، جنگل‌های تاغ و شوره‌زار یا دریاچه نمک در میان کویرنوردان به «آشیانه عقاب‌ها» مشهور شده است، طبیعتی مسحورکننده دارد. در این منطقه پرورش شتر به‌شیوه سنتی انجام می‌شود و سرشار از معادن ارزشمند است.

نویسنده: فرناز رهبران رنجبر/ پوریا محمدی پیوند