کولوسئوم

کولوسئوم که از جاهای دیدنی رم و بزرگ‌ترین آمفی‌تئاتر روم باستان به شمار می‌رود، روزگاری میزبان جنگ‌های گلادیاتوری، جنگ با حیوانات وحشی و محلی برای اعدام مسیحیان بود. قدمت آمفی‌تئاتر کولوسئوم به دوره‌ امپراتوری وسپاسیان باز می‌گردد و در فاصله سال‌های ۷۰ تا ۸۰ میلادی در قلب امپراتوری روم به‌منظور نگهداری برده‌ها، حیوانات و گلادیاتورها ساخته شد.

امروزه بخش‌هایی از کولوسئوم فرو ریخته است؛ اما به‌عنوان یکی از عجایب هفت‌گانه‌ جهان جدید همچنان حدود ۴۰۰۰ گردشگر را در طول سال جذب خود می‌کند. داخل این سازه به‌اندازه نمای بیرونی آن دیدنی است و نه‌تنها می‌توانید مانند یکی از مردم محلی چندین قرن پیش روی صندلی‌های آن بنشینید، بلکه امکان قدم‌زدن در تونل‌های زیرزمینی آن را خواهید داشت.

• آدرس: ایتالیا، شهر رم، میدان کولوسئوم (نمایش روی نقشه)

کولوسئوم در میدان کولوسئوم شهر رم ایتالیا قرار دارد.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Kasa Fue)

• تراموا: ایستگاه تراموای «Colosseo/Salvi N» در فاصله ۲۲۰ متری کولوسئوم قرار دارد. خطوط سه و هشت در این ایستگاه توقف دارند.
• مترو: تا در ورودی کولوسئوم می‌توانید از تاکسی یا اتوبوس استفاده کنید؛ اما به‌دلیل ترافیک، مترو اغلب بهترین راه برای رسیدن به این جاذبه است. در صورت استفاده از مترو باید در ایستگاه «Colosseo» پیاده شوید که در فاصله ۳۵۰ متری آن قرار گرفته است. خطوط MEB و MEB1 در این ایستگاه توقف می‌کنند.
• اتوبوس: با استفاده از اتوبوس نیز می‌توانید خود را به ایستگاه اتوبوس «Colosseo» برسانید که فقط به‌اندازه ۲۷۰ متر با کولوسئوم فاصله دارد. خطوط ۵۱، ۷۵، ۸۵، ۸۷، ۱۱۷، ۱۱۸ و MB در این ایستگاه توقف می‌کنند.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: FeaturedPics)

کولوسئوم که با نام آمفی‌تئاتر فلاویان نیز شناخته می‌شود، بزرگ‌ترین تماشاخانه روم باستان با ظرفیت ۵۰,۰۰۰ تا ۸۰,۰۰۰ تماشاگر بود. دستور ساخت این بنا توسط امپراتور وسپاسیان، بنیان‌گذار سلسله‌ فلاویان داده شد. ساخت‌وساز آن در سال ۷۰ پس از میلاد مسیح آغاز شد و در سال ۸۰ پس از میلاد مسیح به پایان رسید. ساخت آمفی‌تئاتر کولوسئوم چند دلیل داشت:

• به‌عنوان هدیه‌ای به شهروندان رومی به‌منظور افزایش محبوبیت خاندان فلاویان
• اجرای سرگرمی‌ها و نمایش‌های مختلف برای تفریحات و سرگرمی مردم
• به کارگیری آخرین تکنیک‌های مهندسی رومی و به رخ کشیدن قدرت امپراتوری روم

کولوسئوم برای برگزاری مسابقات و مراسم‌های مختلفی استفاده می‌شد؛ البته بیش از همه، شهرت این محل مدیون میزبانی از نبردهای گلادیاتورها بود که یکی از برترین سرگرمی‌های آن دوران به شمار می‌رفت و به‌طور میانگین ۶۵,۰۰۰ مخاطب را به کولوسئوم می‌کشاند. سرانجام آخرین مسابقه‌ گلادیاتورها در سال ۴۵۳ میلادی و آخرین کشتار حیوانات در سال ۵۳۲ میلادی در کولوسئوم برگزار شد. علت تعطیلی این برنامه‌ها، هزینه‌های سنگین نگهداری حیوانات و همین طور گلادیاتورها بود.

شکل‌گیری کولوسئوم و فعالیت آن باعث شد تا ساختمان‌ها و تاسیساتی نیز در اطراف آن به وجود آید که از جمله آن‌ها می‌توان به مدرسه گلادیاتورها به نام «لودوس ماینوس» (Ludus Magnus)، مدرسه حیوانات جنگجو به نام «لودوس متوتینوس» (Ludus Matutinus)، اسلحه‌خانه «آرمامنتاریوم» (Armamentarium)، محل نگهداری ماشین‌آلات موسوم به «سوماروم کریجوم» (Sumorum Choragium) و محل درمان گلادیاتورهای زخمی اشاره کرد. همچنین مجموعه‌ای از سازه‌های کوتاه سنگی در فاصله ۱۸ متری کولوسئوم وجود دارد که شاید محلی برای کنترل بلیط یا جایی برای تاسیسات سایه‌بان بوده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Szczepan Szwaj)

با وجودی که یک‌سوم از بنای اصلی کولوسئوم فروریخته؛ اما هنوز شکوه و عظمت خود را حفظ کرده است و به‌عنوان یکی از مشهورترین جاذبه های گردشگری ایتالیا سالانه هزاران گردشگر را به خود جذب می‌کند. در بازدید از کولوسئوم ابتدا به تماشای نمای آن بپردازید که بسیار باشکوه و زیبا است و محلی ایدئال برای عکس‌های یادگاری محسوب می‌شود. سپس به طبقه دوم بروید که روزگاری محل نشستن ثروتمندان رومی بود. در این محل نمایشگاه‌های کوچک و ایستگاه‌های اطلاعاتی درباره تاریخچه کولوسئوم وجود دارد. در ادامه به میدان نبرد خواهید رفت که شگفت‌انگیز و در عین حال وهم‌انگیز است و می‌توانید هزاران سال گذشته را تصور کنید که در آن مردم برای جان خود می‌جنگیدند. یکی از بخش‌های ترسناک این میدان، دروازه مرگ است که اجساد مرده گلادیاتورهای شکست‌خورده و زندانیان اعدامی از آنجا به بیرون از میدان منتقل می‌شد. دروازه زندگی در ضلع شرقی مقابل آن قرار دارد؛ جایی که گلادیاتورها قبل از نبرد وارد میدان می‌شدند. اسرارآمیزترین و جذاب‌ترین قسمت کولوسئوم بدون شک زیرزمین آن است که از سال ۲۰۲۱ به‌طور کامل به روی بازدیدکنندگان باز شد.

منبع عکس: ویکی پدیا

در سال ۶۴ میلادی، در هنگام فرمانروایی نرون، آتش‌سوزی مهیب و ویرانگری در روم اتفاق افتاد. شایعاتی منتشر شده بود که امپراتور نرون، شخصا آتش‌سوزی را آغاز کرده است تا زمین‌های اطراف را برای ساخت باغ‌ها و قصر جدیدش آماده کند. بعدها وسپاسیان، امپراتور روم تصمیم ساخت کولوسئوم را در محل این باغ گرفت. او با این کار می‌خواست بخش‌هایی از سرزمین را که امپراتور قبلی تحت مالکیت خود در آورده بود، به اموال عمومی بازگرداند. در واقع در سال ۶۹ پس از میلاد، وسپاسیان پس از یک سال جنگ داخلی، امپراتوری روم را در دست گرفت. یکی از اولین اقدامات وی پس از رسیدن به قدرت، بازسازی بخش‌هایی از روم بود که در طی جنگ‌ها و منازعات آسیب‌ دیده بود و در همین راستا ساخت استادیوم بزرگ و باشکوهی را در دستور کار قرار داد. آمفی‌تئاتر یا تماشاخانه مزبور که با عنوان آمفی‌تئاتر «فلاویان» (Flavian) نیز شناخته می‌شد، به بزرگ‌ترین مرکز سرگرمی عمومی در امپراتوری روم و در نهایت سمبل شهر روم تبدیل شد. این شاهکار معماری و مهندسی رومی که برای مدت ۱۸ قرن بزرگ‌ترین آمفی‌تئاتر دنیا محسوب می‌شد، امروزه با نام کولوسئوم شناخته می‌شود.

بودجه ساخت‌‌وساز از محل غنائم معبدی یهودی به دست آمد که پس از جنگ رومیان و یهودیان در سال ۷۰ میلادی به محاصره اورشلیم منجر شد. طبق کتیبه‌ای بازسازی‌شده در کولوسئوم، امپراتور وسپاسیان دستور داد که این آمفی‌تئاتر جدید را از سهم عمومی خودش از غنائم جنگی بسازند. گفته می‌شود اسیران جنگی یهودی که به روم بازگردانده شده بودند، بخش بزرگی از نیروی کار مورد نیاز برای ساخت بنا را فراهم می‌کردند؛ اما هیچ شواهدی بر صحت این ادعا وجود ندارد. در کنار این منبع انسانی رایگان و غیرمتخصص، تیم‌هایی از افراد حرفه‌ای رومی شامل مهندسان، هنرمندان، نقاشان و... نیز کارهای تخصصی‌تر را به عهده گرفتند.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: SeveroAntonelli)

ساخت كولوسئوم در حدود سال‌های ۷۰ تا ۷۲ میلادی تحت حکومت وسپاسیان آغاز شد و تا زمان درگذشت وسپاسیان در سال ۷۹ میلادی تا طبقه سوم پیش رفت. طبقه بالاتر توسط پسرش در سال ۸۰ میلادی به پایان رسید و بازی‌های افتتاحیه در سال ۸۰ یا ۸۱ میلادی در این مکان برگزار شد. بر اساس شواهد تاریخی، بیش از ۹۰۰۰ حیوان وحشی در جریان ۱۰۰ روز بازی‌های افتتاحیه آمفی‌تئاتر کشته شدند و سکه‌های یادبود نیز برای گرامیداشت این مراسم ساخته شد. پسر کوچک‌تر وسپاسیان مجموعه‌ای از تونل‌ها را برای نگهداری حیوانات و بردگان به سازه افزود و ظرفیت تماشاگران را افزایش داد.

کولوسئوم در سال ۲۱۷ میلادی به‌دلیل آتش‌سوزی شدید ناشی از رعدوبرق آسیب زیادی دید و تا حدود سال ۲۴۰ میلادی تعمیر نشد. در سال ۲۴۰ عملیات بازسازی روی آن آغاز شد و سرانجام در سال ۳۲۰ میلادی مجددا مورد استفاده قرار گرفت. آخرین نبرد گلادیاتورها در حدود سال ۴۳۵ میلادی در این مکان برگزار شد.

در سال ۴۴۳ در پی زلزله‌ای بزرگ، آسیب‌های جدی به کولوسئوم وارد شد. کتیبه‌ موجود در این سازه به انجام تعمیراتی در دوره امپراتور تئودئوس دوم و والنتینیان سوم بین سال‌های ۴۲۵ تا ۴۵۵ اشاره دارد و احتمالا بازسازی‌های مربوط به زلزله نیز در دوران این دو شاه صورت گرفته است. در سال‌های ۴۸۴ و ۵۰۸ میلادی نیز مرمت‌هایی انجام شد.

در اواخر قرن ششم، یک عبادتگاه کوچک به سازه اضافه شد و قبرستانی در اطراف آن شکل گرفت. فضاهای طاق‌دار زیر صندلی‌ها به کارگاه‌های متنوعی تبدیل شدند که تا اواخر قرن دوازدهم اجاره داده می‌شدند. در حدود سال ۱۲۰۰ میلادی، خاندان فرنگیپانی از سکنه اصلی و لاتین‌تبار شهر روم، کولوسئوم را بازسازی کردند و به‌عنوان یک قلعه برای خاندان خود مورد استفاده قرار دادند. یک گروه مذهبی در اواسط قرن چهاردهم در شمال کولوسئوم ساکن شدند و تا اواخر قرن ۱۹ در آنجا سکونت داشتند. در آن زمان سنگ‌های داخلی کولوسئوم یکی پس از دیگری کم می‌شدند و آن‌ها را برای سازه‌های دیگر به کار می‌بردند و سنگ‌های مرمر را برای استخراج آهک خام می‌سوزاندند. گیره‌های برنزی نگهدارنده سنگ‌ها نیز برداشته شدند؛ به‌طوری که جای خالی آن‌ها هنوز دیده می‌شود.

منبع عکس: سایت rome.info (عکاس: ناشناس)

در طول قرن شانزدهم و هفدهم، مقامات كلیسا به‌دنبال نقشی جدی برای کولوسئوم بودند و در این میان پاپ سیکتوس پنجم، یکی از پاپ‌های کلیسای کاتولیک تصمیم گرفت با تبدیل کولوسئوم به کارخانه پشم، تعدادی از زنان را صاحب شغل کند و سروسامان دهد. با توجه به هزینه‌های هنگفت، این پروژه پس از درگذشت وی در سال ۱۵۹۰ میلادی رها شد. در سال‌های بعد به‌دلیل تنوع گیاهانی که ریشه در بین ویرانه‌های کولوسئوم داشت، این مکان مقصد محبوب گیاه‌شناسان بود و از اوایل سال ۱۶۴۳ میلادی گیاه‌شناسان با تهیه ۳۳۷ گونه مختلف، فهرست‌ مفصلی از گیاهان را تنظیم کردند. در سال ۱۶۷۱ میلادی استفاده از کولوسئوم برای گاوبازی مجاز اعلام شد؛ اما اعتراض عمومی جلوی وقوع این ایده را گرفت.

پاپ بندیکت چهاردهم در سال ۱۷۴۹ کولوسئوم را مکان مقدسی می‌دانست که در آن مسیحیان اولیه به شهادت رسیده بودند. او این ساختمان را به مصائب مسیح تقدیم کرد و تصاویری مذهبی را در آن به نمایش گذاشت. با این حال، مدارک تاریخی برای تایید ادعای بندیکت وجود ندارد. پاپ‌های بعدی پروژه‌های مختلفی را برای مرمت و بهبود وضعیت کولوسئوم انجام دادند و در سال‌های ۱۸۰۷ و ۱۸۲۷ میلادی به تقویت این سازه پرداختند. در فاصله سال‌های ۱۸۱۰ تا ۱۸۱۴ میلادی و همین طور ۱۸۷۴ میلادی بخش‌هایی از سازه مورد کاوش قرار گرفت و نهایتا در دهه ۱۹۳۰ میلادی قسمت زیرزمینی آن در عمق ۱۲ متری زمین کشف شد. تا اواخر قرن بیستم، تقریبا دو سوم ساختمان اصلی تخریب شده بود؛ اما در دهه ۱۹۹۰ تلاش‌ها برای ترمیم کولوسئوم از سر گرفته شد و هنوز هم مراقبت از آن ادامه دارد.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Livioandronico2013)

اسم اصلی کولوسئوم، آمفی‌تئاتر فلاویان بود؛ چراکه فلاویوس نام خانوادگی دو امپراتوری بود که آن را ساختند: وسپاسیان و تیتوس. نام کولوسئوم احتمالا از مجسمه‌ غول پیکری از نرون گرفته شده است که در کنار این سازه وجود داشت. پس از اینکه حکومت نرون به پایان رسید، پادشاهان بعدی شکل ظاهری تندیس را تغییر دادند تا شبیه به آپولون، یکی از خدایان رومی شود. به این ترتیب بود که نام کولوسئوم با این آمفی‌تئاتر گره خورد و روی این بنا باقی ماند؛ حتی بعد از نابودی تندیس که در قرن پنجم میلادی رخ داد.

• ساعت بازدید: همه‌روزه از ساعت ۸:۳۰ تا یک ساعت قبل از غروب آفتاب می‌توانید از کولوسئوم بازدید کنید؛ بنابراین زمان بسته‌شدن این مجموعه در هر فصل تفاوت دارد و از ۱۶:۳۰ در زمستان تا ۱۹:۱۵ در تابستان متغیر است. آخرین پذیرش یک ساعت قبل از تعطیلی کولوسئوم صورت می‌گیرد. این محل در تاریخ یک ژانویه، ۲۵ دسامبر و صبح روز دوم ژوئن تعطیل است.
• بلیط (در سال ۲۰۲۲): هزینه ۱۶ یورو شامل ورود به کولوسئوم، فوروم رومی، امپریال فورا و تپه پالاتین می‌شود. افراد زیر ۱۷ سال نیز با پرداخت ۶ یورو امکان بازدید از این جاذبه را دارند. ورود به این جاذبه در اولین یکشنبه ماه رایگان است. راهنمای صوتی به زبان انگلیسی نیز در این محل ارائه می‌شود که در صورت تمایل هزینه کلی بلیط معادل ۲۶ یورو برای بزرگسالان و ۱۲ یورو برای افراد زیر ۱۷ سال خواهد بود. از آنجا که تپه پالاتین و فروم رومی در فاصله چند قدمی از کولوسئوم قرار دارند، با خرید یک بلیط به‌راحتی می‌توانید از هر سه جاذبه بازدید کنید. این بلیط برای دو روز اعتبار دارد و می‌توانید بازدید خود را بین دو روز تقسیم کنید.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: AlexanderVanLoon)

کولوسئوم بنایی دارای چهار طبقه با ارتفاع متفاوت و یک طبقه زیر شیروانی است که مجموعه‌ای از اتاق‌ها و دالان‌ها را در خود دارد. برخلاف آمفی‌تئاترهای پیشین که در دامنه کوه‌ها ساخته می‌شدند، کولوسئوم ساختاری کاملا آزاد دارد. بتن، سنگ آهک، آجر، توف (سنگ آتشفشانی)، خاک، چوب و... از مصالح مورد استفاده در ساخت این سازه بزرگ هستند. سبک معماری این بنا یونانی است و نشانه‌های از معماری‌های گوناگون دیگر نیز در آن دیده می‌شود.

شکل ظاهری کولوسئوم به‌صورت یک بیضی بزرگ طراحی شده که ۱۸۷ متر قطر بزرگ و ۱۵۵ متر قطر کوچک آن است و روی فونداسیونی به عمق ۱۲ متر قرار دارد. مساحت آن نیز به ۲۴,۰۰۰ متر مربع می‌رسد.

پس از مرگ وسپاسیان، پسرش «امپراتور تیتوس» (Emperor Titus) طبقه‌ چهارمی به این بنا اضافه کرد. این طبقه طاق نداشت؛ اما دارای پنجره‌های کوچک مستطیل‌شکل و ستون‌های برجسته‌ مربعی بود. این بخش آخر، ارتفاع آمفی‌تئاتر را به ۴۸ متر رساند.

منبع عکس: ویکی پدیا، اثری از Jean-Leon Gerome

یکی از رایج‌ترین برنامه‌هایی که در کولوسئوم برگزار می‌شد، نبرد گلادیاتورها بود. گلادیاتورها، مبارزان مسلحی بودند که برای اثبات قدرت و شجاعت خود با حیوانات وحشی و درنده مانند پلنگ، شیر، ببر، خرس، فیل و... می‌جنگیدند؛ نبردهایی خونین و مرگ‌بار که مردم از دیدن آن‌ها لذت می‌بردند و غرق هیجان می‌شدند. گلادیاتورها معمولا محکومان و مجرمان و اسیران جنگی بودند که به آن‌ها آموزش‌های خاصی در زمینه‌ هنرهای رزمی در مدارس گلادیاتوری داده می‌شد؛ مدارسی که رومیان ثروتمند مسئولیت اداره آن‌ها را بر عهده داشتند. البته بیشتر این گلادیاتورها جان خود را در جریان مبارزات از دست می‌دادند و فقط تعداد کمی از آن‌ها زنده می‌ماندند و به‌عنوان قهرمان شناخته می‌شدند.

مبارزه‌ حیوانات یکی دیگر از مسابقات رایج در این تماشاخانه بود که به آن «وناسیون» (Venatio) می‌گفتند. این مبارزات معمولا شامل صحنه‌هایی با دکوراسیون خاص می‌شد که محیط طبیعی زندگی حیوانات را بازآفرینی می‌کرد. حیوانات گوناگون از مکان‌های مختلفی چون آفریقا و خاورمیانه به این مکان منتقل می‌شدند تا در نمایش‌های مختلف مورد استفاده قرار بگیرند. تعداد زیادی شیر، ببر، خرس، کفتار، شترمرغ، بز کوهی، کرگدن، گور خر، اسب آبی، فیل، زرافه و کروکودیل در این استادیوم در جریان مبارزات کشته شدند. رومیان به این سرگرمی‌های خشونت‌آمیز علاقه‌ خاصی داشتند. شن‌های کف تماشاخانه‌ کولوسئوم بعد از مسابقات تماما به خون آغشته می‌شد.

منبع عکس: سایت wantedinrome.com (عکاس: ناشناس)

علاوه بر مبارزات تا سرحد مرگ گلادیاتورها و صحنه‌های شکار حیوانات درنده، این تماشاخانه برای برگزاری مراسم اعدام افراد مختلف نیز به کار می‌رفت. این افراد به شیوه‌های مختلفی با شمشیر، پرتاب تیر یا توسط شیرهای گرسنه کشته می‌شدند.

سیلوا یکی از نمایش‌های کولوسئوم بود و شامل نمایشی از صحنه‌های طبیعت می‌شد. نقاشان، تکنسین‌ها و معماران فضای جنگل را با درختان واقعی و بوته‌های کاشته شده در کف صحنه و سایر کارهای هنری بازسازی می‌کردند و در آن حیوانات به نمایش درمی‌آمدند. همچنین از این صحنه برای نمایش داستان‌های اساطیری استفاده می‌شد.

طبق گزارش‌های قدیمی، کف این تماشاخانه طوری طراحی شده بود که امکان ذخیره‌ آب برای شبیه‌سازی جنگ‌های دریایی را داشته باشد. امکان تهیه‌ آب از قنات‌های اطراف برای اجرای چنین نمایش‌هایی وجود داشت؛ اما باستان‌شناسان امروزی هنوز به این نتیجه نرسیده‌اند که چطور کف این تماشاخانه ضدآب طراحی شده تا آب را در خود نگه دارد و وارد بخش‌های زیرزمینی نشود. عده‌ای معتقد هستند که این جنگ‌های دریایی در محل دیگری برگزار می‌شدند. به باور برخی کارشناسان نیز این جنگ‌ها در سال‌های ابتدایی و قبل از ساخت زیرزمین‌های بنا صورت می‌گرفت.

یکی از جشن‌های مهم کولوسئوم در زمان تراژان (امپراتور روم از سال ۹۸ تا ۱۱۷ میلادی) رخ داد. می‌گویند او به‌مناسبت پیروزی در داکیه در سال ۱۰۷ میلادی، جشنی در این تماشاخانه برگزار و از ۱۱,۰۰۰ حیوان و ۱۰,۰۰۰ گلادیاتور استفاده کرد. این جشن ۱۲۳ روز طول کشید و شامل ۱۰۷ مسابقه، نمایش آکروبات‌ها و جادوگران می‌شد.

منبع عکس: سایت italiandualcitizenship.net (عکاس: ناشناس)

دیوارهای خارجی آمفی‌تئاتر از طاق‌هایی تشکیل شده‌ که در میان ستون‌ها قرار گرفته‌اند. در ستون‌های طبقه‌ اول یا طبقه‌ نزدیک به زمین از سبک «دوریسی» (Doric)، در طبقه‌ دوم از سبک «ایونی» (Ionic)، و در طبقه‌ سوم از سبک «کورینتی» (Corinthian) استفاده شده است. طاق‌های طبقه‌های دوم و سوم، مجسمه‌هایی داشتند که الهه‌ها و اساطیر باستانی را به نمایش می‌گذاشتند؛ اما امروزه اثری از آن‌ها دیده نمی‌شود.

قسمت‌های بیرونی آمفی‌تئاتر از سنگ تراورتن و بخش‌های داخلی آن از توفا (نوعی سنگ رسوبی) و آجر ساخته شد و ستون‌های اصلی از جنس مرمر بودند. جالب اینکه بیش از ۱۰۰,۰۰۰ مترمکعب سنگ تراورتن برای ساخت دیوارهای خارجی کولوسئوم به کار رفته است که بدون استفاده از ملاط و با ۳۰۰ تن بست آهنی روی هم نگه داشته شده‌اند. ارتفاع دیواره بیرونی ۴۸ متر است و محیط آن ۵۴۵ متر تخمین زده می‌شود.

آره‌نا یا زمین مبارزه‌ آمفی‌تئاتر، ۸۷ متر طول و ۵۵ متر عرض داشت و با ۱۵ سانتی‌متر شن پوشانده شده بود. دیواری به ارتفاع پنج متر دور زمین قرار می‌گرفت و در بالای آن، جایگاه تماشاگران به‌صورت پلکانی نصب شده بود.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: WarpFlyght)

در قسمت زیرین کف تماشاخانه، زیرزمینی دو طبقه به نام «هایپوجیوم» به معنی سرداب قرار داشت؛ جایی که افراد و حیوانات در انتظار می‌ماندند تا وارد زمین مسابقه یا نمایش شوند. حداقل ۸۰ راهرو در این قسمت تعبیه شده بود که امکان دسترسی به سطح زمین را با کمک مجموعه‌ای از ماشین‌های پیشرفته‌ هیدرولیکی فراهم می‌کرد. حیوانات عظیم‌الجثه مانند فیل نیز از طریق سطح شیب‌دار جابه‌جا می‌شدند. سقف این زیرزمین‌ها با الوار پوشانده شده و روی آن لایه‌ای از شن قرار گرفته بود که کف کولوسئوم را تشکیل می‌داد. این زیرزمین‌ها از طریق راه‌های زیرزمینی به برخی از ساختمان‌های اطراف راه داشتند و به این ترتیب، امپراتور و سایر بزرگان می‌توانستند از ساختمان‌های اطراف به کولوسئوم بروند، بدون اینکه مجبور باشند در میان جمعیت ظاهر شوند و در بین آن‌ها حرکت کنند. مسیرهای زیرزمینی دیگری نیز وجود داشت که به محل نگهداری گلادیاتورها و اسطبل‌های اطراف کولوسئوم راه داشت.

مقادیر قابل‌توجهی از ماشین‌آلات نیز در هایپوجیوم وجود داشت؛ مجموعه‌ای از آسانسورها و قرقره‌ها که حیوانات و گلادیاتورها و ابزار صحنه را بالا و پایین می‌بردند. حدود ۶۰ چرخ تسمه در این محل استفاده می‌شد که ۴۰ مورد به بالا و پایین بردن قفس حیوانات و ۲۰ مورد به سکوهای صحنه مبارزه اختصاص داشت. گلادیاتورها و حیوانات در این ساختار زیرزمینی حضور داشتند و با آغاز نبرد یک به یک وارد میدان می‌شدند. گلادیاتورها حتی نمی‌دانستند که کدام حیوان از کدام طرف ظاهر می‌شود.

فضای هایپوجیوم در تابستان به‌اندازه یک دیگ بخار گرم و در زمستان مرطوب و سرد بود. در تمام سال بوی نامطبوعی از آن می‌آمد و سروصدای حیوانات وحشی و ماشین‌آلات کلافه‌کننده بود.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Sean MacEntee)

چیدمان و ترتیب محل نشستن تماشاچیان در کولوسئوم به‌نوعی نمایانگر نحوه‌ طبقه‌بندی‌های اجتماعی در جامعه‌ روم بود. امپراتور، جایگاه خاصی در نزدیکی زمین استادیوم برای خود و مهمانانش داشت. سایر صندلی‌های نزدیک به زمین در اطراف استادیوم به سناتورها تعلق داشت. در قسمت پشتی آن‌ها، طبقه‌ اشراف جای داشتند که با عنوان «Equestrians» شناخته می‌شدند. طبقه‌ بعدی برای شهروندان عادی (Plebeians) بود. افراد ثروتمندتر، نزدیک‌تر به زمین و در بخشی به نام «Immum» می‌نشستند و افرادی که به‌لحاظ مالی ضعیف‌تر بودند، پشت سر آن‌ها در قسمتی به نام «Summum» جای می‌گرفتند. در بالاترین قسمت یعنی طبقه‌ چهارم بخشی وجود داشت که افراد عادی، فقیران، برده‌ها و زنان می‌توانستند روی نیمکت‌های چوبی بنشینند.

طبق برخی از مستندات تاریخی، این تماشاخانه برای ۸۷,۰۰۰ نفر ظرفیت داشت؛ هرچند تحقیقات امروزی از رقمی بین ۵۰,۰۰۰ تا ۵۵,۰۰۰ نفر حکایت دارند. به هر حال، با وجود چنین جمعیت زیادی، طراحان قدیمی نیز با مشکلاتی مشابه مشکلات معماران استادیوم‌های امروزی روبه‌رو بودند. راه‌های ورودی و گذرگاه‌ها باید بزرگ و متعدد طراحی می‌شدند تا در صورت وقوع شرایط اضطراری افراد بتوانند به سرعت تماشاخانه را تخلیه کنند. به همین منظور، برای کولوسئوم ۸۰ ورودی-خروجی در پایین‌ترین طبقه طراحی شد. تماشاگران با استفاده از پلکان می‌توانستند از هر طبقه به طبقه بعدی بروند.

هر طبقه با گذرگاه‌های منحنی و دیوارهای کوتاه به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شد. برای اجرای نمایش‌ها، بلیط‌هایی سفالی در بین مردم توزیع می‌شد که روی آن‌ها شماره‌ صندلی، ردیف و ورودی حک شده بود. مراسم و مسابقات افتتاحیه و برخی رویدادهای دیگر در کولوسئوم بیش از ۱۰۰ روز طول می‌کشید.

کولوسئوم درمجموع ۸۰ ورودی داشت که ۷۶ مورد توسط تماشاگران عادی استفاده می‌شد. «پورتا ساناویواریا» (Porta Sanavivaria) دروازه‌ زندگی بود و افراد شکست خورده‌ای که جان سالم به در برده بودند، از آن عبور می‌کردند. «پورتا لیبیتینا» (Porta Libitina) یا دروازه‌ مرگ برای عبور مردگان و اعدام‌شدگان بود. «پورتا ترایمفالیس» (Porta Triumphalis) نیز دروازه‌ای بود که افراد پیروز در جنگ از آن رد می‌شدند. بسیاری از ورودی‌ها از بین رفته‌اند؛ اما ورودی‌های ۲۳ و ۵۴ هنوز پابرجا هستند.

۲۴۰ دکل در بالای اتاق زیر شیروانی قرار داده شده بود که سایه‌بانی تاشو معروف به ولاریوم را مهار می‌کردند. این سایه‌بان یک سازه پارچه‌ای با شبکه‌ای از طناب‌ها و سوراخی در مرکز بود که از اطراف به‌سمت مرکز باز می‌شد تا جلوی باد و باران را بگیرد و تماشاگران را از تابش نور خورشید در امان بمانند.

منبع عکس: سایت tripsavvy.com (عکاس: ناشناس)

• کولوسئوم مساحتی حدود ۲۴,۰۰۰ متر مربع، ۵۰ متر ارتفاع، ۱۸۹ متر طول و ۱۵۶ متر عرض دارد.
• مدارک تاریخی نشان می‌دهند که برای حمل سنگ‌های مرمر به محل کولوسئوم از نیروی ۲۰۰ بوقلمون استفاده شده بود.
• ورودی این آمفی‌تئاتر برای اجرای مسابقات رایگان بود.
• در زمین تماشاخانه ۳۶ دریچه وجود داشته است که برای اجرای جلوه‌های ویژه به کار می‌رفتند.
• تخمین زده می‌شود که ۷۰۰,۰۰۰ انسان و ۱,۰۰۰,۰۰۰ حیوان در این آمفی‌تئاتر جان خود را از دست باشند.
• ری چارلز، پل مک‌کارتنی، بیلی جوئل و التون جان کنسرت‌هایی در کولوسئوم اجرا کرده‌اند.
• کولوسئوم در سال ۲۰۰۷ به‌عنوان یکی از عجایب هفت‌گانه جدید جهان معرفی شد.
• چند سال گذشته، کولوسئوم به نمادی برای مبارزات بین‌المللی علیه مجازات اعدام تبدیل شد؛ به‌طوری که چندین تظاهرات‌ در سال ۲۰۰۰ میلادی برای مبارزه با اعدام در مقابل این بنا به جریان افتاد. مقامات محلی نیز هرگاه که حکم اعدامی در یکی از نقاط دنیا لغو شود، نورپردازی کولوسئوم را از سفید به طلایی تغییر می‌دهند.
• کولوسئوم برای مسیحیان از اهمیت خاصی برخوردار است؛ چراکه از نظر پیشوایان مذهبی این دین، تعداد زیادی از مسیحیان مومن به‌خاطر عقایدشان در كولوسئوم اعدام شدند. گفته می‌شود که این مکان آغشته به خون شهدای مسیحی است و باید آن را محلی مقدس در نظر گرفت. به همین دلیل، پاپ پیوس پنجم (Pope Pius V) دستور داد تمام ماسه‌هایی که در کف کولوسئوم ریخته شده را جمع‌آوری کنند و به‌عنوان ماده‌ای مقدس نگه دارند.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Ramesh)

تورهای مختلفی در طول روز برای بازدید از کولوسئوم برگزار می‌شوند که هزینه آن‌ها (در سال ۲۰۲۲) بسته به نوع تور بین ۱۵ تا ۱۰۰ یورو است. این تورها بین ۱٫۵ تا سه ساعت طول می‌کشند. با استفاده از تور دیگر نیازی به ایستادن در صف انتظار نیست و می‌توانید اطلاعات و داستان‌های جالبی درباره کولوسئوم از راهنمای تور بشنوید.

بازدید از کولوسئوم در هر زمان از روز فوق‌العاده است؛ اما با تور شبانه به زبان انگلیسی می‌توانید از این جاذبه تاریخی بعد از تاریکی دیدن کنید. در طول شب، زیر آسمان تیره و در کنار نور چراغ‌های شهر که فضای این مکان را روشن کرده است، عظمت و شکوه این آمفی‌تئاتر دوچندان می‌شود.

در تور شبانه امکان بازدید از نقاطی نظیر سکوی نمایش و زندان‌های زیرزمین برای علاقه‌مندان فراهم شده است که در طول روز قابل بازدید نیستند. این تور فقط ۲۵ شرکت‌کننده دارد و می‌توانید به دور از هیاهوی جمعیت، از گشت‌وگذار خود لذت ببرید. این تور از میدان ونیز آغاز می‌شود که دیدگاهی کلی از تاریخ امپراتوری روم را به شما نشان می‌دهد و در ادامه نقاط دیدنی شهر نظیر فروم رومی، «تپه کاپیتولین» (Capitoline Hill) و «خیابان امپراتوری» (Via dei Fori Imperiali) را خواهید دید. سپس به کولوسئوم می‌روید و می‌توانید از سکوی چوبی آن دیدن کنید که چشم‌انداز یک گلادیاتور نسبت به آمفی‌تئاتر را پیشکش شما می‌کند. در ادامه به زندان‌های زیرزمین برده می‌شوید که حیوانات و گلادیاتورها در قفس‌هایی غل‌و‌زنجیر می‌شدند تا نوبت جنگیدن آن‌ها برسد. یک در و آسانسور بازسازی شده نیز در این مکان به چشم می‌خورد که برای بالا بردن آن‌ها به میدان اصلی آمفی‌تئاتر بوده است. هزینه تور کولوسئوم زیر نور ماه (در سال ۲۰۲۲)، ۲۹ یورو برای بزرگسالان و برای افراد زیر ۱۷ سال ۲۴ یورو است و حدود یک ساعت طول می‌کشد.

نویسنده: حمیده کریمی/ بازنویسی: صدیقه شجاعی