خانه آبشار،‌ آرامش‌بخش‌ترین خانه دنیا در پنسیلوانیا

فرانك لوید رایت به تحقیق یكی از مهم‌ترین وخلاق ترین معماران ونظریه پردازان قرن بیستم است. این معمار در طی ۹۰ سال عمر پر بار خود (۱۹۵۹-۱۸۶۹) بیش از ۶۰ سال فعالیت مستمر معماری داشته وحدود ۵۶۰ ساختمان اجرا کرده است.

تاثیر رایت در معماری مدرن چندان است که نمی‌توان معماری او را در یک بخش مورد مطالعه قرار داد. یکی از ویژگیها واحتمالاً مهم‌ترین آن‌ها کیفیتی است که رایت آن را معماری ارگانیک می نامید.

مراد رایت از معماری ارگانیک چه بود؟ به اعتقاد گیدیون که قدر آثار رایت را نیک می دانست، این معمار توفیق نیافت با زبان و کلمات به توصیف و توضیح این اصطلاح ساخته و پرداخته خویش موفق شود. پاره ای از اروپائیان نیز تعبیری خاص از معماری ارگانیک دارند که احتمالاً منبع آن همان اندیشه ها و گفتارهای رایت است، ولی آن را بیشتر به معماری عملکردی یا معماری توجیهی تعبیر کردند. اما اگر رایت در تعریف ارگانیک به زبان کلمات توفیق نیافت، تعریف و تعبیر وی از این واژه، یا دقیقتر بگوییم از این کیفیت، در زبان معماری کاملا موفقیت‌آمیز و به راستی ستودنی است. این کیفیت در پاره ای از آثار رایت بیشتر متجلی می‌شود و درخانه آبشار به اوج اعتلا می‌رسد آن نوع معماری را به عرصه وجـود می آورد که چـون عوامـل طـبیعی مانند سنگ و درخت و گیاه و گـل از درون طبیعـت می شکفد و اصالت و قوت آن نیز در همین از درون شکفتگی و طبیعی بودن آن است. ازاین‌رو، در این نوع معماری هیچ تصنعی وجود ندارد و معماری واقعا معماری است. این تعریف یا به تعبیر اروپایی آن کیفیت، که در سطور بالا به آن اشاره کردیم نزدیک می‌کند، زیرا عدم تصنع، در این متن معنایش می‌تواند این باشد که هیچ فرمی بدون توجیه و دلیل پدید نیامده است و همان گونه که مظاهر طبیعت توجیه پذیرند، برای هر فرم از این نوع معماری، توضیحی می‌توان فرض کرد.

از مشخصه‌های بارز ساختمان‌های طراحی شده توسط رایت می‌توان به پنجره های سرتاسری، كنسول نمودن بام ونمایش افقی آن به موازات سطح زمین مسطح ونشان دادن مصالح در ساختمان اشاره كرد. از جمله شاخص‌ترین نمونه‌های این ساختمانها می‌توان به خانه روبی در حومه شیكاگو نام برد.

در اوایل قرن بیستم كه به‌تدریج ایده‌های رایت در ساختمانهایش شكل می‌گرفت، دراروپا و امریكا تكنولوژی به سرعت در حال گسترش و پیشرفت بود. این پیشرفت در زمینه های معماری، از نظر تئوری واجرایی بسیار مشهود و بارز بود.

اگرچه رایت با تكنولوژی مدرن مخالفتی نداشت،ولی وی آن را به‌عنوان غایت وهدف تلقی نمی‌کرد. به اعتقاد رایت ، تكنولوژی وسیله‌ای است برای رسیدن به یك معماری والاتر كه از نظر وی همانا معماری ارگانیك بود.

او در ۲۰ می ۱۹۵۳ در تلیسین معماری ارگانیك را با عبارت ذیل تعریف كرد:

۱-طبیعت: فقط شامل محیط خارج مانند ابرها،درختان وحیوانات نمی‌شود بلكه شامل داخل بنا واجزا ومصالح آن نیز است

۲-ارگانیك: به‌معنای همگونی وتلفیق اجزا نسبت به كل وكل نسبت به اجزا است.

۳- شكل تابع عملكرد: عملكرد صرف صحیح نیست بلكه تلفیق فرم وعملكرد واستفاده از ابداع وقدرت تفكر انسان در رابطه با عملكرد ضروری است. فرم و عملكرد یكی هستند.

۴- لطافت: تفكر وتخیل انسان باید مصالح وسازه سخت ساختمان را به‌صورت فرمهای دلپذیر و انسانی شكل دهد.همانگونه كه پوشش درخت وگلهای بوته‌ها،شاخه‌های آن‌ها را تكمیل میكند. مكانیك ساختمان باید در اختیار انسان باشد ونه با العكس .

۵- سنت: تبعیت ونه تقلید از سنت اساس معماری ارگانیك است.

۶- تزیینات: بخشی جدایی ناپذیر از معماری است.رابطه تزییات به معماری همانند گلها به شاخه های بوته است.

۷- روح: روح چیزی نیست كه به ساختمان القا شود بلكه باید در درون آن باشد واز داخل به خارج گسترش یاید.

۸-بعد سوم: برخلاف اعتقاد عمومی، بعد سوم عرض نیست، بلكه ضخامت وعمق است.

۹-فضا: عنصری است كه دائما باید در حال گسترش باشد. فضا یك شالوده پنهانی است كه تمام ریتمهای ساختمان باید از آن منبعث شوند و در آن جریان داشته باشند.

رایت معتقد بود که ماهیت مصالح در ساختمان باید نشان داده شود به گونه ای که شیشه به‌عنوان شیشه، سنگ به‌عنوان سنگ و چوب به‌عنوان چوب به کار برود.

خانه اولیه رایت به نام خانه های دشتهای مسطح معروف بودند، زیرا این خانه ها كه غالبا در حومه شهر شیكاگو ساخته شده بودند، در تلفیق وهماهنگی با دشتهای مسطح و سرسبز این نواحی طراحی شده بودند.

دانلود ویدیو

خانه آبشار یکی از بزرگترین هدایای الهی وحاصل تجربه ذهن انسان روی كره خاكی است، تابه‌حال هیچ بنایی تا اين اندازه با هماهنگی و هارمونی بيان نشده است، مهم‌ترین نکته در آن حفظ آرامش جنگل و رود و صخره است وهمه اينها به‌علاوه ساختار خانه شما را به آرامش و گوش دادن به صداهای گوش نواز دعوت می‌كنند آن هم نه هر صدايی! بلكه صدای موسيقی آب و آبشار. اين خانه راهی است برای رسيدن به آرامش" فقط نگاه بوم شناختی این مدل "کارایی دقیق از درختها "Underbrush" بوته‌ها" جزییات سنگ روی پل و جزییات سنگ روی زمین را نشان می‌دهد.

رنگ عالی در آب تکان می‌خورد و ظاهرآ حرکت آبشار این مدل با واقعیت یک اثر هنری می‌سازد. تنها انتخاب خاص مواد و دید معمارانه است که به کیفیت مدلها کمک می‌کند، تا موزه‌مان همواره بهتر شود. ترکیب ساختمان نشان می‌دهد جزییات ساختاری تحت تراس(بهار خواب)ظاهر معجر دقیق با شیب به‌سمت پایین و به‌سمت آب ، پا می‌گذارد. آشپزخانه منحصربه‌فردی که به "ورودی اضافه شده از جاده "Walkway overdrive"و درب خروج متفاوت وکشت کننده های سقف و... تمامی اینها علامت جمع عنصرهای منحصر بفردی دیگر از دیدی معمارانه و همچنین سهم این تکه آموزشی تفریحی، هنری و یکی از نمونه‌های شاخص معماری اقامتی در بستر طبیعی(جنگلی-کوهستانی)است.

یکی از مهم‌ترین خصوصیت های این بنا هماهنگی آن با محل ساختش است یعنی به‌جای اینکه یک عنصر اضافی در مکان ساختش باشد طوری ساخته شده است که نظم طبیعت اطرافش را بر هم نزند!!

کف ها و بام‌های خانه آبشار به‌طور چشمگیری پیش آمده است.اسکلت خانه به‌وسیله بتون مسلح اجرا شده است.سطح شناور خانه آبشار طنین انداز جریان مسیل آبشار خواهد بود.ترکیبی مناسب به‌وسیله عناصر بصری از قبیل پلکان و دودکش با نمائی از سنگ و سطحی زبر صمیمیت یافته‌اند.هر جزئی از طرح تدائی کننده دید رایت از جعبه‌ای منفجر شده است.کف‌ها و سقف‌ها به‌صورت مستقلی به‌سمت خارج گسترش یافته‌اند.عناصر قائم این جریان به سوی آسمان گسترش داده شده‌اند و پنجره‌ها در گوشه‌های اتاق ملاقات می‌شوند که همان سرچشمه محدود کردن فرسایش است. رایت در طراحی" فضاهای داخلی را در پیوستگی با دنیای خارج قرار داده وفضاها و خانه را درمحیط طبیعی اطرافش ذوب کرده است.او اساسآ قصد داشت که خانه را در زورق و برگی طلائی به‌وسیله تقلید از تغییر رنگ برگ‌ها بپوشاند تا بدینسان خانه آبشار را به تغییر فصلها و عبور و مرور زمان متصل کند.

ایده‌ی تراس‌های پیش آمده خیلی زود به ذهن رایت خطور کرد. رایت از همان مصالح مدرنیسم جهانی استفاده کرد‌; بالکن‌ها رنگی روشن دارند اما به‌دلیل نقش ساختاری از بالکن‌های آلمانی و فرانسوی ضخیم‌ترند.سرتاسر بنا شیشه به‌صورت افقی پیچ شده و پیش آمدگی‌های زیبا و شگرفی دارد. این خانه در بیشتر قسمت‌ها , دارای فضای باز است و تقریبا هر اتاق دارای یک تراس است که تا خارج از محدوده‌ی دیوارهای بنا کشیده شده است; چراکه در طراحی آن سعی شده است تا حد ممکن تعداد دیوارها کم و شفافیت در فضا رعایت شود. پیوستگی مصالح کاربردی برای کف‌ها , ورودی و تراس‌ها, محدوده‌های داخلی و خارجی بنا را با هم یک دست کرده است. طراحی دکوراسیون و نورپردازی نیز بر عهده‌ی خود رایت بوده است.

خانه آبشار مهم‌ترین خانه‌ی شخصی طراحی شده توسط فرانک لوید رایت است و در سال ۱۹۳۷ ساخته شده بسیار خوب بیانگر عقیده ی رایت، مبنی بر (یک ساختمان باید جزیی از طبیعتی باشد که در آن واقع شده است) است.این بنای ترکیب شده با منظره‌ای بی‌نظیر و شکل یافته از عناصر ساده‌ای همچون سنگ‌های طبیعت اطراف، بتون، شیشه و فولاد به‌طرزی باورنکردنی با محیط خود هم‌خوان شده است. خانه آبشار مصداق بسیار خوب این گفته‌ی رایت است که (هیچ کس زیبایی خاص یک سایت "موقعیت ساخت بنا" را تا موقعی که من بنایی آنجا نسازم درک نمی‌کند.)

اگرچه در نگاه اول، صفحات عریض بتونی خانه با طبیعت و درختان اطراف، بیگانه به نظر می‌رسد؛ ولی با نگاه و توجهd هوشمندانه می‌توان به انتظام بین خانه و طبیعت که نتیجه ی خلاقیت هنرمندانه‌ی رایت است، پی پرد. خانه روی آبشار معلق بوده و آب از کنار دیوارهای سنگی آن به پایین می‌ریزد و خانه که به‌طرز ماهرانه ای روی صخره ی آبشار قرارگرفته، چنان با طبیعت اطراف عجین شده که گویی جزیی از صخره بوده و به‌صورت ارگانیک، در طول سالیان دراز به وجود آمده است.دیدی از بنا به‌سمت صخره ی آبشار و دید دیگر آن به‌سمت جنگل و درختان است.

وی نیز در طراحی داخلی سعی کرده است که از مصالح طبيعی استفاده کند. سنگ، چوب ... سکنه خانه آبشار به‌وسیله دریچه‌ای شیشه‌ای در کف پذیرائی شاهد طنین جریان آب مسیل آبشار خواهند بود و به‌وسیله این دریجه شیشه‌ای کف مسیل را خواهند دید. خانه شان جنگل را پشت در نگاه نخواهد داشت آن‌ها تنه درخت‌ها را بوسیله برشهایی در تراس و کشت کننده‌های سقفی نگاه خواهند داشت. دید به سوی خارج خواهد رسید و هیچ دیواری دید را قطع نخواهد کرد.منظره جنگل در پنجره ها قاب خواهند شد.طلوع آفتاب از میان طاق‌های بتنی خواهد بود که زورق رنگ طلائی تیره خواهد بود که به‌وسیله سنگهای طبیعی اطراف در لایه های افقی وعمودی بر نما خواهند بود. این سنگها ستون ها و لوله بخاری بلند گرما دهنده را خواهند ساخت و خانه در مسیری ساخته خواهد شد که بیانگر بافت وساختارش باشد.

بنابراین خانه خواهد توانست شرحی از چرخه فصلها باشد ونه صرفآ یک تصویر دیده شده در ارتباط با یک آبشار.

اين اثر يك جسم حجيم اما ظريف است كه به وسيله طبيعت احاطه شده و جزيی از آن شده است. در واقع تنها به طبيعت اضافه شده بدون اين كه چيزي از آن كم كند .

اين خانه در واقع چيزی بيش از يک اثرهنری در پشت خود پنهان كرده است. تمام اندازه‌ها به‌طرز شگفتی از يک نيروی بی پايان طبيعی انرژی مي‌گيرند. در واقع اين خانه و آن آبشار با هم هماهنگ و عجين شده است و در واقع تركيبی ساخته اند كه هر چشمی آرزوی ديدن آن را دارد.

دانلود ویدیو

آنچه در خانه آبشار مفهوم ارگانیک را از مستدل بودن هر جزء یا فرم آن فراتر می برد، نخست پیوستگی طبیعی تمام اجزای آن است و سپس آمیختن آن‌ها با مظاهر طبیعت که این خانه به راستی جزئی از آن شده است. وجود آبشاری روان در دل این ساختمان نه‌تنها آن را شگفت انگیز و تماشایی می‌کند، بلکه آن را جزئی از طبیعتی می‌کند که این ساختمان در میان آن بنا شده است. پاره‌ای از منتقدان این پرسش را مطرح ساخته‌اند که آیا آبشار از درون خانه نیز به دید می‌آید یا خیر؟ جواب این پرسش البته منفی است. اما معماری تا چه اندازه فقط باید در خدمت گروهی خاص و مقصودی معین باشد؟ به معماری باید به‌عنوان جزئی از محییط نگریست و از این لحاظ، این اثر رایت با توجه به مقصودی که بر معماری مرتبت است پاسخی بس موفقیت‌آمیز یافته است. اما تازه همین برون ساختمان، همین ارگانیک بودن آن، به درون ساختمان نیز تنوعی دلپذیر داده است. به‌جای حجمهای واضح و یکنواخت و ملال انگیز، هر گوشه درون این ساختمان داستانی جالب توجه دارد اگرچه آبشار از درون خانه دیده نمی‌شود، همین شکفتگی از درون که روح و معنای ارگانیک است این داستانهای جالب را پدید آورده است. ونتوری که موضوع تضاد و پیچیدگی را در معماری مطرح می سازد، بی آنکه سخنی از این اثر برجسته رایت به میان آورد، او را ساده گرا و معماریش را معماری روستایی معرفی می‌کند، اما خود ونتوری چه از نظر تضاد و پیچیدگی و چه از هیچ نظر دیگر در معماری نتوانسه حتی اندکی به آثار رایت نزدیک شود، و این از پاره‌ای جهات و در موارد متعدد از مشکلات بزرگ معمارانی است که چون ونتوری خود را از قید و بندهای مدرن رسته می بینند. بت شکنی آن‌ها ممکن است و می‌تواند موجه باشد، اما در سرودن شعرِ آزادی که جانشین این تقید شود موفق نبوده‌اند.

آنچه از کیفیت ارگانیک معماری رایت بر می خیزد و به‌ویژه در خانه آبشار وی مجسم است و برای ما حائز اهمیت بسیار، تندیس گونه بودن آن است. اگر به تعبیر تندیس گری را ترکیب حجم‌ها و بازی فضاهای پر و خالی تعریف کنیم ، خانه آبشار به راستی تندیسی است که در فضا قد بر می افرازد، تندیسی که یکسره ساخته و پرداخته آدمی نیست، بلکه حاصل ترکیب حجمها و فضاهای طبیعی است که به‌صورت تخته سنگهای خشن و دست‌نخورده در این ترکیب جلوه گر می‌شود و نیز حجمهای تراشیده از بتن که صاف و صیقل خورده به نظر می رسند و بخش دیگری از ترکیب را به پدید می آورند. دو دیوار عمودی سنگی (از سنگهای طبیعی تراش خورده و بر هم نهاده شده) در واقع پیوند (rapport) این ترکیب را به وجود می‌آورند و مظاهر طبیعی ترکیب (سنگهای نخراشیده) و مظاهر ساخته و پرداخته آدمی (حجمها صاف بتنی) را به یکدیگر متصل می‌سازد . اهمیت این کیفیت تندیسگونه برای ما در این است که همین کیفیت که مدتی در معماری مدرن و از جمله به سبب سبک جهانی به فراموشی سپرده شده بود، دوباره در دهه شصت (و شاید اندکی زودتر، اگر رونشان لوکوربوزیه را ملاک قرار دهیم) از خواب زمستانی خود سر برداشت و در معماری تجلی کرد و اکنون، البته به گونه ای دیگر و به تعابیری متنوع‌تر، در آثار معماری معاصر ما متجلی است.

موارد طراحی و اجرائی که رایت برای این خانه ویلایی در نظر گرفته بود می‌توان در هشت مورد ذیل خلاصه کرد.

- حداقل دخالت در معماری طبیعی

- تلفیق حجم ساختمان با محیط طبیعی به‌گونه‌ای که هر یک مکمل دیگری باشند.

- ایجاد فضاهای خارجی بین ساختمان و محیط طبیعی

- تلفیق فضای داخل با خارج

- نصب پنجره های سرتاسری و از بین بردن گوشه اتاق

- استفاده از مصالح محیط طبیعی مانند صخره ها و گیاهان چه در داخل و چه در خارج بنا

- نمایش مصالح به همان گونه که هست، چه سنگ باشد چه چوب یا آجر

- استمرار نمایش مصالح از داخل به خارج بنا

اين طرح در سال ۱۹۷۷ در نظرخواهي بهترين طرح معماري معاصر، که از سوي مجله Architecture Record انجام شد به‌عنوان نخست دست يافت.

خانه آبشارکه برای "جی.ادگارد کافمن"، تاجر ثروتمند پیتسبورگی، ساخته شده،در سال ۱۹۶۲ به (سازمان حفاظت از جنگل و منابع طبیعی پنسیلوانیا ی غربی) اهدا شد.در میان خانه های طراحی شده توسط"فرانک لوید رایت"، تنها خانه ی آبشار است که تغییر نیافته و حتی هنوز اثاثیه ی اصلی آن حفظ شده است.