کاخ شهرستانک کرج؛ اقامتگاه ییلاقی ناصرالدین شاه قاجار

برای رسیدن به شهرستانک و کاخ ناصری، باید به دل جاده کرج به چالوس بزنید. پس از طی حدود ۶۰ کیلومتر از کرج مسیری فرعی را خواهید دید که شما را به شهرستانک هدایت خواهد کرد. البته برای رسیدن به کاخ باید بخشی از مسیر را نیز پیاده‌روی کنید. موقعیت دقیق کاخ ناصری شهرستانک را می‌توانید روی نقشه زیر مشاهده کنید:

$('.map-container') .click(function(){ $(this).find('iframe').addClass('clicked')}) .mouseleave(function(){ $(this).find('iframe').removeClass('clicked')});

باید به بیش از یک قرن گذشته برگردیم. در سال ۱۲۵۷ خورشیدی «ناصرالدین‌شاه قاجار» که خیلی قبل‌تر از ما متوجه زیبایی‌های فراوان شهرستانک شده بود، دستور داد تا عمارتی را در انتهای دره شهرستانک که «گله گیله» نیز نامیده می‌شد، برای وی بسازند تا یک اقامتگاه ییلاقی ایدئال برای استراحت و تفریح در اختیار داشته باشد. در نتیجه یکی از معماران حاذق آن زمان به نام «آقا محمد ابراهیم خان» که لقب «معمارباشی» را نیز داشت، ساخت این کاخ را بر عهده گرفت. شاید برایتان جالب باشد که بدانید ساخت کاخ شهرستانک حدود سه سال طول کشیده است.

متاسفانه پس از پایان حکومت سلسله قاجاریه، کاخ ناصری شهرستانک مورد بی‌مهری‌ها و بی‌توجهی‌هایی قرار می‌گیرد. علاوه بر این، شرایط جوی نامساعد منجر به تخریب و همچنین تخریب‌های انسانی سبب شد تا این عمارت به‌سمت ویرانی برود و شکوه سابق خود را از دست بدهد. در سال ۱۳۴۸ فدراسیون کوهنوردی کشور، این کاخ را تبدیل به اقامتگاه موقتی برای کوهنوردان کرد.

«اعتمادالسلطنه» در کتاب خاطراتش به این نکته اشاره کرده که ناصرالدین‌شاه هر سال در یک روز خاص به‌همراه وزرا و شاهزاده‌ها و نزدیکانش به اینجا می‌آمده و مراسم «آشپزان» برگزار می‌کرده است.

کاخ ناصری شامل دو بخش اندرونی و بیرونی است. حیات بیرونی آن به‌صورت مستطیل و در چهار تراز ساخته شده است. ورودی حیاط در سال‌های دور شکلی نیم‌دایره‌ای داشته و در تراز اول واقع شده بود. عمارت بیرونی نیز در تراز سوم با ابعاد ۲۴ در ۱۲ متر و در دو طبقه احداث شده بود. ولی جالب اینجا است که هم‌اکنون نشانه‌ای از طبقه دوم کاخ نیست و نباید آن را جستجو کنید! در قسمت شمال غربی و محدوده بین اندرونی و بیرونی نیز حمام خصوصی ناصرالدین‌شاه قاجار قرار داشت.

عکس: دامون پورنعمتی

در مورد بخش اندرونی نیز باید اشاره کنیم که این بخش دارای دو حیاط در دو تراز بوده است. حیاط جنوبی این بخش دارای طول و عرض ۴۰ و ۲۶ متری بوده و شاه از آن استفاده می‌کرده است. اما حیاط شمالی که ابعاد کوچکتری داشته و طول و عرض آن ۲۴ و ۱۸ بوده است، برای اسکان خدمتگزاران کاخ ناصری ساخته شده بود. ۱۹ اتاق در دو سمت شمالی و شرقی بنا به چشم می‌خورند.

این کاخ در زمان‌های دور بسیار باشکوه‌تر از امروزش بود. ناصرالدین‌شاه دستور داده بود تا کاخ را با کاغذ‌دیواری‌هایی که به سفارش او از کشور آلمان به ایران آورده شده بودند، تزیین کنند. از سایر تزیینات شاخص و جذاب بنا در گذشته نیز می‌توان به درها و پنجره‌های اورسی دارای شیشه‌های رنگی زیبا اشاره کرد. ولی متاسفانه هیچ اثری از این تزیینات در این کاخ تاریخی باقی نمانده است.

عکس‌های قدیمی که از کاخ شهرستانک به یادگار مانده‌اند، زیبایی و شکوه فراوان آن را به‌خوبی به تصویر می‌کشند. یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین تصاویری که از کاخ شهرستانک داریم، یک نقاشی زیبا از استاد کمال‌الملک است که هم‌اکنون در کاخ گلستان در تهران نگه‌داری می‌شود.

نقاشی کمال الملک از کاخ شهرستانک

کاخ شهرستانک به‌عنوان یادگاری از دوران ناصرالدین‌شاه قاجار در استان البرز در تاریخ ۱۶ شهریور سال ۱۳۷۶ و با شماره ۱۹۲۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

همان طور که اشاره کردیم، کاخ شهرستانک تحت‌تاثیر بی‌توجهی‌ها و عوامل مخرب گوناگون، از آن جلال و شکوه گذشته خود فاصله گرفته است. بدون شک لزوم مرمت این بنای تاریخی احساس می‌شود. در سال ۱۳۹۶ در خبرها آمد که مسئولان با همکاری سرمایه‌گذاران خصوصی بازسازی‌هایی را در این کاخ تاریخی انجام خواهند داد. همچنین کاخ شهرستانک از مسیر دسترسی چندان مناسبی نیز برخوردار نیست که این نکته نیز می‌تواند مورد توجه بیشتری قرار گیرد.