بازار بزرگ اردبیل

مجموعه تاریخی بازار سرپوشیده اردبیل از جاهای دیدنی اردبیل به شمار می‌رود که با معماری سنتی و اصیل، بازاری پویا از قرون هفتم و هشتم هجری قمری بوده و امروز نیز روایتگر تاریخ کهن و باستانی اردبیل است. این بازار قسمت‌های مختلفی چون سراها و تیمچه‌ها دارد و بازار قیصریه از مهم‌ترین بخش‌های آن محسوب می‌شود. با کجارو همراه باشید تا این بازار تاریخی را بیشتر بشناسید.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: ناصر حقیقت)

مجموعه تاریخی بازار اردبیل در مرکز شهر و در دو طرف خیابان امام خمینی قرار دارد. این بازار از سمت شمال به میدان امام حسین یا تازه میدان، از جنوب به خیابان‌های آیت‌ الله طالقانی، بلوار آیت‌ الله مروج اردبیلی و میدان فجر، از شرق به خیابان آیت‌ الله کاشانی و از غرب نیز به خیابان ناصرلی صوفی منتهی می‌شود.

• آدرس: استان اردبیل، اردبیل، خیابان امام خمینی (مشاهده روی نقشه)

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: کسرا کشکولی)

بازار بزرگ اردبیل یکی از آثار تاریخی این شهر به حساب می‌آید که قدمت آن احتمالا به قرن‌های هفت و هشت هجری قمری و حتی قدیمی‌تر می‌رسد. در برخی از منابع از جمله آثار مقدسی و اصطخری در قرن چهارم هجری قمری، نام این بازار آمده است که آن را به‌شکل صلیبی توصیف کرده‌اند و به مسجدی در وسط آن اشاره می‌کنند.

بازار اردبیل در قرون هفت و هشت هجری از رونق خوبی برخوردار بوده اما رونق اصلی آن مربوط به دوره صفویه است. به‌دلیل اینکه این شهر خاستگاه سلاطین صفوی، مرکز دینی و همچنین جایگاه مقابر شیخ صفی‌الدین اردبیلی و دیگر گذشتگان سلاطین صفوی بود، شهر و بازار آن از اهمیت و رونق خاصی برخوردار شد. در زمان حکومت شاه طهماسب اول، بازارهای اردبیل رونق بسیار زیادی داشتند که می‌توان به بازار بقالان، کرباس‌فروشان، قصابان، خراطان، سراجان، قیصریه و ده‌ها سرای دیگر اشاره کرد.

در دوره صفوی و بر اساس روایات تاریخی، مجموعه بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی موقوفات بسیاری از جمله خانه‌های اطراف بقعه، مغازه‌ها، حمام و همچنین بازار اردبیل را داشته است. درآمد حاصل از این موقوفات صرف امور خیریه در سطح شهر می‌شد که می‌توان به رسیدگی به وضع معیشتی افراد مستضعف و خانواده‌های فقیر اشاره کرد.

عکس از گوگل مپ (عکاس: حمیدرضا چایچی)

بازار کنونی اردبیل معرف آثاری از دوره صفویه و قاجاریه است و بخش‌های مختلفی چون راسته‌ها، تیمچه‌ها، سراها، مسجد و گرمابه دارد. در داخل این بازار همچنین مسجد جامع و مسجد اعظم قرار دارند. بازار بقالان، قصابان، خراطان، سراجان، قیصریه، چاقوفروشان، کلاه‌دوزان، راسته اصلی بازار، راسته پیر عبدالملک، راسته قیصریه، راسته کفاشان، راسته غلامان، بازار زرگران، سراجان، پنبه‌فروشان، مسگران، چاقوسازان، آهنگران، سرای خشکبار (حاجی میرزا)، سرای گلشن، سرای وکیل، سرای نو یا زنجیرلو، سرای حاج احمد، سرای حاج شکر، سرای مجیدیه، سرای امام جمعه، سرای دوگچی و تیمچه زنجیرلی قسمت‌های مختلف این بازار را تشکیل می‌دهند.

سرای خشکبارهای بازار اردبیل از دو بازارچه موازی هم تشکیل شده است که هر دو بر راسته بازار عموداند و هرکدام دارای پنج دهانه و ۵۱ مغازه هستند. سرای گلشن نیز دو بازارچه و یک سرا دارد که در مقابل سرای زنجیرلی واقع شده‌اند ‌و به راسته بازار و راسته پیر عبدالملک مربوط می‌شوند. از دیگر بخش‌های مهم بازار می‌توان به چهار سوق یا بازار بزرگ قیصریه اشاره کرد. این بخش مدور شکل است و گنبد كروی بلند و ساده دارد.

بازار اردبیل با طاق‌های جناغی و گنبدهای ساده پوشش یافته و عرض طاق‌نمای مغازه‌ها به‌طور متوسط سه متر و قطر پایه‌های طاق‌ها حدود ۸۰ سانتی‌متر است. روشنایی داخل این بازار از طریق روزنه‌های تعبیه شده در پوشش‌های گنبدی تأمین می‌شود. بر سر بازارچه شمال شرقی، سنگ‌نبشته‌ای به چشم می‌خورد که به‌علت فرسودگی امکان قرائت آن وجود ندارد. این سنگ‌نوشته حاوی نام بانی و تاریخ بنا است.

قسمت عمده بازار اردبیل در تغییرات شهری در نیم قرن گذشته تخریب شده و ارتباط بعضی از بخش‌های آن با مرکز بازار از بین رفته است؛ به‌طوری که این بازار در حال حاضر در مرکز شهر و در طرفین خیابان امام خمینی قرار دارد و بازدیدکنندگان به وضوح می‌توانند جدایی بازار طلافروشان را از بازار قیصریه فعلی مشاهده کنند. این مجموعه در سال ۱۳۶۴ مرمت شد و با شماره ۱۶۹۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

عکس از گوگل مپ (عکاس: فرزاد هاشمی)

• ساعت بازدید: شنبه تا پنجشنبه از ۱۰ تا ۲۱ و جمعه‌ها از ۱۰ تا ۱۸
• بازدید از این بازار رایگان است.

نوسینده: نرگس صالح نژاد/بازنویسی: اکرم زمانی نوری