تونل کندوان؛ داستان ساخت تونل شماره 11 جاده چالوس

جاده چالوس یکی از راه‌های اتصال کرج به شهرهای شمالی کشور است که با چشم‌اندازهای طبیعی بسیار زیبا از محبوب‌ترین و پرترددترین مسیرهای سفر به شمال به حساب می‌آید. از گذشته تا امروز، همواره ساخت‌وسازهای زیادی در این جاده به‌منظور کوتاه کردن مسیر یا برطرف ساختن ترافیک انجام شده است. از جمله این ساخت‌و‌سازها می‌توان به احداث تونل‌های متعدد اشاره کرد که در طول مسیر جاده چالوس در دل کوه کنده شده است.

یکی از تونل‌های جاده چالوس‌‌، تونل کندوان نام دارد که یازدهمین تونل این جاده و شناخته‌شده‌ترین آن‌ها است. این تونل که از جاهای دیدنی چالوس به شمار می‌رود، در زمان ساخت خود بسیاری از مشکلات مسیر تردد از جاده کرج به چالوس را برطرف ساخته است.

• آدرس: جاده چالوس، بین گچسر و سیاه بیشه (مشاهده روی نقشه)

تونل کندوان در نزدیکی روستای کندوان در جاده چالوس و در فاصله حدود ۹۰ کیلومتری از کرج قرار دارد. کندوان،‌ بیشترین ارتفاع از سطح دریا را در میان تمام قسمت‌های جاده چالوس دارد.

منبع عکس: tejaratefarda.com، عکاس: نامشخص

برای دسترسی به تونل کندوان، باید از‌ یکی از شهرهای کرج یا چالوس به جاده چالوس وارد شوید. در محور چالوس به کرج، تونل کندوان در کیلومتر ۱۲ بعد از سیاه بیشه قرار دارد؛ اگر در محور کرج به چالوس سفر می‌کنید، این تونل در فاصله ۸,۵ کیلومتری بعد از 'چسر واقع شده است.

تونل کندوان از دیدنی‌های جاده چالوس و یکی از مشهورترین تونل‌های این جاده به شمار می‌رود که در ارتفاع ۲,۷۰۰ متری از سطح دریا به طول ۱۸۸۳٫۸ متر (حدود ۱٫۹ کیلومتر)، عرض ۵٫۵ متر و ارتفاع ۶ متر ساخته شده است.

منبع عکس: گوگل مپ، عکاس: Walter_“Waldisney”_Cruciani

احداث تونل کندوان در سال ۱۳۱۴ خورشیدی آغاز شد و بعد از گذشت سه سال در سال ۱۳۱۷ به بهره‌برداری رسید. سال‌های ساخت این تونل‌، هم‌زمان با وزارت مجید آهی، وزیر راه آن دوره انجام شد و به گفته ابوالحسن عمیدی نوری، قرارداد ساخت تونل کندوان را دو شرکت دانمارکی یا سوئدی بر عهده داشتند که با توجه به امکانات آن دوره، سه سال طول کشید.

قبل از ساخت تونل کندوان، مسیر جاده کرج به چالوس حدود پنج ماه از سال غیر قابل تردد بود. بنا بر روایاتی، در سال ۱۳۱۴ در فصل بهار، رضا شاه به قصد سفر به مازندران حرکت کرد و در کندوان در برف گیر کرد و به‌سختی به گچسر بازگشت. رضاشاه زمین‌های زیادی در شهرهای شمال کشور داشت؛ از این‌رو برای سهولت در رفت‌وآمد در این جاده، دستور احداث تونل را صادر کرد.

در همان سال، ساخت تونل کندوان در جاده چالوس آغاز شد؛ جاده‌ای که در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه توسط مهندسان فرنگی به‌عنوان کوتاه‌ترین راه ممکن برای دسترسی به چالوس ساخته شده بود و در زمان پهلوی به‌دلیل استفاده از خودرو، تغییراتی در این جاده ایجاد شد.

منبع عکس: googls.ir، عکاس: نامشخص

پس از اتمام ساخت این تونل، در روز ۲۷ اردیبهشت سال ۱۳۱۷، رضا شاه به‌همراه فرزند خود راهی جاده چالوس شد و پس از افتتاح تونل کندوان با خودروهای شخصی از آن عبور کرد. با ساخت این تونل، حدود ۱۳ کیلومتر از مسیر کرج به چالوس کاسته شد و دیگر نیازی به دور زدن کوه وجود نداشت؛ ضمن ایمکه تردد در مرتفع‌ترین و برف‌گیرترین بخش جاده در فصول سرد و یخبندان سال بسیار آسان‌تر شد.

به نوشته موسسه مطالعات تاریخ معاصر، با وجود امکانات بسیار کمی که در دوره حکومت پهلوی برای ساخت تونل وجود داشت، همچنین سرمای بیش از حد هوا و مدت زمان کاری اندک کارگران به‌دلیل قرار گرفتن در منطقه سردسیر، پروژه تونل کندوان کار بسیار عظیم و سختی بود که توسط کارگران سخت‌کوش ایرانی در مدت زمان کوتاه سه‌سال انجام شد.

منبع عکس: googls.ir، عکاس: نامشخص

تونل کندوان که در گذشته به‌منظور سهولت رفت‌و‌آمد در مسیر کرج به چالوس ساخته شده بود، امروزه به‌سبب چشم‌انداز زیبای کوهستانی، وجود رستوران و آشکده‌های متعدد در دو طرف تونل و مکان‌های دیدنی اطراف خود، به یکی از جاذبه‌های گردشگری جاده چالوس برای توقف و استراحت بسیاری از گردشگران تبدیل شده است.

• آدرس: جاده چالوس (مشاهده روی نقشه)

روستای گچسر در حدود ۷۵ کیلومتری کرج در بخش آسارا قرار دارد و قدمت آن به دوره صفویه بازمی‌گردد. گچسر در فصل تابستان آب‌وهوایی بسیار خنک و دل‌پذیر دارد و به‌دلیل نزدیکی به پیست دیزین در بیشتر فصول پذیرای گردشگران است. در محور کرج به چالوس، این روستا در حدود هشت کیلومتر قبل از تونل کندوان قرار دارد و یکی از جاهای دیدنی جاده چالوس به شمار می‌رود. روستای گچسر با کوچه‌های پلکانی و باریک، انواع درختان میوه، چشمه‌سارها و جشنواره لاله معروف است.

• آدرس: جاده چالوس (مشاهده روی نقشه)

چشمه وله در روستای وله از چشمه‌های استان البرز، در ۷۰ کیلومتری شمال شرقی شهر کرج واقع شده است. این چشمه بسیار زیبا که در نزدیکی روستای گچسر و در ۱۱ کیلومتری تونل کندوان قرار دارد، از دیدنی‌های جاده چالوس به شمار می‌رود. چشمه وله از گروه آب‌های بی‌کربنات کلسیک گوگردی سرد با خواص درمانی است. آب این چشمه برای درمان بیماری‌های پوستی، مجاری تنفسی و رماتیسم موثر است.

• آدرس: جاده چالوس (مشاهده روی نقشه)

کاخ رضا شاه گچسر در ‌سال ١٣١٧ در حدود هشت کیلومتری تونل کندوان و هم‌زمان با ساخت تونل ساخته شد تا رضا شاه پهلوی با اقامت در آن، از نزدیک نظاره‌گر فعالیت ساخت تونل باشد. همچنین در مجاورت این کاخ، هتلی برای اقامت مهندسان سازنده تونل نیز ساخته شد.

کاخ رضا شاه گچسر سقفی با بیش از سه متر ارتفاع و پنجره‌های بلند دارد که با گچ‌بری‌های منحصربه‌فرد و شومینه‌های زیبا تزیین شده است. در سال ۱۳۳۷ هتل دیگری با معماری جدیدتر به این مجموعه افزوده شد که امروزه به نام هتل نگین گچسر (پارسیان آزادی سابق) برای استفاده مسافران فعالیت دارد.

منبع عکس‌ها از راست به چپ: tajrobesafar.com ،mrbilit.com ،pinterest.ca ،seeiran.ir، عکاس‌ها: ناشناس

• آدرس: جاده چالوس (مشاهده روی نقشه)

یکی از زیباترین جاهای دیدنی جاده چالوس، سد سیاه بیشه نام دارد که برای بهره‌گیری از آب رودخانه چالوس ساخته شده است. این سد در فاصله حدود هشت کیلومتری تونل کندوان قرار دارد که هنگام عبور از جاده چالوس می‌توانید از زیبایی‌های آن لذت ببرید. این جاذبه در تمام ساعات و فصول سال قابل‌مشاهده است.

سد سیاه بیشه یکی از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های این منطقه به شمار می‌رود که دارای دو سد بالایی و پایینی و یک نیروگاه تولید برق است. سد بالایی با استفاده از سنگریزه‌ و بتن ساخته شده است و ارتفاع آن به حدود ۸۶ متر می­‌رسد که دریاچه‌ای پشت این سد، ۱۸۲,۰۰۰ متر مربع مساحت دارد. سد پایین در فاصله حدود سه کیلومتری از سد بالایی بیشتر مصالح آن از سنگریزه است و روکشی از بتن دارد. دریاچه‌ پشت سد پایینی حدود ۲۴۰,۰۰۰ متر مربع وسعت دارد.

• آدرس: جاده چالوس (مشاهده روی نقشه)

غار یخ مراد در حوالی روستای آزادبر و کهنه‌ ده در منطقه گچسر قرار دارد که در ۷۰ کیلومتری جاده چالوس، از سمت تابلوی کهنه ده قابل دسترسی است. این غار که در ۱۴ کیلومتری تونل کندوان قرار دارد، به‌دلیل ظاهر زیبا و کم‌نظیر خود، میان طبیعت‌گردان حرفه‌ای از شهرت و محبوبیت بسیاری برخوردار است. مردم بومی این منطقه به خاصیت درمانی و شفابخشی یخ‌های این غار اعتقاد دارند. قندیل‌های یخی غار یخ مراد، به کریستال‌های شفاف شباهت دارد و بسیار شکننده است؛ بهترین زمان بازدید از غار یخ مراد اوایل بهار است که قندیل‌های آن در زیباترین شکل قرار دارد.

منبع عکس: mehrnews.com، عکاس: نامشخص

کندوان نام روستایی از توابع اسکو در استان آذربایجان شرقی است که اهالی آن در زمان‌های قدیم خانه‌های خود را با دست در دل کوه کنده‌اند. در زمان ساخت تونل کندوان نیز تجهیزات بسیار محدودی برای حفاری وجود داشت و کوه را با استفاده از تیشه و کلنگ می‌کندند. از این‌رو، کارگران پروژه را از میان مردم ماهر و سختکوش روستای کندوان انتخاب کردند و در پایان کار به پاس قدردانی از زحمات مردم این روستا با پیشنهاد مهندس گرایلی، از مهندسان پروژه کندوان، این تونل به اسم تونل کندوان نام‌گذاری شد.

منبع عکس: tasnimnews.com، عکاس: نامشخص

در سال ۱۳۱۴، اولین دینامیت را برای حفر تونل به‌کار بردند و پس از آن کارگران ایرانی با استفاده از تیشه و کلنگ، حفاری این تونل را انجام دادند. در طی سه سال انجام این پروژه، ۹۰,۰۰۰ متر مکعب سنگ و خاک حفر و از تونل خارج شد؛ برای کندن قسمت‌های سنگی نیز حدود ۴۶,۴۰۰ کیلوگرم دینامیت استفاده شد. کارگران با توجه به دشواری کاری که انجام می‌دادند، با گرفتن یک سکه پنج ریالی تشویق می‌شدنند و در ازای هر کلنگ نیز به آن‌ها پولی پرداخت می‌شد. مصالح مورد نیاز مانند سنگ، آجر، ماسه و... به‌وسیله کامیون یا چارپایان به محل پروژه حمل می‌شد. ساختمان و تاسیسات این تونل درمجموع ۲,۴۸۵,۳۴۰ تومان هزینه در بر داشت.

اگر شما نیز از تونل کندوان جاده چالوس و جاذبه‌های اطراف آن بازدید کرده‌اید، نظر خود را در بخش دیدگاه‌های مقاله با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

منبع عکس کاور: mrbilit.com، عکاس: نامشخص