صنعت هوانوردی پر از رمز و رازهایی است که شاید فقط یک کاپیتان بازنشسته و با تجربه که تخصصی در زمینه‌ی ایمنی دارد اکثر آن‌ها را بداند. در این مقاله آقای جان کاکس، خلبان کهنه‌کار و صاحب یک شرکت مشاوره ایمنی، به سوالات متداول درباره‌ی هوانوردی تجاری پاسخ می‌دهد.
پرسش: چرا هواپیماها دوربین ندارند تا به خلبان در یافتن مسیر در فرودگاه و پارک کردن کمک کند؟
پاسخ: برخی از هواپیماهای بزرگ‌تر مثل ایرباس A۳۴۰ و A۳۸۰ و بویینگ ۷۴۷-۸ دارای دوربین جهت کمک به خلبان در مسیریابی و حرکت در فرودگاه و دروازه‌ها هستند. هواپیماهای کوچک‌تر مثل ۷۳۷ و A۳۲۰ نیازی به دوربین ندارند چراکه خدمه پرواز دید مناسبی به لبه بال‌ها دارند. در بعضی از هواپیماهای پهن‌پیکر که کارخانه برای آن‌ها دوربین نگذاشته، خلبان نیاز به دقت مضاعف در طی مسیرهای زمینی دارد. تجهیز این هواپیماها به دوربین هزینه‌ی زیادی ندارد.
پرسش: وقتی هواپیماها در حال کاهش ارتفاع به‌منظور فرود هستند، به نظر می‌رسد در برخی از آن‌ها دماغه رو به پایین و در برخی دماغه رو به بالا است. آیا این موضوع صحت دارد؟ اگر بله دلیل آن چیست؟
پاسخ: زمانی که برای فرود تنظیمات صورت می‌گیرند، موقعیت دماغه بستگی به وجود یا عدم وجود میله‌ی کنترل (Leading Slat) در هواپیما دارد. هواپیماهایی که میله‌ی لبه‌ی کنترل (پنل‌های قابل کنترل جلوی بال) دارند، به باند با دماغه‌ی بالا نزدیک می‌شوند. هواپیماهایی که این بخش را ندارند در زمان نزدیکی شدن به باند دماغه‌ی آن‌ها رو به پایین است.
پرسش: آیا با توجه به طبیعت متراکم فرودگاه‌های آمریکا، تا به حال در فرودگاه گم شده‌اید؟
پاسخ: حرکت در مسیر تاکسی (در فرودگاه بین باندهای مختلف) در فرودگاه‌های بزرگ و در زمان شب که دید محدود است، می‌تواند بسیار چالش برانگیز باشد. بسیاری از فرودگاه‌های مدرن نقشه‌های الکترونیکی دارند که موقعیت هواپیما روی آن‌ها نقش می‌بندد که این سیستم بسیار مفید است. در فرودگاه‌هایی که نقشه‌ی الکترونیکی ندارند، لازم است خدمه‌ی پرواز با توجه به جداول مسیر تاکسی، روی حرکت و نقشه توافق کنند. من هیچ‌وقت گم نشدم چراکه این مسیر را خیلی آرام و با کمک راهنمایی کمک خلبان می‌پیمودم.
پرسش: چطور هواپیماهای تجاری و هواپیماهای نظامی آسمان را مشترکا استفاده می‌کنند؟
پاسخ: کنترل ترافیک پرواز کار خارق‌العاده‌ای را برای جدا نگه داشتن هواپیماهای تجاری، شخصی و نظامی انجام می‌دهند. علاوه بر آن، شاخه‌های نظامی فضای هوایی اختصاصی خود را برای تمرین و مانور در اختیار دارند.
پرسش: چطور ممکن است یک هواپیما در فرودگاه اشتباهی فرود بیاید؟
پاسخ: چندین عامل موثر اینجا نقش دارند: انسان معمولا چیزی را می‌بیند که منتظر است ببیند حتی اگر اشتباه باشد. به این پدیده تمایل متعصبانه می‌گویند (confirmation bias) که باعث می‌شود خلبان باور کند که این دقیقا فرودگاه یا باند درست است در حالی که این طور نیست. داشتن دو خلبان و البته تناقض در نمایش سیستم‌های مسیریابی ممکن است باعث این مشکل شوند. خستگی نیز می‌تواند عامل ایجاد اشتباه شود چراکه با کاهش کیفیت عملکرد، تشخیص خطا سخت‌تر می‌شود. هواپیماهای مدرن سیستم‌های مسیریابی فوق‌العاده‌ای دارند که به جلوگیری از این اشتباه‌ها کمک می‌کند.
پرسش: چطور طراحان پرواز معین می‌کنند که چه هواپیمایی از چه مسیری حرکت کند؟
شرکت‌های هواپیمایی متخصصین طراحی پرواز دارند تا از صحت انتخاب مسیر پرواز مناسب برای سایز هواپیما اطمینان حاصل کنند. هر موردی در نوع نگهداری هواپیما مهم است. عامل مهم دیگر این است که هواپیما کجا برای بازرسی و سرویس توقف کرده و برنامه‌ریزی زمانی به چه صورت است.
کار موفق روی برنامه‌ریزی یک هنر است. طراحان و برنامه‌ریزان مسیر و برنامه پروازی افراد حرفه‌ای هستند که پس از سال‌ها کار در مسیرهای هوایی به این مرحله رسیده و آماده‌ی انجام هر عملیات مسیرسازی و مسیریابی خارق‌العاده‌ای هستند.
پرسش: در وضعیت یخبندان وقتی که سطح باند یخ زده است، سیستم ترمز ضد لیز خوردن هواپیماهای مدرن چقدر ایمن است؟
پاسخ: سیستم ترمز ضد لغزش هواپیماهای مدرن بسیار خوب کار می‌کند. خود من بارها برای فورد روی باندهای یخ زده از این سیستم استفاده کردم تا فرودی ایمن را داشته باشم. خلبانان با دقت به فرود هواپیماهای دیگر گوش می کنند تا قدرت توقف هر باند را بفهمند. وضعیت باند در هر لحظه ممکن است تغییر کند و تشخصی ایمن بودن فرود نیاز به تحربه و دقت بالای خلبان دارد. این سیستم ده‌های زیادی است که خیلی خوب عمل می‌کند و به شما اطمینان می‌دهد که فرود ایمنی را داشته باشید.
پرسش: دور زدن دقیق و موثر خلبانان روی مسیر باندها و قرار گرفتن دقیقا وسط مسیر همیشه من را شگفت‌زده می‌کند. این کار چطور صورت می‌گیرد؟
پاسخ: خلبانان با ترکیب کنترل چرخ دماغه و سکان اصلی هواپیما را وسط باند نگه می‌دارند. از همان ابتدای آموزش خلبانی، این مهارت بارها و بارها آموزش داده شده و ارزیابی می‌شود. نگه داشتن هواپیما روی خط وسط باند بسیار حیاتی است.
در زمان یخبندان، خلبانان با دقت به فرود هواپیماهای دیگر گوش می کنند تا قدرت توقف هر باند را بفهمند
این کار در برخی از هواپیماها آسان‌تر است اما خلبان باید پیش از شروع کارش در این مهارت به استادی برسد. در زمان بلند شدن از زمین، خلبانان حواسشان به شناور شدن یا نشدن هواپیما است تا در صورت نیاز علاوه بر سکان پرواز، از فرمان و پدال‌های کنترل چرخ جلو نیز استفاده نمایند.
پرسش: خلبانان چطور در زیر باران شدید و زمانی که دید محدود است عمل فرود را با موفقیت انجام می‌دهند؟
پاسخ: خلبانان از ابزار مسریابی دقیقی استفاده می‌کنند که معمول‌ترین آن‌ها سیستم ILS یا Instrument Landing System است. این سیستم‌ها به او کمک می‌کنند هواپیما را با هدف فرود دقیق روی باند، به صورت عمودی و افقی هدایت کند. اگر ILS در دسترس نباشد، GPS و سایز سیستم‌های جهت‌یابی به کمک او خواهند آمد. ترکیب ILS و دیگر ابزار ویژه به خلبان امکان فرود ایمن را در شرایطی که دید بسیار محدود است می‌دهند.
پرسش: آیا خلبانان مسافربری نیازی به مدرک دانشگاهی دارند؟
پاسخ: خلبانان زمینه‌ها‌ی علمی و فنی متنوعی دارند. بیشتر آن‌ها مدرک دانشگاهی و بسیاری کارشناسی ارشد و دکتری دارند. این که خلبان بتواند مواد آموزشی را یاد بگیرد، آن‌ها را بفهمد و در زمان لازم به کار ببرد مهم تر از سطح تحصیلات است.
پرسش: مفهوم زنگ‌های داخل پرواز چیست؟
پاسخ: هواپیمایی‌های مختلف معانی متفاوتی برای زنگ‌ها تعریف می‌کنند. برای مثال ممکن است یک زنگ به معنی درخواست قهوه باشد، دوتا زنگ معنی رسیدن به ارتفاع ۱۰,۰۰۰ پایی داشته باشد و ۳ زنگ به معنی الزام به نشستن میهمانداران باشد. میهمانداران نیز از زنگ‌ها برای ارتباط با خلبان استفاده می‌کنند.
این هم از قسمت آخر این مقاله. نظر شما کجارویی‌های عزیز چیست؟ مثل همیشه با ما همراه باشید.