خورش دال عدس جنوبی؛ غذایی کاملا گیاهی و مقوی

دال عدس یکی از خورش‌های تند جنوبی است که به‌دلیل نداشتن گوشت و فراورده‌های لبنی، غذایی کاملا گیاهی و مناسب گیاه‌خوارها به شمار می‌رود؛ هرچند که این غذا به سبک‌های متنوعی طبخ می‌شود و از همین رو در برخی دستورهای آشپزی، گوشت مرغ یا گوشت قرمز نیز در آن می‌ریزند. این غذای پرطرفدار که در بوشهر، خوزستان و... درست می‌شود، طرز تهیه خیلی ساده و آسانی دارد و مهم‌ترین ماده اولیه آن، دال عدس (عدس قرمز) است که بیشتر در همین مناطق جنوبی کشت می‌شود.

اهالی جنوبی کشور اغلب این غذا را همراه با گمنه (بلغور دم کشیده)، برنج یا حتی نان میل می‌کنند. این خورش گزینه‌ای عالی برای وعده ناهار، شام و پیش‌غذا، به‌خصوص در وعده سحری و افطار به حساب می‌آید و از آنجا که غنی از پروتئین است، غذایی مناسب تمام افراد، به‌خصوص کودکان و سالمندان محسوب می‌شود. برای آشنایی بیشتر با دال عدس با ما همراه باشید.

هرآنچه باید درباره خورش دال عدس بدانید:

• یک و یک‌دوم پیمانه دال عدس
• پنج حبه سیر
• یک عدد پیاز درشت
• یک عدد سیب‌زمینی
• سه قاشق غذاخوری رب گوجه‌فرنگی
• سه قاشق غذاخوری تمرهندی
• یک قاشق غذاخوری فلفل قرمز
• نصف قاشق چای‌خوری زردچوبه
• نمک و فلفل سیاه و ادویه کاری به مقدار لازم
• پنج پیمانه آب جوش

۱. ابتدا پیاز را نگینی خرد کنید و در مقداری روغن تفت دهید تا طلایی و سبک شود. در ادامه سیر رنده یا له‌شده، زردچوبه، فلفل قرمز و سیاه، ادویه کاری و رب گوجه‌فرنگی را اضافه کنید و هم بزنید تا بوی خامی رب گرفته شود.

۲. در این مرحله نوبت به‌اضافه‌کردن دال عدس‌ها می‌رسد که باید آن را از قبل به‌مدت دو تا سه ساعت خیس کنید و بعد چندین بار با آب سرد بشویید؛ سپس همراه با آب جوش در قابلمه بریزید.

۳. وقتی آب شروع به جوشیدن کرد، در قابلمه را بگذارید و حرارت را کم کنید تا غذا سر نرود.

۴. تمر هندی را در نصف لیوان آب گرم بخیسانید و بعد از نیم‌ ساعت از صافی رد کنید.

۵. سیب‌زمینی‌ها را مکعبی خرد کنید و در قابلمه بریزید.

۶. وقتی دال عدس پخت و خورش کمی غلیظ شد، آب تمر هندی و نمک را اضافه کنید.

۷. در قابلمه را ببندید و اجازه دهید تا سیب‌زمینی بپزد و غذا جا بیفتد.

۸. خورش دال عدس در نهایت آب زیادی ندارد و تقریبا غلیظ است.

• خورش دال عدس باید تند باشد که برای این منظور می‌توانید از سس فلفل تند و همین طور فلفل قلمی سبز و تند استفاده کنید؛ هرچند مقدار فلفل به ذائقه افراد بستگی دارد.
• برای اینکه خورش دال عدس، ترش‌تر باشد، مقداری آب‌غوره در آن بریزید یا اگر خورش ترش را نمی‌پسندید، تمر هندی آن را حذف کنید. علاوه بر این، امکان استفاده از لیمو عمانی به‌جای تمر هندی نیز وجود دارد؛ به این ترتیب که روی لیمو عمانی را با چنگال چند سوراخ ایجاد کرده و برای نیم ساعت در آب گرم خیس کنید و بعد در غذا بریزید.
• برای غلظت بیشتر خورش، سیب‌زمینی را جداگانه بپزید و بعد در خورش رنده کنید.
• این غذای خوشمزه را می‌توانید آبدار تهیه و بعد در آن نان خرد کرده و نوش جان کنید.
• از آنجا که دال عدس آب زیادی می‌کشد، حواستان به آب غذا باشد.

• در برخی دستورهای آشپزی، خورش دال عدس را با مرغ درست می‌کنند؛ به این شکل که پس از سرخ‌کردن پیاز، مرغ‌های تکه‌شده را همراه با دارچین و فلفل به آن اضافه کنید و وقتی تفت خرد، رب گوجه‌فرنگی را در آن بریزید. سپس آب جوش را به سایر مواد اضافه کنید تا مرغ بپزد. در ادامه دال عدس و سیب‌زمینی خردشده را در قابلمه بیفزایید و وقتی پخته شد، تمر هندی یا آب‌لیمو بریزید و نمک غذا را بچشید.
• برخی افراد دال عدسی که از قبل خیس خورده است و سیب‌زمینی چهار قاچ‌شده را با هم می‌پزند، بعد سیب‌زمینی را درمی‌آورند و می‌کوبند. پیاز را در روغن تفت می‌دهند؛ سیر، فلفل قرمز، ادویه، رب گوجه، زردچوبه و فلفل قلمی سبز و تند را به آن اضافه می‌کنند و بعد از اینکه تفت خورد، سیب‌زمینی له‌شده را در آن می‌ریزند و مخلوط کرده؛ سپس آن را به قابلمه دال عدس اضافه می‌کنند. این غذا خیلی زود حاضر می‌شود.
• در صورت تمایل می‌توانید از یک یا دو عدد گوجه‌فرنگی رنده‌شده در این خورش استفاده کنید.

• یک پیمانه دال عدس
• ۲۰۰ گرم گوشت چرخ‌کرده
• دو عدد پیاز درشت
• پنج حبه سیر
• یک عدد سیب‌زمینی متوسط
• دو قاشق غذاخوری رب گوجه‌فرنگی
• نصف پیمانه تمر هندی
• یک‌چهارم قاشق چای‌خوری دارچین
• آب‌لیمو به مقدار لازم
• فلفل قرمز، نمک، زردچوبه به مقدار لازم

۱. یک عدد پیاز را با رنده ریز رنده کرده و همراه با نمک، فلفل و زردچوبه با گوشت چرخ‌کرده مخلوط کنید و خوب ورز دهید تا یکدست شوند.

۲. حالا از این مایه گوشتی به‌اندازه یک گردو بردارید و در دست گرد کرده و در روغن سرخ کنید تا رنگش عوض شود.

۳. پیاز دوم را نگینی خرد کنید و در روغن تفت دهید تا طلایی‌رنگ شود. سپس سیر‌ له‌شده، دارچین، فلفل و رب گوجه‌فرنگی را اضافه کنید تا کمی تفت بخورند.

۴. در این مرحله گوشت‌های قلقلی را به مواد اضافه کنید و چهار تا پنج لیوان آب جوش در قابلمه بریزید.

۵. سیب‌زمینی را پوست بگیرید و در ابعاد مکعبی خرد کرده و به خورش اضافه کنید.

۶. تمر هندی را در یک لیوان آب خیس کنید و سپس با عبور آن از یک صافی، هسته‌ها و تفاله‌های تمر هندی را جدا کنید تا فقط شیره آن را باقی بماند. در صورت تمایل می‌توانید در این مرحله یک قاشق غذاخوری آرد به آب تمر هندی اضافه کنید.

۷. پس از پخته‌شدن دال عدس و سیب‌زمینی، تمر هندی را در قابلمه بریزید و نمک و فلفل آن را اندازه کنید.

۸. این غذا به‌اصطلاح تنگ‌آب است و به همین دلیل باید روی شعله ملایم گاز آب بجوشد تا آبش کشیده و غلیظ شود.

۹. خورش دال عدس مجلسی را با لیموترش مزه‌دار کرده و با برنج کته یا با نان سرو کنید.

خورش دال عدس سرشار از انواع ویتامین‌ها، کربوهیدرات، سدیم، پتاسیم، کلسیم، آهن، اسید فولیک، پروتئین، منگنز، منیزیم، روی (زینک) و... است. این خورش در تقویت عمومی بدن اثر بسزایی دارد؛ به‌طوری که گزینه‌ای موثر در دوران نقاهت بیماری به شمار می‌رود. پروتئین گیاهی زیادی در دال عدس وجود دارد و از همین رو برای افراد گیاه‌خوار بسیار مفید است. علاوه بر این، خورش دال عدس خاصیت چاق‌کنندگی دارد و افراد لاغر می‌توانند از این مزیت نهایت استفاده را ببرند. از دیگر خواص دال عدس می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون و رفع کم‌خونی، همچنین ‌مفید برای زنان باردار و جنین به‌دلیل داشتن اسید فولیک و آهن
• خاصیت آنتی‌بیوتیکی و از بین بردن عفونت‌های بدن
• تقویت سیستم ایمنی بدن و محافظت از بدن در برابر بیماری‌های مختلف به‌ویژه سرطان‌ها به‌خاطر ویتامین‌های A ،C و E و خاصیت آنتی اکسیدانی دال عدس
• بهبود عملکرد روده‌ها، رفع یبوست و هضم بهتر غذا به‌واسطه فیبر فراوان در دال عدس
• تکسین درد مفاصل و رفع پوکی استخوان
• تقویت کبد، تقویت عضله قلب و موثر در شادابی و طراوات پوست و مو
• تنظیم قند خون، افزایش انرژی بدن و بهبود شیردهی
• جلوگیری از تنبلی چشم و سایر ناراحتی‌های چشمی در اثر کاروتن این نوع عدس

خورش دال عدس، غذایی بسیار ساده با مواد اولیه ارزان و کم است که در مدت‌زمان کوتاهی تهیه می‌شود. از آنجا که می‌توانید آن را کم‌آب بردارید و به‌صورت خورش با برنج نوش جان کنید یا آب‌دار بردارید و به‌شکل سوپ و با نان سرو کنید، طرفداران زیادی دارد. علاوه بر این، گیاهی‌بودن این غذا نیز مزید بر علت شده است تا افراد گیاه‌خوار به آن علاقه‌مند باشند. بی‌شک رنگ‌ولعاب نارنجی این غذا با طعم تند و آتشین فلفل، شما را به سرزمین‌های جنوبی کشورمان می‌برد و حس‌وحال حضور در بوشهر و خوزستان و غیره را برایتان زنده می‌کند.

دست به کار شوید و این غذای متفاوت، سالم و خوشمزه را تهیه کنید و برای اینکه دیگران نیز از نتیجه زحمت‌های شما استفاده کنند، با تگ‌کردن کجارو در اینستاگرام (mykojaro@)، عکس غذای خود را با مخاطبان ما به اشتراک بگذارید. همچنین اگر از اهالی جنوب کشور هستید یا این غذای خوشمزه را چشیده‌اید، در پایین این مقاله از کجارو از تجربه‌های خود برای ما بگویید.

منبع عکس کاور: turmericsaffron.blogspot.com، عکاس: نامشخص