آثار ایرانی موزه لوور
نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۵/۰۵/۲۱ منتشر شده و در تاریخ۱۴۰۰/۰۵/۲۳ به‌روزرسانی شده است.
موزه لوور در شهر پاریس در کشور فرانسه واقع شده است. بیش از ۳۵ هزار اثر هنری در هشت بخش مختلف موزه لوور نگهداری می‌شود. موزه لوور پربازدیدترین موزه جهان است. این موزه از سال ۱۷۹۳ میلادی تا امروز به‌عنوان «موزه عمومی» فعال بوده است. تمرکز موزه لوور روی هنر، تاریخ بشر و فرهنگ است و آثار بسیاری در این زمینه‌ها در این موزه جای گرفته‌اند که از آن جمله می‌توان به لوح حمورابی، تابلوی بانوی صخره‌ها و تابلوی مونالیزا اثر لئوناردو داوینچی اشاره کرد. ساختمان این موزه قبل از انقلاب کبیر فرانسه یکی از کاخ‌های سلطنتی بود که به‌عنوان موره سلطنتی، در آن آثار باارزش هنری نگهداری می‌شد. پس از انقلاب کبیر فرانسه در سال ۱۷۸۹، موزه و آثار موجود در آن به مردم فرانسه اهدا شد و در سال ۱۷۹۳ تبدیل به موزه ملی فرانسه شد.
عکس از وب‌سایت irantoplist
سالن ایران یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های موزه لوور محسوب می‌شود
موزه لوور در فرانسه بخش عظیمی از آثار تاریخی و باستانی ایران را در دل خود جای داده است که توجه بیشتر بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند. «سالن ایران» که آثار ایرانی موزه لوور را در خود جای داده است و امروز مشاهده آن قلب هر ایرانی میهن‌پرستی را به درد می‌آورد، به‌دلیل گستردگی و تعدد و تنوع اشیای متعلق به ایران، یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های این موزه است؛ به طوری كه دیدن همه اشیای گران‌بها و ارزشمند ایرانی موجود در آن كه زمانی از این مملكت به تاراج رفته بود، در یک روز و دو روز امكان‌پذیر نیست.
ورود به بخش ایران و مشاهده آثار ایرانی موزه لوور و اجسام باستانی عظیم‌الجثه ایران، در ابتدا سبب می‌شود تا اشک در چشمان هر ایرانی حلقه زند و این پرسش مطرح می‌شود که چرا این اشیای تاریخی باید در کشوری بیگانه باشد؛ اما از طرفی احساس شادمانی پدید می‌آید؛ زیرا در این موزه تعداد بیشتری از مردم دنیا آثار را مشاهده می‌کنند و با فرهنگ و تاریخ ایران آشنا می‌شوند. همچنین در این مکان، آثار ایرانی موزه لوور سالم خواهند ماند.
نقاشی رنگ روغن از ناصرالدین شاه، پادشاه قاجار که در موزه لورر نگهداری می‌شود | عکس از وب‌سایت تمدن ما
با این حال آثار ایرانی موزه لوور به ۲۵۰۰ اثر تاریخی می‌رسد که در سالن‌های ۱۲ تا ۲۰ جانمایی شده‌اند. گفته می‌شود بیشترین آثار تاریخی که از ایران خارج شده است، مربوط به دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه است که در آن زمان‌ها امتیازات ویژه‌ای برای کشف و استخراج اشیای و اجسام تاریخی ایران به فرانسوی‌ها داده شده بود.
عکس از وب‌سایت ویکی‌پدیا، irantoplist
یکی از مهم‌ترین، زیباترین و ارزشمندترین اشیای تاریخی و آثار ایرانی موزه لوور فرانسه، بدون شک یکی از سرستون‌های اصلی کاخ آپادانای شوش است. بخش هنرهای اسلامی موزه لوور در ۱۰ تالار آثار مختلفی را از دوران اسلامی کشورهای مختلف به نمایش می‌گذارد. این بخش برای اولین بار در سال ۱۹۹۳ تاسیس شد و سپس در سال ۲۰۰۳ به دستور رئیس‌جمهوری وقت فرانسه به‌صورت مستقل درآمد. فرانسیس ریشار که رئیس بخش کتب فارسی کتابخانه ملی فرانسه بود، مسئولیت ایجاد این بخش را بر عهده گرفت. در این بخش بیش از پنج هزار اثر هنری و باستانی به نمایش گذاشته شده که آثار هنر اسلامی ایران جایگاه مهمی در آن دارند؛ چراکه بیش از نیمی از آثار این بخش را به خود اختصاص داده است؛ آثاری از جنس چوب و شیشه، سرامیک و موزائیک، سفال، قالیچه و تابلوهای نفیس مینیاتور و...
برخی از مهم‌ترین آثار ایرانی موزه لوور
۱. سنگ‌‌نگاره یادبود اونتاش ناپیریشا
۲. سنگ‌‌نگاره زن عیلامی و ندیمه
۳. سنگ‌‌نگاره بز با دم ماهی از آثار دوره ایلامی
۴. تندیس ناپیرآسو: تندیس ناپیرآسو یکی از آثار به‌جای‌مانده از تمدن عیلام است. ملکه ناپیرآسو همسر اونتاش ناپیریشا پادشاه عیلام است که در شوش یافت شده است.
۵. تخته بازی ۵۸ خانه: تخته بازی ۵۸ خانه از آثار باستانی عصر آهن است که در تپه سیلک کاشان توسط رومن گیرشمن در سال ۱۹۳۷ میلادی کشف شد.
عکس از وب‌سایت تاریخ ما
۶. تندیس فاخته لاجوردی: تندیس فاخته لاجوردی از آثار باستانی موبوط به دوره عیلامی است.
۷. نقش‌برجسته آجری شیر کاخ آپادانا شوش
۸. تابلو مراسم نیایش راهبههای آفتاب: فلزنگاره نیایش آفتاب یا تابلو مراسم نیایش راهبههای آفتاب از اشیای کشف‌شده دوران عیلام میانه است و قدمت آن به سده ۱۲ پیش از میلاد برمی‌گردد.
عکس از وب‌سایت تاریخ ما، ویکی‌پدیا، chidaneh
۹. کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش: کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش، یکی از الواح ارزشمندی است که متعلق به دوران هخامنشیان است. این لوح در یکی از دروازه‌های کاخ آپادانای شوش کشف شده است.
۱۰. صدف‌نوشته اکدی: صدف‌نوشته اکدی یکی از اشیای باستانی است که متعلق به دوران اکد است.
عکس از وب‌سایت تمدن ما
دیگر آثار ایرانی موزه لوور
در بخش ایرانی موزه لوور شمشیرهایی از طلا و نقره متعلق به عصر دیلمیان و ساسانیان، ظروف غذاخوری ساسانیان، هزاران قطعه وسیله طلا و نقره و برنز متعلق به آشپزخانه، لوازم كشاورزی، صنعتی، قالی‌بافی، پول‌های رایج، مهرها، ظروف شراب‌خوری، گردنبند و دیگر كالاهای عتیقه و زیرخاكی ریز و درشت متعلق به ادوار هخامنشی، اشكانی، ساسانی و حتی دوره‌های قبل از آن دیده می‌شود.
خیلی از آثار ایرانی موزه لوور مربوط به صدها سال قبل از میلاد مسیح است. كتیبه‌ها، سنگ‌نبشته‌ها، وسایل آرایشی، شمعدان، قلمدان، ظروف میوه‌خوری، تنور نان‌پزی همراه با مجسمه‌هایی از ملكه‌های حكومت‌های باستانی ایران، رسم‌الخط‌های میخی و خطوط رایج قبل از آن كه بر سطوح سنگی منقوش است، در موزه لوور دیده می‌شود. قطعاتی از شهر کاشان نیز در میان آثار ایرانی موزه لوور دیده می‌شود.
آثار سفالین و فرش و گلیم کاشان در یک قاب شیشه‌ای در وسط یکی از سالن‌ها به نمایش گذاشته شده است. نکته دیگری كه در هنگام مشاهده اشیا تاریخی و فرهنگی و آثار ایرانی موزه لوور حائز اهمیت است، طریقه نگهداری این آثار در این موزه بزرگ است. اگرچه بسیاری از آثاربزرگ فرهنگی و تاریخی کشورمان در بزرگ‌ترین موزه‌ها به نمایش درآمده است، این نشان از میزان اهمیت این آثار در سرزمین خود است؛ چراکه هر اثری با محیط خود تعریف می‌شود و هویت هر اثر در محیط سرزمینی خود ارزش واقعیه خود را دارا است و این موضوع برای تمامی افراد متخصص در این حوزه در تمام دنیا تعریف شده است. پس وظیفه هر ایرانی و تمامی مسئولان کشورمان بر این است که قدر این آثار را بیش از پیش بدانیم و در حرمت‌گزاری بر آن‌ها بسیار کوشا باشیم .
نگاهی به سابقه تاراجگری فرانسوی‌ها در ایران
گفته می‌شود در اواسط قرن نوزدهم میلادی، دو محقق فرانسوی به نام‌های «پاسکال کوست» (معمار) و «اوژن فلاندن» (نقاش) به‌همراه سفیر فرانسه وقت، ادوارد ساسی، از طرف آکادمی هنرهای زیبای فرانسه برای مطالعه آثار باستانی و هنری به ایران سفر کردند. آن‌ها طی اقامتی دو ساله، آثار باستانی مناطق کنگاور، همدان، فیروزآباد، فسا، طاق تیسفون، نقش رستم، پاسارگارد و پرسپولیس را کشف و آن‌ها را آشكار یا پنهان به فرانسه منتقل کردند و سپس نتیجه مطالعات و تحقیقاتشان را به‌صورت گزارش و به‌همراه عکس در سفرنامه‌های خود به ثبت رساندند. پس از آن‌ها، کاوش و حفاری در منطقه باستانی شوش به دست یک انگلیسی به نام «ویلیام کنت لافتوس» صورت گرفت. بنا به روایتی، او از اولین کسانی است که اطلاعات دقیقی درباره شوش و به‌خصوص تالار آپادانا به دست آورد؛ اما کاوش‌های او در نزدیکی قبر دانیال نبی (ع) به‌علت تخریب اموال با خشم مردم مواجه شد و ناتمام ماند. ۲۰ سال بعد (سال ۱۸۸۱) یک زوج فرانسوی به نام‌های «مارسل و جین دیولافوی» تحقیقات لوفتوس انگلیسی را ادامه دادند. مارسل به‌عنوان مهندس راه در الجزایر کار می‌کرد و در سفرهای متعددی که داشت، با هنر و آثار باستانی شرق آشنا شد و در سال ۱۸۸۱ از طرف وزارت علوم فرانسه، مامور انجام مطالعه روی هنر و تاریخ ساسانی شد. او به‌همراه همسرش که مسئولیت عکاسی و ثبت وقایع را بر عهده داشت، تحقیقات خود را از ارمنستان شروع کرده و سپس از تبریز و میانه گذشت و به تهران آمد و مورد استقبال دکتر «تولوزان»، طبیب دربار ناصرالدین‌شاه قرار گرفت.
عکس از وب‌سایت ویکی‌پدیا
دومورگان ظرف مدت چهار سال، ۵۰۰۰ اثر باستانی ایران را به فرانسه منتقل کرد
«کنت جی. ام. دو مورگان» از دیگر فرانسوی‌هایی بود که طی این دوره، تکه‌های دیگری از آپادانا، تخت جمشید و سایر میراث باستانی ایران را به فرانسه منتقل کرد. دومورگان باستان‌شناسی معروف بود که در مصر کار می‌کرد. در سال ۱۸۹۸ دو مورگان به‌همراه کشیشی به نام «شیل» که با فرهنگ ایران آشنا بود و زبان عیلامی می‌دانست، به شوش رسید. دومورگان چهار سال در شوش به کاوش‌های باستان‌شناسی پرداخت و ۱۲۰۰ کارگر را به کار گرفت. یافته‌های او که ۵۰۰۰ اثر باستانی بود در ۱۸۳ بسته به پاریس فرستاده شد و در سالن ایران موزه لوور جای داده شد. برخی یافته‌های اولیه او در نمایشگاه ۱۹۰۰ پاریس به نمایش گذاشته شدند. معروف‌ترین قطعه‌ای که دومورگان به فرانسه منتقل کرده است، لوح حمورابی پادشاه کلده و عیلام است که مجموعه قوانین اجرایی ایران در ۳۰ قرن قبل از هجرت بوده است. یافته‌های دومورگان، کشفیاتی حقیقتا شگفت‌آور از بخش پیش از تاریخی ایران به نام عیلام است که پایتختش شهر تاریخی شوش بوده و دومورگان پیشینه آن را حدود ۸۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح تخمین زده است. دومورگان کاوش‌های کمتری در ری، که نزدیک تهران واقع شده نیز انجام داد؛ ولی کار او بر شوش متمرکز بود.
عکس از وب‌سایت خبرگزاری تسنیم
پس از ناصرالدین شاه پسرش مظفرالدین شاه نیز در تاریخ ۱۱ اوت ۱۹۰۰ در حین بازدید از پاریس پیمانی امضا کرد که بر اساس آن حق انحصاری و دائمی کاوش‌های باستان‌شناسی در ایران به فرانسه اعطا شد. امضا‌كننده فرانسوی وزیر امور خارجه فرانسه «اس. دلكس» بود. در مقدمه این پیمان آمده بود:
نظر به روابط مودت‌آمیزی كه از دیرباز میان ایران و فرانسه وجود داشته است و با توجه به قراردادی كه بین این دو كشور در تاریخ ۱۶ ذی‌القعده ۱۳۱۲ (۱۲ مه ۱۸۹۵) بسته شده است و نیز با توجه به دستخط اعلیحضرت مظفرالدین شاه در تاریخ جمادی‌الاول ۱۳۱۵، دولت ایران حق انحصاری و دائمی كاوش در سراسر ایران را به دولت جمهوری فرانسه واگذار می‌كند.
بر اساس این قرارداد نمایندگان فرانسه اجازه كاوش در سراسر ایران به‌جز مكان‌های مقدس مانند مسجد‌ها و آرامگاه‌های مسلمانان را به دست آوردند.
روند واگذاری اختیار غارتگری آثار باستانی و اشیای عتیقه در دوران پهلوی نیز متوقف نشد. سه سال پس از كودتای رضاشاه، روزنامه «ایران» در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۰۳ درگزارشی مستند نوشت دولت فرانسه هر سال یكصد هزار فرانک هزینه صرف تامین حقوق ۵۰۰ كارگر می‌كند كه برای فرانسوی‌ها در اراضی منطقه شوش به كار حفاری جهت كشف آثار و اشیای عتیقه مشغول هستند. «ایران» می‌نویسد نبود مفتش در موقع این‌گونه حفاری‌ها، سبب از دست رفتن بسیاری از اشیای عتیقه و مسكوكات طلا و نقره می‌شود.
عکس از وب‌سایت فاینداتور
در ۹ اردیبهشت ۱۳۰۷ مجلس شورای ملی پیشنهاد دولت برای استخدام «آندره گدار» فرانسوی به‌عنوان مدیر كل آثار باستانی، كتابخانه، موزه و اشیای عتیقه ایران را به تصویب رساند. این مصوبه پنج سال بعد در ۱۲ آذر ۱۳۱۲ و پنج سال پس از آن در ۱۲ اسفند ۱۳۱۷ برای یک دوره پنج ساله جدید تمدید شد.
این‌چنین بود که بخش هایی از میراث فرهنگی ایران از سرزمین چهار فصل جدا شده و در معروف ترین موزه دنیا در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفت. البته ناگفته نماند که بسیاری ازاین حفاری‌ها سبب شناخته شدن ایران و کشف لایه‌های تاریخی و فرهنگی ایران برای جهانیان شد.